Amasyalı Tabip Şerafeddin Sabuncuzade’nin 1400’lü Yıllarda Salgın Hastalıkta Yapılması Gerekenleri Anlattığı İddia Edilen Sözler Sonradan Uydurulmuş

15. yy’da Amasya Darüşşifasında Başhekimlik yapan Sabuncuoğlu Şerefeddin’in uyguladığı cerrahi müdahaleleri minyatür tekniği ile resmettiği ilk Türkçe cerrahi eser olan Cerrahiyyet’ül Haniyye’de referans niteliğinde karantina ile hijyen önerilerini sunduğu iddiası asılsız. İddia Emre Taş adlı vatandaşımızın paylaşımının yanlış yorumlanmasıyla oluşmuş. “Minyatürleri konuşturma” adını verdiği paylaşımının viral hâle gelmesinin ardından Emre Taş, Sabuncuoğlu Şerafeddin’e ait olduğu iddiasıyla paylaşılan  sözlerin  kendisi tarafından uydurulduğunu hesabında paylaşarak bahse konu iddianın asılsız olduğunu ifade etmişti.

Yanlış İddia

 

Dünyayı etkisine alan koronavirüs salgınını hayatımızın her alanında hissettiğimiz bu günlerde sosyal medyada 15. yüzyılda yaşayan Amasyalı Hekim Sabuncuoğlu Şerafeddin’in salgın hastalıkta yapılması gerekenleri içeren yazısı olduğu iddia edildi. Yazıda ifade edilen önlemlerin Cerrahiyet’ül Haniyye adlı kitabında geçtiği kaynak olarak gösterildi.

15. yüzyılda yaşayan Amasyalı Hekim Sabuncuoğlu Şerafeddin’e aitmiş gibi paylaşılan yazıda, ellerin yıkanması, kalabalıktan uzak durulması, sağlık ve temizliğe önem verilmesi gibi salgın hastalık dönemlerinde dikkatle üzerinde durulması gereken öneriler yer alıyor.

Salgın hastalıkla ilgili yapılması gerekenleri içeren bahse konu paylaşımlardan bazıları şu şekilde:

1400’lü yıllarda Amasyalı Tabib Şerafeddin,salgın hastalıkta yapılması gerekenleri anlatmış…

-Ellerini güzelce yıka

-Kalabalığa girme

-Uzaktan selamlaş

-İyi ye iyi iç

-Hasta isen yat

-Dışarı çıkma

-Dışarıda yüzünü kapa

Yani hijyen, sosyal mesafe, maske, izolasyon…

 

amasyalı tabip şerafettin
Oktay Vural’ın 1400’lü yıllarda Amasyalı Tabib Şerafeddin’in salgın hastalıkta yapılması gerekenleri aktardığı sanılan kurgu sözleri içeren paylaşımı

 

Şerafettin Sabuncuoğlu
Ulvi Saran’ın 1400’lü yıllarda Amasyalı Tabib Şerafeddin’in salgın hastalıkta yapılması gerekenleri aktardığı sanılan kurgu sözleri içeren paylaşımı

 

şerafettin sabuncuoğlu
Amasya Valiliği’nin 1400’lü yıllarda Amasyalı Tabib Şerafeddin Sabuncuzade’nin salgın hastalıkta yapılması gerekenleri aktardığı sanılan kurgu sözleri içeren paylaşımı

 

Oylum Talu, 28 Mart 2020 tarihinde Burası Haftasonu programında 1400’lü yıllarda Amasyalı Hekim Şerafeddin’in salgın hastalıkta yapılması gerekenleri aktardığı sanılan kurgu sözleri içeren paylaşıma yer vermişti:

 

sabuncuoğlu şerafettin
Oylum Talu, 28 Mart 2020 tarihinde Burası Haftasonu programında 1400’lü yıllarda Amasyalı Tabib Şerafeddin’in salgın hastalıkta yapılması gerekenleri içeren yazıya yer vermişti

 

İddiaya ilişkin paylaşılan görseller ise şu şekilde:

 

amasyalı tabip sabuncuzade şerafettin
Amasyalı Tabib Cerrah Sabuncuzade Şerafeddin Efendi’nin 1400’lü yıllardan tavsiyeleri sanılan hususları aktaran görsel

 

“15. yüzyılda Amasya Darüşşifasında Başhekimlik yapan Sabuncuoğlu Şerefeddin’in uyguladığı cerrahi müdahaleleri minyatür tekniği ile resmettiği ilk Türkçe cerrahi eser olan Cerrahiyyet’ül Haniyye’de Referans niteliği taşıyan hijyen ve karantina önerileri dikkat çekiyor.”

 

Amasyalı Tabib Şerafeddin’in Karantina Önlemlerini İçerdiği Yazısı Sosyal Medya Kullanıcısı Tarafından Uydurulmuş

Sabuncuoğlu Şerafeddin’in karantina önlemlerini içeren bir yazısının olduğu iddiası doğru değil.

Amasyalı Hekim Şerafeddin Sabuncuoğlu’na aitmiş gibi gibi sosyal medyada paylaşılan tavsiye içerikli yazı, Twitter hesabında minyatürleri konuşturarak mizahî paylaım yapan emretas1903 uzantılı Emre Taş isimli Twitter kullanıcısının kurgusuna ait.

 

şerafeddin sabuncuoğlu
1400’lü yıllarda Amasyalı Tabib Şerafeddin Sabuncuzade’nin salgın hastalıkta yapılması gerekenleri aktardığı sanılan kurgu sözleri içeren paylaşım

 

"Ellerüñi oñat yū. 
Ġalebelige girme. 
Selâmı uzakca vir. 
Eyü yi vü eyü iç. 
Haste iseñ yatıvir: 
Taşra çıkma yüzin ört. 
Biiznillâh nesne tokunmaz."

 

Emre Taş, bahse konu iddiaya ait metnin yayılmasının ardından açıklama yaparak tarihsel bir yanlış anlaşılmaya sebep olduğunu paylaştı. İlgili metin için, kendisinin hayalî bir TV röportajı uyarlaması yapmak istediğini ancak gerçek zannedildiğini ifade ederek 15. yüzyılda yaşayan Amasyalı Hekim Sabuncuoğlu Şerafeddin’in karantina önlemlerini yazdığı iddiasını içeren sözleri kendisinin yazdığını açıklamıştı:

“Sanırım istemeden tarihsel bir yanlış anlamaya sebep oldum. Aşağıdaki satırları 14. yy. hekimi Sabuncuoğlu Şerafeddin’in TTV adlı hayalî bir tv kanalına ropörtajı gibi düşlemiştim. Doktor, tarihçi ve muhabirler hikâyeye ilgi gösterdiler. Neyse ki önlemler hatırlanmış oldu.”

 

şerafeddin sabuncuoğlu
Emre Taş isimli profilin 1400’lü yıllarda Amasyalı Tabib Şerafeddin Sabuncuzade’nin salgın hastalıkta yapılması gerekenleri aktardığı sanılan kurgu sözlerin kendisi tarafından uydurulduğunu aktardığı paylaşım

 

Emre Taş’ın hayalinin ürünü olan bu sözleri ciddiye alanların var olmayan sözün geçtiği eser hakkında varak numarasına kadar (“Süleymaniye Ktp. Fatih, nr 3619, vr 44b” gibi) detay uydurdukları görülmektedir:

“1400’lü yıllarda Amasyalı Tabib Cerrah Sabuncuzade Şerafeddin Efendi, Mücerrebname (*) adlı eserinde SALGIN HASTALIK günlerinde ne yapılması gerektiğini şöyle anlatıyor: Ellerini onat yu (Ellerini güzelce yıka), Galebeliğe girme (Kalabalığa girme), Selamı uzakça vir (Uzaktan selamlaş), Eyi yi vü eyi iç (İyi ye iyi iç), Haste isen yativir (Hasta isen yat), Taşra çıkma (Dışarı çıkma), Taşrada yüzün ört (Dışarıda yüzünü kapa)… Bi iznillah nesne dokunmaz.* Süleymaniye Ktp. Fatih, nr 3619, vr 44b” 

amasyalı tabip şerafettin sabuncuzade
Amasyalı Tabib Cerrah Sabuncuzade Şerafeddin Efendi’nin 1400’lü yıllardan tavsiyeleri sanılan hususları aktaran görsel

 

Profilinde paylaştığı minyatürleri konuşturduğuna yer veren ve Osmanlı kültür ve düşünce tarihine ilgili olduğu anlaşılan Emre Taş’ın bahse konu sözlerin kendi hayal gücünün ürünü olduğu ile ilgili sosyal medya hesabında paylaştığı bazı ifadeler de şu şekildeydi:

“Ben sallamadım kurguladım. Sallayan Süleymaniye Kütüphanesindeki eseri kaynak gösteren. Ayırt ediniz.”

“Espiri metnine kaynak uydurmak benim işim değil. Ben gerçek olduğunu iddia etmedim, ama bu görseli hazırlayan ediyor.”

“Bir tv ironisiydi, gitti yerini buldu. Şerafeddin Efendi’yi ekranlarda görsem şaşırmam artık. :)”

“Sayın hocam. Tweet benim. Sol üstteki logoya binaen “TTV” (tarih tv), malzemesi tarihten alınmış bir televizyon parodisiydi. Yanlış anlaşılmaya mahal vermek istemem. Osmanlıların salgın önlemleri arasında belki benzer şeyler vardır?”

 

Sabuncuoğlu Şerafeddin Kimdir?

Sabuncuoğlu Şerafeddin, 1385 yılında Amasya’da doğmuştur.  Dedesi ve babası da hekimbaşılık yapmış olan Sabuncuzade Şerafeddin, Amasya’daki Bimarhane’de Burhaneddin Ahmed’den tıp eğitimi aldıktan sonra yine burada 17 yaşında hekimlik yapmaya başlamıştır. Osmanlı döneminde yaşayan hekim tıp alanında önemli eserler vermiştir.

Cerrahiyyet’ül Haniyye adlı eseri cerrahi müdahaleleri gösteren minyatür tekniğinde yapılmış çeşitli resimler içermesi açısından önemli bir eser olarak görülmektedir. Ancak açık kaynaklarda Sabuncuoğlu’na atfedilip paylaşılan salgın hastalıklara dair önlemleri içeren sözler hakkında bir bilgi bulunamamaktadır.

Bir diğer atıfta bulunulan Mücerrebname adlı eserinin içeriği hayvanlar ve kendi üzerinde denediği ilaçlardan oluşmaktadır.

 

Tarih-i Kadim, Sabuncuoğlu Şerafettin’e atfedilen bu asılsız sözler hakkında şöyle bir derleme video hazırlamış:

 

Salgın Hastalığa Karşı Tedbirler İçerikli Aynı Metin İbn-i Sina’ya Atfedilerek Paylaşılmaya Başlanmış

Daha önce Sabuncuzade Şerafettin’e ait olduğu iddiasıyla paylaşılan uydurulmuş tedbir metninin İbn-i Sina’ya da atfedildiği görülüyor.

“İbni Sina’nın 1000 sene önce salgın hastalık için buyurduğudur:

“Elleruni onat yu.

Galebelige girme.

Selami uzakça vir.

Eyu yi vu eyu iç.

Hasta isen yatıvir.

Taşra çıkma yüzin ört.

Biiznillah nesne tokunmaz.”

 

ibni sina salgin onlem
Daha önce Sabuncuzade Şerafettin’e ait olduğu iddiasıyla paylaşılan uydurulmuş tedbir metninin İbn-i Sina’ya da atfedildiği görülüyor

 

ibni sina salgin tedbir
Alper Altun’un uydurulan salgın tedbirlerini İbn-i Sina’ya atfettiği paylaşımı

 

Amasyalı Tabip Şerafeddin Sabuncuzade’nin 1400’lü Yıllarda Salgın Hastalıkta Yapılması Gerekenleri Anlattığı İddiasına Kanan Yazarlar

Orhan Osmanoğlu, sosyal medya hesabında 1400’lü yıllarda Amasyalı Tabib Şerafeddin Sabuncuzade’nin salgın hastalıkta yapılması gerekenleri aktardığı sanılan kurgu sözleri içeren paylaşıma şöyle yer vermişti:

 

sabuncuoğlu şerafettin
Orhan Osmanoğlu’nun 1400’lü yıllarda Amasyalı Tabib Şerafeddin’in salgın hastalıkta yapılması gerekenleri aktardığı sanılan kurgu sözleri içeren paylaşımı

 

Ardan Zentürk de sosyal medya hesabında bahse konu kurgu sözleri içeren paylaşımını sonradan silmişti.

Mehmet Soysal’ın Hürriyet Gazetesi’nde yayınlanan 23 Mart 2020 tarihli “Batı’ya Yolculuk” başlıklı yazısı:

Ve Sabuncuoğlu Şerefeddin...
Osmanlı döneminde tıp alanında önemli eserler vermiş Türk hekim ve cerrah.
Ve ilk Türkçe cerrahi eserin sahibi...
1400’lü yıllarda salgın hastalıkları için 7 maddeyle tedbirleri özetleyen Sabuncuzade Şerafeddin demiş ki:
Ellerini yıka.
Kalabalığa girme.
Uzaktan selamlaş.
İyi ye, iyi iç.
*Hasta isen yat.
* Dışarı çıkma.
* Dışarıda yüzünü kapat.

Tayfur Göçmenoğlu’nun Yeni Bakış Gazetesi’nde 31 Mart 2020 tarihinde yayınlanan “65 yaş muhabbeti” başlıklı yazısı:

14.Yüzyıl'da Anadolu'da belli ki bir salgın olmuş ya da yöresel bir sağlık sorunu yaşanmış.
O dönemin en ünlü tabiplerinden Sabuncuoğlu Şerafettin, bakın nasıl bir tebabet genelgesi yayınlamış:
"Ellerini onat yü
Galebelige girme
...

Gazete3.com.tr de yayınlanan 18 Mart 2020 tarihli “Göklerden gelen bir karar vardır” başlıklı yazısıyla Mehmet Emin Güzbey.

İlkses Gazetesi’nde yayınlanan 24.03.2020 tarihli “Bela ve musibetleri nasıl değerlendirmek lazım?” başlıklı yazısıyla M. Zeki Uyanık.

Çankırı Postası’nda yayınlanan 18 Mart 2020 tarihli “Korona virüsün düşündürdükleri” başlıklı yazısıyla Ali Çankırılı.

sabuncuzade şerafettin

 

Yorumunuzu yazınız...