Sahte ve Bot Sosyal Medya Profili Tespit Rehberi

 

Sosyal medya kullanıcılarının sayısı gün geçtikçe artıyor. Ancak bu artışın kayda değer bir kısmı gerçek kullanıcılardan kaynaklanmıyor. Sosyal medya platformlarında karşılaştığımız profillerin önemli bir bölümü gerçek kullanıcıların paylaşım yapmak amacıyla açtığı hesaplar değil. Bu noktada, sahte ve bot profillerin tespiti ve bu profillerle etkileşime girilmemesi önem arz ediyor.

 

Bot ve Bot Ağları (Botnet) Nedir? 

Digital Forensic Research Lab. yönetici yardımcısı Donara Barojan’ın “#TrollTracker: Bots, Botnets, and Trolls” başlıklı makalesinin NewsLabTurkey’ tarafından “Bot, botnet ve trolleri anlamak” başlığıyla Türkçemize çevirisinde “bot” kavramı şöyle tanımlanmıştı:

“Bot, bir insadan ziyade bir algoritma tarafından yürütülen sosyal ağ hesabıdır. Bir başka deyişle, bot insan müdahalesi olmaksızın içerik üretmek için tasarlanmıştır.”

 

“Eğer bir hesap bireysel gönderiler, yorumlar yazarsa ve başka kullanıcıların gönderileriyle yanıt, yorum veya başka şekilde etkileşimde bulunursa, bot olarak sınıflandırılamaz. Botlar çoğunlukla Twitter’da ve kullanıcıların birden fazla hesap oluşturmalarına izin veren diğer sosyal ağlarda bulunur”

 

“Bir trol gerçek bir kullanıcı, botlar ise otomatiktir.

 

Yazıda bot ağları, yani botnet için ise şu hususlara değinilmişti:

“Bir botnet, aynı kişi veya gruplarca yönetilen bir bot hesabı ağıdır. Botnet yöneten bu kişilere, botların yayılması öncesinde gerekli özgün insan girdisini sağladıkları için bot gözetmeni veya çobanı denir. Botlar ağlar hâlinde çalışır, çünkü belirli bir konu ile ilgili sosyal medya angajmanını gerçek kullanıcıların sağladığından çok daha yüksek seviyeye getirmek için tasarlanmıştır. Sosyal medya platformlarında, etkileşim daha fazla etkileşimi yaratır, bu nedenle başarılı bir botnet, konuşlandırılan konuyu daha gerçek kullanıcıların önüne koyar.”

 

Aslında botların önemli bir bölümü kötü niyet barındırmayan pek çok farklı amaç için kullanılmakta. Ancak, günümüzde özellikle Türkiye’de sosyal medyada bot profiller pek iyi niyetle oluşturulmuyor.

Algı oluşturmak, kitle iknası, gerçek dışı içerik yayımlamak, etki oluşturmak, mesajları yaygınlaştırmak, gerçek kullanıcılar için “spam” başvurusunda bulunmak, desteklediği kitlenin sosyal medyada sesinin daha yüksek çıkmasını sağlamak gibi amaçlarla sahte ya da bot profiller yaratılabiliyor.

İşbu yazıda da otomatik hareket sergileyen hesaplar için “bot”, otomasyon yerine kişisel kullanımla paylaşım gerçekleştirilen profiller için “sahte” tanımını kullandık.

 

Bir Hesabın Sahte / Bot Olduğunu Anlamanın Yolları

Sosyal medya sahtekârlığını tespit etmenize yardımcı olabilecek bazı emareler mevcut. Ve gerçek kullanıcı olmadıklarına yönelik işaretleri tespit için bazı yollar da…

Normal bir sosyal medya kullanıcısının profili, paylaşımları, etkileşimleri doğal bir yapıdadır. Bir profilin sahip olduğu organik olmayan her türlü özellik şüphe çekmeli. Bu gibi sıra dışı özelliklerin sayısındaki artış, ilgili profilin sahte olduğu yönündeki kanaati kuvvetlendirecektir.

Bu yöndeki tespitler için atılacak adımları sıralayalım…

 

Profilde Yer Alan Fotoğrafları İnceleyin

Sahte hesapların başkalarına ait fotoğrafları kullandığına sıklıkla şahit oluyoruz. Tersine görsel arama ile ilgili profilde kullanılan fotoğrafların başka bir kişiye ait olmadığını araştırabilirsiniz.

 

Tersine Görsel Arama Nasıl Yapılır?

 

Çevrim içi yüz eşleştirmeyi gerçekleştirebilen arama motorları sayesinde yüz resmi taraması yapmak mümkün. Arama motorlarında yüz taramasının nasıl yapılabileceğine değindiğimiz yazımıza göz atabilirsiniz.

 

Arama Motorlarında Yüz Tarama Nasıl Yapılabilir?

 

 

Bazı profil fotoğraflarının arama motorlarında tersine görsel arama ile tespitinin önüne geçmek adına tersine servis edildiği, kesildiği ya da farklı bir filtre uygulandığı biliniyor. Bu nedenle tersine görsel arama yaparken fotoğrafların bu gibi bir işleme tabi tutulmuş olabileceği göz önünde bulundurulmalı.

 

Farklı Servis Edilen Fotoğraf ve Videolar

 

Ancak yeni trend, yapay zekâ tarafından oluşturulan fotoğrafların giderek daha fazla tercih edildiğini gösteriyor.

Yapay zekâ sayesinde gerçek insan görüntülerinden gerçekte var olmayan bir hayli gerçekçi profil resmi oluşturmak mümkün.

Bir profilin fotoğrafının yapay zekâ tarafından oluşturulup oluşturulmadığının en belirgin özelliği, paylaştığı fotoğraf dışında başka bir görüntü içermemesidir. This Person Does Not Exist gibi bir site tarafından oluşturulan resim kendine özgüdür. Haliyle, böyle bir kişi gerçekte var olmadığı için başka açıdan ya da ortamdan görüntüsü de yoktur.

Haliyle, böyle bir kişi gerçekte var olmadığı için başka açıdan ya da ortamdan görüntüsü de yoktur. Aşağıda aktarılan özelliklere de sahip olan bir fotoğrafa ilaveten başka bir görsel barındırmayan profillerden şüphe duymak gerekli.

Yapay zekâ yazılımı ile oluşturulan profil resimleri, sahip oldukları birtakım kusur ve emareler yardımıyla tespit edilebilir. “Yapay Zeka Tarafından Oluşturulan Profil Resimleri Nasıl Ayırt Edilir?” başlıklı yazımızda bunların bazılarına değinmiştik.

 

Yapay Zeka Tarafından Oluşturulan Profil Resimleri Nasıl Ayırt Edilir?

 

Anonim bir görüntü sergileyen, kişiselleştirilmemiş profil resmi ve paylaşımlara sahip, gerçek kişiler tarafından takip edilmeyen ve etkileşime geçilmeyen hesaplardan ayrıca ilaveten şüphe duymak gerekiyor.

Generates Photos” adlı girişimin 2,7 milyon fotoğraflık arşiv galerisi üzerinden yapay zekâ ile geliştirilen fotoğrafların genel yapısı hakkında fikir edinilebilir.

 

Profil Oluşturma Tarihini İnceleyin

Sosyal medyadaki sahte profillerin çoğunluğu son dönemde oluşturulduğu gözlemlenebiliyor. Her yeni oluşturulan hesap sahte profil olmasa da, sahte olanlar çoğunlukla yeni profiller. Bu nedenle, profil oluşturma tarihi yeni olan profillere ayrıca dikkat etmek gerekiyor.

Özellikle bot ağlarının bir parçası olan profillerin oluşturulma tarihleri benzerlik gösterir.

 

Kullanıcı Adını Tarayın

Paylaşım yapan profilin kullanıcı adını ilgili sosyal medya platformunda ya da internette aratın. Sadece ilgili sosyal medya platformunda yer alan bir kullanıcı adı, bahse konu hesabın sahte ya da bot olduğunun bir işareti olabilir.

Ayrıca, bot hesapların aynı şablonda (kelime kombinasyonu + 8-10 haneli sayı şeklinde) kullanıcı ismi aldıkları da göz önünde bulundurulmalı.

https://api.memory.lol/v1/tw/malumatfurusorg adresinde “malumatfurusorg” kısmı taramak istediğiniz kullanıcı adı ile değiştirilerek -varsa- geçmiş uzantılar incelenebilir.

 

Doğrulanmış Hesap Statüsünü Kontrol Edin

Bot ya da sahte hesaplar ilgili sosyal medya ağında genellikle doğrulanmış statüyü haiz olmazlar. Ancak, bu durumun istisnalarının olduğu, sosyal medya ağlarının sahte profillere de doğrulanmış hesap statüsü tanıdığı akılda tutulmalı. Öte yandan, sahte hesapların doğrulanmış profil algısı oluşturmak için profilin farklı bölümlerinde bu yönde ibare ya da simge bulundurduğuna da dikkat edilmeli.

 

Paylaşımlarını İnceleyin

Şüphelendiğiniz profilin paylaşımlarında biraz derine daldığınızda bot ya da sahte olup olmadığı hakkında fikir sunacak önemli “done”ler elde edebilirsiniz. Genellikle, belirli amaç güden profillerin paylaşımları sadece amaca matuf içerik taşır. Diğer kullanıcılarla doğal ve organik etkileşim içermez. Benzer özellik taşıyan profillerle aynı içerikleri paylaşırlar.

 

Takip/Takipçi Geçmişine Göz Atın & Takip Edilen ve Takipçi Oranına Dikkat Edin

Sahte ya da bot profilleri tespit etmenin bir diğer yolu takipçi/takip sayılarındaki anomalidir. Kısıtlı zaman içerisinde takip/takipçi sayısında olağandışı değişiklik görülen hesaplar şüphe uyandırıcıdır.

Normal bir kullanıcı, muhtemelen kendisini takip eden sosyal hayattan tanışık olduğu insanların çoğunu takip edecektir. Bot ya da sahte hesabın takip/takipçi profili, organik bir profilinkinden farklıdır. Bu nedenle takip/takipçi oranı göz ardı edilmemesi gereken bir veridir.

Birbiriyle ilgisi olmayan kullanıcıları benzer bir sırayla takip eden profillerin de “doğal” bir yapıda olmamasının kuvvetle muhtemel olduğu göz önünde bulundurulmalı.

Social Blade gibi internet siteleri üzerinden (hepsi olmasa da bazı) sosyal medya hesaplarının etkileşim verilerinin geçmişine göz atmak mümkün.

İlaveten, gönderi sayısı ile sahip olduğu takipçi sayısı arasındaki uyumsuzluk da dikkat çekici bir ayrıntıdır. Az sayıda içerikle çok sayıda takipçiye sahip -kamuoyunca bilinir olmayan- bir profilin sahte olması muhtemeldir.

 

Sahte ya da Bot Profil Olup Olmadığına Dair Fikir Sunan Uygulamalara Başvurun

Sosyal medya profillerinin özellikleri, etkileşimleri ya da paylaştıkları içerikler üstünden sahte ya da bot olup olmadıklarına ilişkin veri sağlayan ve değerlendirme sunan internet siteleri ve uygulamalar mevcut. 

Bunlardan bazılarına değinecek olursak:

Indiana Üniversitesi Ağ Bilimleri Enstitüsü tarafından oluşturulan Botometer ile Twitter’daki bir profilin “bot” olup olmadığı analiz edilebilir.

 

botometer

 

Botometer, bir Twitter hesabının otomatikleşmiş hareketlerde bulunma olasılığını hesaplayarak bir skor üretiyor. Böylelikle karşılaştığınız bir profilin bot mu gerçek kullanıcı mı olduğunu kestirebiliyorsunuz (Botometer hesabınıza erişim yetkisi istese de bu uygulamaya güvenerek izin verebilirsiniz).

 

Botometer

 

TwitterAudit ile takipçilerin ne kadarının gerçek kullanıcı olduğu analiz edilebiliyor.

Treversee ile bir Twitter profilinin etkileşim içinde olduğu diğer hesaplar görselleştirilebilir.

Yine Indiana Üniversitesi Ağ Bilimleri Enstitüsü tarafından geliştirilen Hoaxy ile paylaşımlar üzerinden ağ analizi gerçekleştirebilir.

Truthnest üzerinden Twitter profili hakkında kapsamlı inceleme yapılabilir.

https://makeadverbsgreatagain.org/allegedly/ üzerinden ilgili Twitter profilinin paylaşım sıklığına göz atılabilir.

Ayrıca, sosyal medya hesaplarının takipçi / takip oranını gibi etkileşim verilerini analiz eden servisleri de değerlendirebilirsiniz. Instagram Audit  – Fake Follower & Audience Credibility Checker bunlardan biri.

 

Koordineli Hareket İçinde Olup Olmadığına Dikkat Edin

Sosyal medya platformlarında açılan sahte ya da bot hesaplar eşgüdüm içerisinde hareket eden ağların bir parçası olabilir. Sahte hesapların ve bot profillerin ana özelliği, parçası olduğu ağın mesajını yaymaya çalışmasıdır. Bu nedenle sahte ya da bot sosyal medya profilleri özdeş iletiler paylaşırlar. Bir hesabın bot ya da sahte olup olmadığını anlamanın başlıca yolu, gerçekliğinden şüphe duyulan diğer benzer hesaplarla aynı paylaşımlarda bulunup bulunmadığının tespit edilmesidir.

Sahte ya da bot olmasından şüphelenilen birçok hesabın eşgüdümlü hareketi, gerçek ve halis niyetli kullanıcı olmadıklarının emarelerindedir.

Yukarıda değindiğimiz Hoaxy ve Treversee adlı internet sitelerini kullanarak ilgili profilin etkileşime geçtiği paylaşımlar üzerinden ağ analizi gerçekleştirebilirsiniz.

Örneğin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin cenaze araçlarına taksimetre taktıracağı iddiasını ortaya atan, beğenen, yeniden paylaşan kitleye dair bir Hoaxy üzerinden analiz gerçekleştirmiştik. Her ne kadar bot aktivitesi gözlemleyemesek de profiller incelendiğinde Ekrem İmamoğlu aleyhinde paylaşım yapan ağın etkili olduğu sonucuna ulaşılabilmişti.

 

Sosyal medya platformları da insanları belli hedefler doğrultusunda yanlış yönlendirme amacıyla oluşturulan bu tip profillerle mücadeleyi sürdürüyor. Bu platformlar yürüttükleri incelemeler kapsamında “koordineli sahte davranış” gösterdiği tespit edilen profilleri, sayfaları ve grupları kapattığına dair fasılalar halinde duyurular gerçekleştiriyor.

Örneğin Twitter, esas olarak Türkiye içerisindeki kullanıcıları hedef alan, koordineli bir şekilde sahte faaliyetlerde bulunan kullanıcıların oluşturduğu ağa dahil olan AK Parti gençlik örgütlenmesiyle bağlantılı 7 bin 340 hesabı kapattığını açıklamıştı.

Twitter’ın gerçekleştirdiği benzer operasyonların birinin hedefinde 16 adet “sahte Ortadoğu uzmanı” yer almıştı. Gerçek kişilere ait olmayan bahse konu sahte profillere ait Birleşik Arap Emirlikleri’ni öven, Türkiye, Katar, İran aleyhtarı söylemler içeren makaleler birçok yayın organında yayımlanmıştı. Twitter yetkilileri yaptığı açıklamada sahte hesapların bir devlet tarafından desteklendiğine ilişkin kanıtlar bulunduğunu belirtmişti.

Facebook da Rus askeri istihbarat servisi ile bağlantılı olduğunu tespit ettiği Batı karşıtı ve Rus yanlısı propaganda yapan bazı sahte hesap, grup ve sayfaları kapattığını duyurmuştu.

Daha önce, Türk Görünümlü Rus Operasyon Hesabı İfşası başlıklı yazımızda sosyal medyadaki Türk görünümlü operasyon hesaplarına değinmiştik.

 

Türk Görünümlü Rus Operasyon Hesabı İfşası

 

Sahte Sosyal Medya Profillerinden Örnekler

 

Aziz Sancar’ı taklit eden Twitter profilinin izini sürdüğümüz yazımızı ve paylaşımlarımızı inceleyebilirsiniz.

 

Aziz Sancar’a Ait Sanılan Sosyal Medya Hesapları

 

 

Kendini sonradan Müslüman olmuş bir İspanyol olarak tanıtan, Twitter’da binlerce takipçili Anita Kaver adlı profilin “sahte” olduğu ortaya çıkmıştı. Bu sahte profil, yıllarca takındığı kisveyi özellikle muhafazakar camiadan takipçilerine hissettirmeden sürdürebilmişti. Anita Kaver’in gerçek bir kişi olmadığı ise farklı fotoğraf eksikliğinden şüphelenilmesinin ardından ortaya çıkmıştı.

 

anita kaver profil

anita kaver tweet anita kaver twitter anita kaver sahte

 

Trabzonlu bir Pontos Rumu ve doktoralı olduğunu iddia ederek Türkiye Cumhuriyeti’ni (Rum başta olmak üzere diğer bilimum) (sözde) soykırım ile itham eden Elias Ypsilantidis adlı profilin muhayyel bir karakter olduğunu aktarmıştık (Bahsi geçen sahte profilin Ali Osman Alayoğlu’na ait olduğu da ileri sürülüyor).

 

Elias Ypsilantidis

 

Kullandığı profil resmi, İspanyol komedyen ve oyuncu Dani Rovira’nın rol aldığı 2016 yapımı 100 Metre adlı filmden bir sahneden alıntı.

 

dani rovira

 

dani rovira 100 metre

 

Profilin daha önce Memed Ali ismini kullandığı görülüyor.

 

memed ali Elias Ypsilantidis

 

Elias Ypsilantidis adlı bir doktora öğrencisinin varlığını işaret eden bir bulguya taramada ulaşılamıyor. Elias Ypsilantis adlı profilin kendisiyle “röportaj gerçekleştiren” Erkan Gülbahçe’nin kurgu karakteri olduğundan şüpheleniliyor.

 

“Türkiye’den Neden Ayrıldım?” konulu paylaşım silsilesi sosyal medyada dikkat çeken Süleyman Ayanoğlu adını kullanan “@s_ayanoglud” uzantılı Twitter profili, FETÖ’ye müzahir sahte bir (troll) hesap olduğunu ikrar ettiği mesajların ifşa edilmesinin ardından hesabını kapatmıştı.

 

Süleyman Ayanoğlu

 

Süleyman Ayanoğlu twitter

 

Bazı haber sitelerinde -kendi deyimiyle- “hikâye” silsilesi “Türkiye’den Neden Ayrıldım” başlığıyla paylaşılan F tipi sahte hesabın Almanya’da yaşadığını, gerçek kişi olduğunu ancak sahte hesaplarla yazdığını aktardığı özel mesajlar şu şekilde idi:

 

Süleyman Ayanoğlu fetöSüleyman Ayanoğlu fetö

Süleyman Ayanoğlu fetö

 

Tecavüze uğradığını ve ölüm tehditleri aldığını ileri süren Duygu adlı Twitter hesabının sahte profil olduğu anlaşılmıştı. Siber Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı tarafından yürütülen incelemede söz konusu hesabın Van’da yaşayan Ramazan U. adındaki 1999 doğumlu bir erkeğe ait olduğu tespit edildiği basına yansımıştı.

 

duygu tecavüz iddiası

 

Fotoğrafını kullandığı kişi, söz konusu sahte profile tepki göstermişti.

 

duygu sahte profil

 

Bazı haber siteleri ve Twitter kullanıcıları tarafından gerçek bir karakter sanılan Dr. Levent Günerman adlı “DrGunerman” uzantılı “1070310643436265472” ID numaralı profil de geçmişte, annesi Lipka Tatarı, babası Litvanyalı Zifa Asanavičius adlı “zifasana” uzantılı bir kadın kisvesindeydi (Twitter aramalarında zifasana uzantısının Levent Günerman adlı profile yönlendirildiği, zifasana uzantılı hesaba yapılan yorumların da aynı hesaba atıf yaptığı görülüyor).

Söz konusu sahte profil, Litvanya’da yaşayan Tatarların Osmanlı döneminde 1600’lerde Hotin kalesinin düşmesi sonrası kaledeki bayrağı kendi bayrakları olarak kabul ettiği, günümüzde de camilerdeki nikah törenlerinde bayrak eski gelenekte olduğu gibi kullanılmaya devam ettiği iddiasını içeren paylaşımıyla dikkat çekmişti.

 

levent gunerman

 

drgunerman zifasana

 

zifa asanavicius

 

zifasana zifasana zifasana

 

Sosyal medyada doktor kimliğine bürünerek paylaşımlarda bulunan “Dr. Nilay Nur Sönmez” adını kullanan @Nilay_Nur_Snmz uzantılı SAHTE profil daha önce Hakan Ural adına açılan sahte hesabın dönüştürülmüş hâliydi.

 

 

 

Dr Nilay Nur Sönmez adını kullanan sahte profil (@Dr__Nilay) Gürcistan’dan Ia Kvartskhava (ია ქვარცხავა) adlı kadının fotoğraflarını kullanıyormuş.

 

nilay-nur-sonmez-troll


Doktorların can güvenlik tehlikelerine yönelik tehditlerin giderilmesi ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi talebiyle düzenlediği protestolarıyla birlikte sahte doktor profili açmak trende dönüşmüş gibi görünüyor…

Doç. Dr. Esma Yılmaz kılığına bürünen ve doktorlar aleyhinde provokatif paylaşımlarda bulunan profil, daha önce Gamze Özçelik’i taklit ediyormuş. Gamze Özçelik, allahakuloldum uzantılı profil hakkında adını kullanarak IBAN verip para topladığı gerekçesiyle şikâyetçi olduğunu duyurmuştu.

 

dr-esma-y

 

allahakuloldum

 

gamze-ozcelik-sahte-hesap

 

Başka Ne Yapmalı?

  • Sosyal medyada karşılaştığınız paylaşımların halis niyetli kişiler tarafından oluşturulmamış olabileceğini aklınızdan çıkarmayın. Şüphe reflekslerinizi faal tutun.
  • Gerçek kişi olduğu teyit edilmiş, referanslı, bildiğiniz, tanıdığınız profillerin paylaşımlarını kale alın.
  • Sosyal medyadaki her profil gerçek değil. Başka bir devletin / kuruluşun / örgütün propagandasını yürütmekle görevli sahte bir profille etkileşime geçiyor olabilirsiniz.
  • Böyle bir paylaşımla karşılaştıysanız etkileşime geçmeyin.
  • İlgili sosyal medya platformu üzerinde bahse konu sahte profil hakkında şikâyette de bulunabilirsiniz.

 

The Digital Forensic Research Lab (DFRLab) tarafından derlenen bir botu tanımaya yardımcı olan 12 göstergeye de göz atılabilirsiniz.

 

Unutulmamalı ki, sahte hesaplar ölmez şekil değiştirir…

 

Bu sitede kimseye güvenim kalmadı

 

“Bu sitede kimseye güvenim kalmadı” ya da “özür dileyecek bir şey yapmadın” dememek için sahte hesaplara karşı teyakkuz şart…

 

özür dilenecek bir şey yapmadın

 

1 Yorum

Yorumunuzu yazınız...