Sosyal Medyada ve İletişim Platformlarında Paylaşılan Koronavirüs Salgınına Karşı Tedbirleri Aktaran (Sahte) Yazı Sağlık Bakanlığı’na Ait Değil

Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün “gizli” ibaresiyle yayınladığı bir genelge olduğu iddiasıyla paylaşılan yazı sahte. Sağlık Bakanlığı paylaşılan yazının sahte olduğunu beyan etmişti. Yazı, resmî yazışma formatlarına uygun değil. Yazıda kullanılan filigran metnin arkasına yedirilmiş. Yer alan imza, dünya ağır sıklet boks şampiyonu Vitalij Klicsko’ya ait. Yazı içeriğindeki tedbirler, Sağlık Bakanlığı’nın değil İçişleri Bakanlığı’nın görev ve yetki alanına giriyor.

Çin’in Wuhan kentinden yayılarak küresel ölçekte tehlike arz eden, Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak tanımlanan koronavirüs (nCovid-19) salgını hakkında, haber platformlarında, kitle iletişim uygulamalarında ve sosyal medyada belki de daha önce karşılaşmadığımız ölçüde dezenformasyonun paylaşıldığına üzülerek şahit oluyoruz. Bu dezenformasyon salgınının son örneği ise 16 Mart 2020 günü yayılan gizli genelge iddiası oldu.

Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan “gizli” bir genelge olduğu iddiasıyla paylaşılan yazının sahte olduğunu sosyal medya hesaplarımız üzerinden ilk duyuranlardan olmuştuk. Dezenformasyona karşı zamanla yarışırken internet sitemizde bu yazının asılsız olduğunu aktarmakta geciktik. Ancak, sosyal medyada ve iletişim platformlarında yayılan sahte yazılar konusunda ders niteliğinde bir örnek olduğu için bu yazıyı hazırlamanın önem arz ettiğini düşündük.

Whatsapp gibi iletişim platformlarında yaygın şekilde paylaşılan “COVID – ek önlemler” konulu sahte yazı aşağıdaki gibiydi.

Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulduğu iddia edilen sahte yazıda;

• 16/03/2020 tarihi itibariyle “Umuma Açık İsraf Eğlence Yerleri”, 20/03/2020 tarihi itibariyle Eczaneler ve Hastaneler hariç olmak üzere insanların toplu olarak bir araya gelebileceği spor salonları, yüzme havuzları, kulüpler, dernekler, kütüphaneler, parklar, otobüs terminalleri, alışveriş merkezleri ile 3 kişiden fazla çalışanı bulunan işletmelerin geçici olarak kapatılması,
• 23/03/2020 tarihi itibariyle süpermarketlerin Pazartesi-Çarşamba ve Cuma olmak üzere haftada 3 gün 08:00-16:00 saatleri arasında açık olmaları gibi bir takım önlemler alınacağı,
• İnternet üzerinden mal ve hizmet sunan tedarik zincirleri ile taşımacılık, tarımsal faaliyetler, benzin istasyonları, bankacılık, sigorta ve posta hizmetlerinde herhangi bir aksama olmayacağı,
• mezkur kurulun önerileri doğrultusunda yeni tedbirlerin hayata geçirilmesi ve konunun gizli kalması adına gerekli tedbirlerin alınması gerektiği

gibi hususların aktarıldığı görülmüştü.

İlk gördüğümüz andan resmî reddiyeye kadar olan süreçte bu yazının neden sahte olduğunu düşündüğümüzü aktaralım:

Yazı Resmî Yazı Üslubuna Uygun Değil

Paylaşılan yazı, ülkemiz bürokrasisinde kullanılması standart olan resmî yazışma usullerine tam olarak uygun değil.

• Resmi yazı standartlarında sayı kısmında “GİZLİ” gibi bir kırılım yer almaz.
• Yazıda tapaj hataları mevcut.
• Hizalamalar alelade yapılmış.
• Bakan adına imzalanan (üste ya da diğer bakanlıklara iletilmeyen) yazışmalarda ARZ edilmez. RİCA edilir. Arz/rica ifadesi ise hiç kullanılmaz.
• Yazının tarihi sağ üst köşede yer alır. Sonunda değil.
• Yazı üzerindeki “Türk Hane” filigranı, yazının gerisinde kalmış.

Aşağıdaki detaylı inceleme yazının asılsızlığına dair emareleri net şekilde ortaya koymuş:

Bu noktada unutulmaması gereken bir nokta, gizli yazışmaların e-imza ile imzalanıp elektronik yazı sistemine girmediği.

Ayrıca, yazışmanın dipnotunda resmi doğrulama kodu yer almayan yazışmalara dikkat edilmelisi gerek. Karşılaşılan yazılarda doğrulama kodu yer alıyorsa, içeriğine kanmadan önce e-devlet ya da https://e-belge.saglik.gov.tr/  adresinden resmi kod üzerinden doğrulama yapılmalı (Yazı kodu kullanılarak, yazı içeriği değiştirilerek manipülasyon yapılmış olabileceği de akılda tutulmalı).

Yazıda Görülen İmza İnternetten Alıntı

Görselde imzacı görünen Dr. Semih Korkut, gerçekten de Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürü. Açık kaynaklar üzerinden erişilebilen bu bilgi, yazıya yansıtılmış olabilir. Peki, Semih Korkut’un bu yazıyı gerçekten Bakan adına imzalayıp imzalamadığını nasıl öğrendik?

2 yolla:

1. Sağlık Bakanlığı’ndan erişebildiğimiz kaynaklar üzerinden yazının kendisine ait olmadığını aktardığı bilgisini edindik.
2. Yazıda Semih Korkut’a ait olduğu iddiasıyla paylaşılan imzayı araştırdık. Yazıda kullanılan imzanın Dr. Semih Korkut’a değil dünya ağır sıklet boks şampiyonu Vitalij Klicsko‘ya ait olduğunu gördük.

Koronavirüs Salgını İle Mücadele Hakkında Aktarılan Tedbirleri Alacak Kurum Sağlık Bakanlığı Değil

Yazı içeriğinde aktarılan işyeri kapama gibi adımları atmaya yetkili kurum Sağlık Bakanlığı değil, İçişleri Bakanlığı’dır.

Koronavirüs salgınını sınırlamak ve olumsuz etkilerini gidermek amacıyla Cumhurbaşkanlığı’nın koordinasyonunda ilgili Bakanlıklar tarafından çeşitli adımlar atıldı. 15 Mart 2020 gecesi, İçişleri Bakanlığı, 81 İl Valiliğine gönderdiği “koronovirüs tedbirleri” konulu genelge ile Umuma Açık İstirahat ve Eğlence Yerleri olarak faaliyet yürüten pavyon, diskotek, bar, gece kulüplerinin geçici süreliğine faaliyetlerinin durdurulması kararlaştırılmıştı.

Sağlık Bakanlığı Yazının Sahte Olduğunu Duyurdu

Halk arasında panik oluşturan sahte yazının teşkilâtlarına ait olmadığını Sağlık Bakanlığı beyan etti. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca paylaşılan yazının sahte olduğunu şöyle aktardı:

“Sosyal medya ve Whatsapp’tan yayılan “GİZLİ” belge GERÇEK DIŞIDIR. Panik yaratacağı bilinerek UYDURULMUŞTUR. Güven kaybına yol açarak, 82 milyonun zaafa düşmesini amaçlayanlar var. Hassasiyetinizle oynayanlar var. Şans tanımayın. DOĞRU HABER, RESMEN YAPILAN AÇIKLAMADIR.”

Sahte Yazının Kaynağı Hakkında Soruşturma Başlatıldı

Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı da aktarılan sahte yazıyı oluşturanlar hakkında Resmi Belgede Sahtecilik ve Halk Arasında Korku ve Panik Yaratmak Amacıyla Tehdit suçlarından soruşturma başlatmıştı.

Bu Sahte Yazı Ne İlkti Ne De Son Olacak

Şüphesiz, yukarıda asılsızlığına dair emareleri aktardığımız yazı, karşılaşacağımız son dezenformasyon örneği olmayacak. Bu gibi asılsız yazışma örnekleri, halk arasında panik oluşturmak, eğlence ya da trollük amacıyla oluşturularak yayılmaya devam edecek. Bu nedenle, karşılaşılan resmî yazı örneklerine şüpheyle yaklaşmak elzem.

Bu gibi sosyal medyada ve iletişim platformlarında paylaşılan sahte yazışmalara ilişkin dikkat edilmesi gereken hususları daha önce aktarmıştık.

Resmî Yazı Doğrulama Rehberi

Bu hususta, gerçek bir resmi yazı hakkında fikir vermesi açısından Sağlık Bakanlığı’nın 17 Mart 2020 tarihli “maske temini” konulu yazısının incelenmesinin fayda sağlayacağını düşünüyoruz: