Rakam-Sayı Farkı
Rakam Nedir? Sayı Nedir? Sayı – Rakam Farkı Nedir?
Günlük hayatta birbiriyle sıklıkla karıştırılan rakam ve sayı kavramları arasındaki farkı ilköğretim yıllarına dönerek aktaralım:
Sayıları göstermek için kullanılan işaretlerden her birine rakam denir. Onluk sayma sistemimizde toplam, 10 adet rakam vardır. 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ve 9. Onluk tabanda, 9’dan büyük ve 0’dan küçük tüm bir rakam olamaz.
Sayılar ise rakamlardan oluşan nicelik ölçüsüdür. Sayılar, rakamların tek başına ya da bir araya gelerek oluşturdukları ifadelerdir. Rakamlar 10 adet iken, sayılar sonsuzdur.
Rakamlar, sayıların alfabesidir. Nasıl ki bir kelimeyi oluşturmak için 29 harfi kullanıyorsak, sayıları oluşturmak için de rakamlar kullanılır. Nasıl ki tek bir harf bazen bir anlam ifade edebiliyorsa, tek başına bir rakam da bir sayı olabilir. Yani, her rakam bir sayıdır; ancak, her sayı bir rakam değildir. Ayrıca, negatif sayılar ya da tam olmayan/küsuratlı/kesirli sayılar da rakam değildir.
Örnekleyecek olursak; 7 bir rakam ve bir sayıdır. 1071 ise bir sayıdır, rakam değildir. 1071 için rakam ifadesinin kullanılması yanlıştır.
Rakam – Sayı Ayrımına Varamayan Köşe Yazarları
Rakam ve sayı arasındaki nüansı atlayan köşe yazarlarından tespit edebildiklerimizi paylaşalım:
Osman Müftüoğlu, pandemi sürecinde açıklanan verilerle ilgili yazılarında bu hataya fazlaca düşmüş. Bu hatayı içeren bazı yazıları:
- “Rakamlar ne diyor” (18 Nisan 2020)
- “Bu rakamlar can sıkıcı” (15 Haziran 2020)
- “Yanlış ve hızlı mı normalleşiyoruz” (15 Haziran 2020)
- “Bu rakamlardan korkalım” (2 Temmuz 2020)
- “İşi toparlıyor gibiyiz” (13 Temmuz 2020)
- “D vitamini üretmenin sırları” (25 Temmuz 2020)
- “Güneş’in enerjisi D vitamininde mi saklı” (27 Temmuz 2020)
- “Bu bayramda bağışıklık daha bir önemli” (1 Ağustos 2020)
- “Sinsi tehdit: Sessiz taşıyıcılar” (20 Ağustos 2020)
- “Aşıda ışık göründü” (27 Ağustos 2020)
- “Ters makas tehdit ediyor” (31 Ağustos 2020)
- “Grip ve zatürre aşısı olalım ama…” (3 Eylül 2020)
Rauf Tamer’in Hürriyet Gazetesindeki “Rakama dikkat” başlıklı 25 Ekim 2014 tarihli yazısından:
"37 rakamı, CHP+MHP’nin oylarının toplamına pek benziyor."
Rıdvan Dilmen’in Sabah Gazetesindeki “Cumhurbaşkanı olmasaydı bu rakama çıkma ihtimali sıfırdı” başlıklı 9 Şubat 2017 tarihli yazısından:
"Türkiye'de futbol yayın ihalesi 2,5 milyar dolar +KDV olmuş. ... Cumhurbaşkanı olmasa bu rakamın çıkma ihtimali sıfırdı…"
Faruk Aksoy’un Yeni Şafak Gazetesindeki “Yenilirken güzel yenilen ülkelere gidiyorlar…” bşlıklı 8 Eylül 2018 tarihli yazısından:
"Rakama vurduğunuzda bu oran 253 bin 640 kişiye tekabül ediyor.
Murat Muratoğlu’nun Sözcü Gazetesindeki “19 haneli çek yetmedi ülkeyi ipotekledi” başlıklı 24 Nisan 2017 tarihli yazısından:
"Basitleştirelim; 3 milyon 222 bin tane bir trilyon liralık vergi toplantı. ... Öyle hesap makinelerine sığacak bir rakam değil..."
Murat Yetkin’in Radikal Gazetesindeki 26 Mayıs 2001 tarihli “Derviş sıkıntıda” başlıklı yazısından:
"Tarım Bakanı Gökalp'in kilo maliyetini 158 bin lira açıkladığı buğday için 186 bin lira talep ettiği, ancak Hazine tarafından kabul görmediği biliniyor. Gökalp bu rakama, kamu işçileri için ilk aşamada sözü edilen yüzde 18 ücret artışı hesabıyla ulaşıyor."
Nedim Şener’in Posta Gazetesindeki “4.922 itirafçı” başlıklı 25 Şubat 2019 tarihli yazısından:
"Operasyonlarla ilgili koordinasyonu yürüten Emniyet Terörle Mücadele Dairesi Başkanlığı’nın elindeki rakamlar 18 Şubat 2019 itibarıyla şöyle; Operasyon sayısı: 775 Gözaltı sayısı: 10.962 Tutuklu sayısı: 4.258"
Metin Celal’in Cumhuriyet Gazetesindeki “En fazla kazanan yazarlar” başlıklı 6 Mayıs 2015 tarihli yazısından:
"Bir romanın iki yılda yazılabildiğini düşünürseniz yazarın aylık geliri 164 liradır. Bu rakama bakıp ne “yoksulluk sınırı”ndan ne de “açlık sınırı”ndan söz etmek mümkün."
Ahmet Takan’ın Yeni Çağ Gazetesindeki 12 Şubat 2019 tarihli “Kartal’da çöken bina, beka sorunu mu?..” başlıklı yazısından:
"100 bin konutu 21 ile çarparsanız 2 milyon gibi bir rakam, korkunç bir rakamın önümüze çıkma ihtimali var."
Açıl Sezen’in Dünya Gazetesindeki “Eylül toparlandı gitti, ekim falan da gider mi?” başlıklı 28 Eylül 2018 tarihli yazısından:
"Yani, yılsonuna kadar üç ayda 22.8 milyar dolarlık kredi ödemesi yapacağız. Bu rakama finanse etmemiz gereken 3 aylık cari açığı da eklememiz gerekecek."
Ali Ağaoğlu’nun Vatan Gazetesindeki “Faiz dışı rakamı kafa karıştırıyor!” başlıklı 27 Mart 2007 tarihli yazısından:
"Maliye Bakanı 2006 yılı faiz dışı fazla (FDF) rakamını yüzde 7.4 olarak açıklamasına karşın, Sayın Babacan ABD yolunda, rakamı yüzde 6.7 olarak açıkladı"
Star Gazetesindeki “Sihirli rakam: Yüzde 50 artı 1” başlıklı 23 Mayıs 2017 tarihli yazısıyla Ahmet Taşgetiren.
Hürriyet Gazetesindeki “İnanılmaz rakam: 71.9 milyon” başlıklı 28 Ekim 2000 tarihli yazısıyla Ertuğrul Özkök.
Ersoy Dede’nin Star Gazetesindeki “Problemli İş Bankası CHP ilişkisi bitiyor” başlıklı 6 Şubat 2019 tarihli yazısından:
"...vasiyet gereği TTK ve TDK'ya aktarılan rakam ise ortalama yıllık 100 milyon lira gibi bir rakam."
Cüneyt Başaran’ın Habertürk Gazetesindeki “İşsizlik rakamı ve reel sektörün durumu” başlıklı 16 Şubat 2019 tarihli yazısından:
"İşsiz sayısındaki son 3 aylık ortalama üzerinden yıllık rakam hesaplanırsa yüzde 15 gibi bir işsizlik rakamı çıkıyor."
Faruk Erdem’in Sabah Gazetesindeki “Çalışana vergi kazancı” başlıklı 17 Kasım 2018 tarihli yazısından:
"En az rakamdan düşünüldüğünde 18 aylık askerlik borçlanması 11.689,92 TL'yi buluyor."
Murat Erdör’ün CNN Türk’teki “Dünyaca ünlü isimler sosyal medyayı nasıl kullanıyor?” başlıklı 27 Haziran 2018 tarihli yazısından:
"Facebook’un güncel kullanıcı sayısı 2.1 milyar gibi büyük bir rakamdan oluşuyor."
Ahmet Anapalı’nın Haber7.com‘da yayınlanan “Cumhuriyet Gazetesi’ni İlk Kapatan Atatürk’tür Biliyor musunuz?” başlıklı 5 Kasım 2016 tarihli yazısından:
"İnönü döneminde ise bu rakam 108’i bulmuştur."
Neşat Gündoğdu’nun Milat Gazetesindeki 17 Temmuz 2018 tarihli “Bedelli askerlik fonu” başlıklı yazısından:
"Aylık 100 ile 200 TL arasında bir rakamdan bahsediyorum."
Görüleceği üzere, en çok ekonomi ile ilgili istatistikleri paylaşırken köşe yazarları “rakam” ile “sayı” arasındaki farkı atlıyorlar.
Not: İğneyi köşe yazarlarına batırırken çuvaldızı da kendimize saplayalım. Site üzerinde yaptığımız bir aramada, aynı hataya defalarca bizim de düştüğümüzü fark ettik.