Paris Kulübü Nedir?

Paris Kulübü, borçlu ülkelerin yaşadığı ödeme zorluklarına koordineli ve sürdürülebilir çözümler bulmak amacıyla resmî alacaklıların bir araya geldiği resmî olmayan bir forumdur.

Paris Kulübü üyeleri borç yeniden yapılandırma ya da silme yoluyla sürdürülebilir bir çözüm sağlama amacı kapsamında kendilerine olan borçları yeniden yapılandırmaktadır. Paris Kulübü, “Tours d’Horizon” olarak adlandırılan aylık mutat toplantılar ile borçlu ülkeler ile münferit borç yapılandırma / silme müzakereleri gerçekleştirmektedir.

Paris Kulübü, üyelerinin kamu sektörünün garantisi altında borçlu ülkelerin hükümetleri ve özel sektörün taleplerini karşılanmaktadır.

Paris Kulübü’nün kökeni, Arjantin’in Paris’teki kamu alacaklılarıyla buluşmayı kabul ettiği 1956 yılına dayanmaktadır.

Paris Kulübü, Paris’te mukim bir sekreteryaya sahiptir. Paris Kulübü Başkanı ve Genel Sekreterliği pozisyonları Fransız Hazinesinden üst düzey yetkililer tarafından üstlenilmektedir.

Gayrı resmî bir grup olduğu için herhangi bir tüzüğü yoktur.

1956 yılından günümüze değin Paris Kulübü 99 farklı borçlu ülke ile 470 anlaşmaya varmıştır. Paris Kulübü anlaşmaları çerçevesinde işlem gören borç tutarı 588 milyar dolardır.

 

Paris Kulübü Üyeleri Kimler?

Bu gayrı resmî alacaklılar grubunun üyeleri devletlerdir.

Hâlihazırda Paris Kulübü’nün 22 daimî üyesi bulunmaktadır. Daimî üye ülkeler şu şekilde sıralanmaktadır: ABD, Almanya, Avusturya, Avustralya, Belçika, Birleşik Krallık, Brezilya, Danimarka, Finlandiya, Fransa, İspanya, İrlanda, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, Güney Kore, Hollanda, Japonya, Kanada, Norveç, Rusya.

Daimî üyelere ilaveten Paris Kulübü müzakere ve toplantı süreçlerine geçici bir şekilde alacaklı olarak katılım sağlayan “geçici katılımcılar” (“ad-hoc participants“) olarak tanımlanan ülkeler de bulunmaktadır. Bu ülkeler şöyle sıralanabilir: Arjantin,  Birleşik Arap Emirlikleri (Abu Dhabi), Çekya, Çin, Fas, Güney Afrika, Hindistan, Kuveyt, Meksika, Portekiz, Trinidad Tobago, Türkiye ve Yeni Zelanda.

Paris Kulübü müzakere toplantısına gözlemci olarak katılan, müzakereye iştirak etmeyen ve borç yeniden yapılandırma ya da silme anlaşmasını imzalamayan ülkeler için de “gözlemci üye” (“observer“) statüsü mevcuttur. Amerikalılar Arası Kalkınma Bankası, Avrupa Komisyonu, Afrika Kalkınma Bankası, Asya Kalkınma Bankası, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, Dünya Bankası, IMF, OECD, UNCTAD gibi uluslararası kuruluşlar ile borçlu ülkenin alacaklıları olmayan ancak yine de müzakereye katılmak isteyen ülkeler gözlemci statüsüyle Paris Kulübü görüşmelerine katılım sağlayabilmektedir.

 

Paris Kulübü İlkeleri

Yasal bir temeli veya statüsü olmasa da Paris Kulübü’nün çalışmaları, alacaklı ülkeler tarafından kararlaştırılan ve karar alma sürecini ve anlaşmaların yapılmasını kolaylaştıran bir dizi kural ve ilkeye dayanmaktadır.

Paris Kulübü’nün borç yapılandırma değerlendirmelerinde göz önünde bulundurduğu ve tüm üyeler tarafından kabul edilen 6 ilke bulunmaktadır. Bu ilkeler:

  1. Dayanışma (Solidarity):Paris Kulübünün tüm üyeleri, belirli bir borçlu ülkeyle olan ilişkilerinde bir grup olarak hareket etmeyi ve kendi özel taleplerinin yönetiminin diğer üyelerin talepleri üzerindeki etkisine duyarlı olmayı kabul eder.
  2. Uzlaşı (Consensus): Kararlar, katılımcı ülkelerin oybirliği olmadan alınamaz.
  3. Bilgi Paylaşımı (Information Sharing): Üyeleri borçlu ülkelerin durumu hakkında birbirleriyle düzenli olarak görüş ve bilgi paylaşır, IMF ve Dünya Bankası’nın katılımından yararlanılır ve görüşmeler gizli tutulur.
  4. Vaka Bazlı Yaklaşım (Case by Case): Kararlar, borçlu ülkelerin içinde bulunduğu spesifik şartları gözetilerek her bir ülke için ayrı ayrı alınır.
  5. Koşulsallık (Conditionality): Sadece ödeme zorluğu çeken, IMF ile program yürütmekte olan ve bu minvalde reformlar gerçekleştirmekte olan ülkelerle borç yeniden yapılandırma müzakereleri gerçekleştirilir.
  6. Uygulamanın Mukayese Edilebilirliği (Comparability of Treatment): Paris Kulübü alacaklıları ile bir anlaşma imzalayan bir borçlu ülke, Paris Kulübü dışındaki ticari ve iki taraflı alacaklılarından, borçluya Paris Kulübü ile kararlaştırılanlardan daha az avantajlı muamele koşullarını kabul etmemelidir.

 

Paris Kulübü’nün Borç Müzakere Süreci ve Alınan Kararın Etkisi

Geçmişte borç yeniden yapılandırma müzakerelerinin kamu ayağını Paris Kulübü oluştururken, özel sektör ayağını Londra Kulübü adlı platform oluşturmuştu. Günümüzde IMF değerlendirmesi akabinde Paris Kulübü müzakereleri ile devletlere olan borç yeniden yapılandırılmaları kolektif şekilde gerçekleştirilmektedir.

Süreç, yükümlülüklerini karşılamanın mümkün olmadığını ve dış borçları kapsamında yeni bir ödeme planına ihtiyacı olduğunu belirten ülkenin borçlarının ertelenmesi ya da bir bölümünün silinmesi talebiyle Paris Kulübü’ne başvurusu ile başlar. Borçlarını geri ödemekte zorlanan ülkenin IMF ile bir program yürütüyor olması gerekmektedir. Paris Kulübü bünyesinde yürütülen müzakereler neticesinde varılan uzlaşı ile birlikte borçlu ülke ile bir mutabakat zaptı imzalanır. Bir tutanak hükmünü haiz olsa da bir borç anlaşması statüsünde olmayan bu zapt koşulları çerçevesinde borçlu ülke alacaklı ülkelerle ayrı ayrı anlaşmalar imzalar.

Yapılan müzakereler sonucunda ödenmekte güçlük çekilen borca yönelik akım ya da stok kolaylığı sağlanmaktadır. Akım kolaylığı kapsamında belirli bir süre boyunca borç servis yükümlülükleri azaltılabilir. Stok kolaylığı kapsamında ise belirli bir tarih itibarıyla anapara yükümlülüğünde azaltılma (saç tıraşı) sağlanabilir.

“Uygulamanın mukayese edilebilirliği” (“comparability of treatment”) ilkesi gereği Paris Kulübü ülkeleri ile anlaşmaya varan borçlu ülkeler, Paris Kulübü dışındaki kreditörlerle, Paris Kulübü müzakereleri sonucunda üzerinde anlaşılan mali şartlardan alacaklı açısından daha iyi şartlarda anlaşma yapamaz. Paris Kulübü üyesi ülkelerin alacaklı statüsü ile aldığı borç yeniden yapılandırma, erteleme, silme gibi kararlar, borçlu ülke açısından diğer alacaklıları da bağlayacak bir hâl almaktadır. Örneğin, Irak’ın Paris Kulübü ile imzaladığı borç yeniden yapılandırma anlaşması kapsamında toplam anapara stokunun % 50 azaltılması kararı alınması halinde, bu anlaşma şartları minvalinde ülkemizin Irak’tan alacakları da aynı şekilde yapılandırılmış olmaktadır.

 

Türkiye – Paris Kulübü İlişkileri

Türkiye, Paris Kulübü’nün daimi üyesi değildir. Ancak Türkiye, Paris Kulübü toplantılarına “geçici üye” olarak katılım sağlamaktadır.

Türkiye Paris Kulübü müzakerelerine geçmişte hem borçlu hem de alacaklı olarak katılım sağlamıştır.

Türkiye alacaklı ülke olarak Paris Kulübü müzakelerinde yer almıştır. Türkiye, Kırgızistan (11 Mart 2005 ve 7 Mart 2002) ve Gürcistan’ın (21 Temmuz 2004 ve 6 Mart 2001) Paris Kulübü borç yeniden yapılandırma müzakerelerine katılım sağlamıştır.

Türkiye borçlu ülke olarak, Paris Kulübü nezdinde 29 Mayıs 1978, 25 Temmuz 1979, 23 Temmuz 1980 tarihlerinde olmak üzere 3 defa dış borç ertelemesi yapmıştır. Bu borç ertelemelerinin detayı şu şekildedir:

  • 20 Mayıs 1978 tarihli uzlaşı ile 1,3 milyar dolarlık borç, piyasa koşulları üzerinden yeni bir itfa planı ile yeniden yapılandırılmıştır.
  • 25 Temmuz 1979 tarihli tarihli uzlaşı ile 1,2 milyar dolarlık borç, piyasa koşulları üzerinden yeni bir itfa planı ile yeniden yapılandırılmıştır.
  • 23 Temmuz 1980 tarihli tarihli uzlaşı ile 3 milyar dolarlık borç, piyasa koşulları üzerinden yeni bir itfa planı ile yeniden yapılandırılmıştır.

Bu borç erteleme müzakerelerinde ABD, Almanya, Avusturya, Avustralya, Belçika, Birleşik Krallık, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İspanya, İsveç, İsviçre, Japonya, Kanada ve Norveç alacaklı ülke olarak yer almıştır.

 

Yorumunuzu yazınız...