Nobel Ödülü Bir Kitaba Değil, Yazara Verilir

Bu Nedenle “Nobelli Kitap” Tanımı Yanlıştır

 

1901-2019 yılları arasında Nobel Edebiyat Ödülü 112 kez 116 kişiye verildi. 2020 Nobel Edebiyat ödülünün de bugün kazanan kişiye sunulacağı açıklanmıştı. Fırsatını bulmuşken Nobel Edebiyat ödülü hakkında yanlış bir algıyı konu edinelim istedik.

Sosyal medyada, kitap forumlarında ya da internet sitelerinde “Nobelli kitap” tanımının kullanıldığına şahit oluyoruz. Halbuki, “Nobelli kitap” diye bir şey söz konusu değil.

Bazı kitap satış sitelerinin ya da kitap tanıtımı yapan internet sitelerinin bu hatalı kullanıma düştüğü görülebiliyor…

 

Nobelli Kitap Türkçe
“Nobelli Kitap” tanımını kullanan örnek bir metin

 

nobelli kitaplar

 

Yanlış algının kökeni 1990’lı yıllarda gazetelerin kupon karşılığı düzenlediği “Nobelli kitap” kampanyalarına dayanıyor olabilir.

 

“Nobel Ödüllü Yazar” Vardır; “Nobel Ödüllü Kitap” Yoktur 

Sanılanın aksine Nobel Edebiyat Ödülü yazara verilir kitaba değil. Nobel Edebiyat Ödülü, edebiyat alanında seçkin katkılarda bulunmuş yazarlara tevdi edilir. Dolayısıyla Nobelli kitap olmaz. Hiçbir kitap Nobelli değildir. ”Nobelli kitap” ”Nobeli almış bu kitap” gibi ifadeler yanlıştır. İsveç Akademisi’nin ya da Nobel Edebiyat Komitesi’nin ödül değerlendirmeleri kitap odaklı değil, yazar odaklıdır.

 

Nobel Prize

 

Nobel Edebiyat Ödülü Hakkında

Nobel Edebiyat Ödülü, İsveç’in başkenti Stockholm’de bulunan İsveç Akademisi (The Swedish Academy) tarafından verilmektedir. İlk olarak 1901 yılında sunulmuştur.

Edebiyat Nobel’i, Alfred Nobel‘in (21 Ekim 1833 – 10 Aralık 1896) 1895 yılındaki vasiyeti üzerine verilen 5 daldaki ödülden biridir.

Alfred Nobel vasiyetinde edebiyat alanındaki ödülün “belirli ideal bir yönde en mükemmel yapıtı” sunmuş olana, “Stockholm’deki Akademi” tarafından verilmesini talep etmiştir. Nobel ödüllerinin resmi internet sitesinde yer alan tüzüğe göre, vasiyetteki “Stockholm’deki Akademi ile İsveç Akademisi’ne gönderme yapılmıştır”. Yine aynı tüzükte edebiyat için “yalnızca edebi eserlerden değil, biçim ve tarz itibariyle edebi değer taşıyan tüm yazılardan oluşmaktadır” denmiştir (Ümran Küçükislamoğlu (2014). “Nobel Edebiyat Ödülü’nün Yapısı ve Dünya Edebiyatındaki İşlevi”. İstanbul Bilgi Üniversitesi. Yüksek Lisans Tezi, Sf: 20).

18 üyelik Nobel Edebiyat Komitesi, adaylık sürecini yönetmekte ve aday önerilerini 4 ya da 5 üyeden oluşan İsveç Akademisi’ne sunmaktadır.

Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday önerisi yalnızca belirli kişiler tarafından yapılabilir. Bu kişiler şöyle sıralanmaktadır:

  1. İsveç Akademisi üyeleri ile kuruluş ve amaç bakımından benzer diğer akademiler, kurumlar ve topluluklar
  2. Üniversitelerde görev yapan edebiyat ve dilbilim profesörleri
  3. Önceki Nobel Edebiyat Ödülü sahipleri
  4. Kendi ülkelerindeki edebi üretimin temsilcisi olan yazar topluluklarının başkanları

Yukarıdaki özellikleri haiz kişilere ödül için aday önerilerini sunmaları için Nobel Edebiyat Komitesi tarafından bir davetiye gönderilir. Aday gösterme niteliğine sahip ancak kendisine davetiye gönderilmemiş diğer kişiler de aday sunabilir. Hiç kimse kendini aday gösteremez.

Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday olan kişilerin isimleri ve adaylarla ilgili diğer bilgiler 50 yıl sonrasına kadar açıklanamaz.

Edebiyat alanındaki Nobel Ödülü’nün sahibinin belirlenmesi süreci her yıl aşağıda aktarılan takvim çerçevesinde gerçekleştirilmektedir:

Eylül - Davet mektupları gönderilir. Nobel Komitesi, Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday göstermeye hak kazanan yüzlerce kişi ve kuruluşa adaylık formları gönderir.

Şubat - Son gönderim tarihi. Doldurulan formlar en geç bir sonraki yılın 31 Ocak tarihine kadar Nobel Komitesine ulaşmalıdır. Komite daha sonra adayları tarar ve Akademi'nin onayına bir liste sunar.

Nisan - Ön adaylar. Daha fazla araştırmadan sonra, Komite Akademi tarafından ön aday olarak değerlendirilmek üzere 15-20 isim seçer.

Mayıs - Kesin adaylar. Komite, listeyi Akademi tarafından değerlendirilmek üzere beş öncelikli adaya indirir.

Haziran-Ağustos - Prodüksiyonların okunması. Akademi üyeleri, yaz boyunca final adaylarının çalışmalarını okur ve değerlendirir. Nobel Komitesi ayrıca bireysel raporlar hazırlar.

Eylül - Akademi üyeleri görüşür. Nihai adayların çalışmalarını okuduktan sonra Akademi üyeleri, farklı adayların katkılarının esasını tartışır.

Ekim - Nobel Ödülü Sahipleri seçilir. Ekim ayı başlarında, Akademi Nobel Edebiyat Ödülü'nü seçer. Bir adayın kullanılan oyların yarısından fazlasını alması gerekir. Nobel Ödüllü isimleri daha sonra duyurulur.

Aralık - Nobel Ödülü sahipleri ödüllerini alır. Nobel Ödül Ödül Töreni, Nobel Madalyası ve Diploması ile ödül miktarını doğrulayan bir belgeden oluşan Nobel Ödüllerini Nobel Ödüllünün aldığı Stockholm'de 10 Aralık'ta gerçekleştirilir.

Nobel ödül töreni, Alfred Nobel’in vefat tarihinden hareketle geleneksel olarak her yıl Stokholm’da 10 Aralık günü gerçekleştirilir.

2006 Nobel Edebiyat ödülü Orhan Pamuk‘a tevdi edilmiştir.

Nobel Edebiyat Ödülünü sadece Jean-Paul Sartre reddetmiştir. Boris Pasternak ise ilk başta edebiyat alanındaki Nobel ödülünü kabul etse de SSCB’nin baskısıyla birlikte ödülü reddetmek zorunda kalmıştır.

 

nobel ödülünü reddedenler

 

“Nobelli Kitap” Hatalı Tanımını Kullanan Yazarlar

Metin Solmaz’ın Gazete Duvar’daki “Değişmezsek tükeneceğiz” başlıklı 27 Ekim 2017 tarihli yazısından:

"Neyse, bu Rus arkadaşıma çok beğendiğim bir Rusça kitap önerdim. Nobelli kitap. Bilmemesine olanak yok. Tepkisini merak ettim de önerdim. Arkadaşım hemen cevabı yapıştırdı: “Okumadım ama güvendiğim insanlardan yorumlar aldım. İçinde ne olduğunu biliyorum. Bize işin içinde bir oyun olmadan Nobel vermezler.”"

 

Bu yazı vesilesiyle, “Nobelli kitap” hatalı atfını içermese de Nobel Edebiyat Ödülü hakkında hatalı bir iddiayı da aktarmış olalım.

Hakkı Yalçın, Takvim Gazetesi’nde 18 Ağustos 2016 tarihinde yayınlanan “Rusya ve ABD” başlıklı köşesinde iki ülke arasında kıyaslama yaparken Nobel edebiyat ödülleri hakkında biraz saçmalamış:

"Amerika kanlı filmlerin senaryolarını yazan ustalar ülkesi. Rusya Nobel ödüllü gerçek yazarlar ülkesi..."

Yanlış bir kıyaslama. Rus edebiyatına denilebilecek bir şey yok ama edebiyat alanındaki 112 nobel ödülünün sadece 4’ünü Rusya / SSCB vatandaşları alabilmiştir. Klasik Rus edebiyatının ünlü yazarlarından hiçbiri, edebiyat alanında Nobel ödülülünü, bu ödüllerin 20. yüzyılın başında verilmeye başlaması nedeniyle alamamıştır. Öte yandan, ABD’den 10 yazar bu ödülü almıştır.

 

Yorumunuzu yazınız...