Naylon Kelimesinin Kökeninin New York ve Londra’nın İlk Harf ve Hecelerinin Birleşimine Dayandığı İddiası Doğru Değil

DuPont tarafından 1938 yılında geliştirilen Naylon / Nylon kumaşın kökeninin New York ve Londra’nın ilk hecelerinin birleşimine dayandığı iddiası asılsızdır. ABD merkezli DuPont Company adlı kimya şirketi bünyesinde çalışan Wallace Carothers adlı kimyager tarafından 1935 yılında üretilmiştir. Ürünün mucidi firmanın yürüttüğü isimlendirme çalışması neticesinde öncelikle “no-run” adı ön plana çıkmıştır. Ancak zaman içerisinde ürünün adının “nylon” olması kararlaştırılmıştır. Naylon kelimesi rastgele jenerik bir kök hece olan “nyl” üzerine eklenen lif isimlerinde yaygın bir son ek olan “on”un eklenmesiyle türetilmiştir.

Yanlış İddia

 

TDK’ya göre “dayanıklı ve esnek döküm maddesi”, Nişanyan Sözlük’e göre “bir tür plastik madde” anlamına gelen Türkçemizdeki “naylon” kelimesinin kökeni İngilizcedeki “nylon” sözcüğüne dayanmaktadır. İngilizce naylon kelimesinin kökeninin New York ve Londra (London) şehirlerinin isimlerinin ilk harf ve hecelerinden türetildiği yönünde bir iddia mevcut.

 

Naylon / Nylon kumaşın adını New York ve Londra'nın ilk hecelerinden aldığı iddiasını içeren paylaşım
Naylon / Nylon kumaşın adını New York ve Londra’nın ilk hecelerinden aldığı iddiasını içeren paylaşım

 

Naylon / Nylon kumaşın kökeninin New York ve Londra'nın ilk hecelerine dayandığı iddiasını içeren paylaşım
Naylon / Nylon kumaşın kökeninin New York ve Londra’nın ilk hecelerine dayandığı iddiasını içeren paylaşım

 

Emrah Safa Gürkan ve Bengü Üçüncü’nün “Bunu da mı Bilmiyorsun? 04 – Orta Çağ” başlıklı yayınında bu hatalı bilgi şöyle paylaşılmıştı.

 

 

Ancak, nylon / naylon kelimesinin bu kimyasalı bulan iki (kimyager) bilim insanının yaşadıkları şehirlerin birleşiminden ortaya çıktığı iddiasının doğruluk payı bulunmamaktadır. Yani “NAYLON = New York (NY) + Londra (LON)” denklemi geçerli değil (Nişanyan Sözlük dahi bu rivayetin doğru olabileceğini aktarmaktadır).

Naylon sözcüğünün etimolojik kökeni naylonu bulan iki farklı kimyagerin yaşadığı şehirler olan New York ve Londra’nın ilk harf ve hecelerinden değil, daha önce emsali olmayan bir kök (ny) üzerine diğer tekstil liflerini andıran ekin (on) getirilmesiyle oluşmuştur.

Naylon ilk defa Éleuthère Irénée du Pont tarafından kurulan ABD merkezli DuPont Company adlı kimya şirketi bünyesinde çalışan Wallace Carothers adlı kimyager tarafından 1935 yılında üretilmiştir.

Naylonun buluşunun ardından isimlendirmesi hemen gerçekleştirilmemiştir. İlk üretildiğinde naylon, “fiber 66” olarak adlandırılmıştır (John Algeo (2010). The Origins and Development of the English Language, Sf: 224). Ancak, daha akılda kalıcı ve çekici bir isim ihtiyacı dolayısıyla firma geliştirdikleri kimyasal için yeni bir ad arayışına girmiştir. Böylelike DuPont yeni ürünü için isim bulmak üzere kapsamlı bir sürece girişmiştir. Oluşturulan isimlendirme komitesinin ortaya koyduğu “rayon 66”, “fiber 66″ ya da “duparon” gibi ifadelerin yer aldığı 400 isimlik listede ürün için no-run” yani “koşmak yok” adı ön plana çıkmıştır.

Naylon için düşünülen “norun” kelimesi İngilizce “sağlam, dayanıklı” çağrışımlarında bulunuyordu. Kelimenin son hecesindeki “run” fiili “unravel” yani “çözülmek/sökülmek” anlamına geliyordu. Norun’un telif hakkı sorunları getirme olasılığı ve sanıldığı kadar sağlam bir malzeme olmayan naylon için “norun” kelimesinin fazla güçlü bir ifadeye sahip olması nedeniyle isimlendirmenin “nilon” şeklinde değiştirilmesi önerildi. Norun’un içindeki sesli harflerin yeri değiştirilerek “nuron” ismi düşünülse de uzun müzakereler neticesinde fonetik açıdan daha uygun görünen “nylon” isminde karar kılındı.

Böylelikle naylon kelimesi rastgele jenerik bir kök hece olan “nyl” üzerine eklenen lif isimlerinde yaygın bir son ek olan “on”un eklenmesiyle türetilmiş oldu.

DuPont’tan John W. Eckelberry 1940 yılında verdiği bir demeçte, “naylon” sözcüğündeki “nyl” harflerinin keyfî şekilde belirlendiğini ve “on” harflerinin ise pamuk ve sunî ipek gibi diğer liflerin adlarını andırmak üzere konduğunu aktarmıştır. DuPont’un daha sonraki bir yayınında da (“Context”, cilt 7, no. 2, 1978) bu husus vurgulanmış.

Özetle: DuPont tarafından 1938 yılında geliştirilen Naylon / Nylon kumaşın adını New York ve Londra’nın ilk hecelerinden aldığı iddiası gerçek dışıdır.

 

Naylon Kelimesinin New York ve Londra’nın Kısaltmasından Oluştuğunu Sanan Yazarlar

Sözcü Gazetesindeki “Naylon Poşet Meselesi” başlıklı 3 Ocak 2019 tarihli yazısıyla Deniz Zeyrek:

"New York - Londra arasında seyahat eden mucit iki kimyacı, iki kentin isimlerinden yola çıkarak 'nylon' kelimesini uydurmuş"

 

naylon newyork londra kısaltma

 

Yorumunuzu yazınız...