Maârif-i Umûmiye Nezâretinin Padişah II. Mahmud Tarafından Kurulduğu İddiası Doğru Değil

Maârif Nezâreti I. Abdülmecid Tarafından 1857’de Kuruldu

Yanlış İddia

 

Sözcü yazarı Sultan Uçar 28 Ağustos 2020 tarihli “Eğitime ‘bakan’ çok gerçekleri gören yok!..” yazısında Maârif Nezâretinin kurucusu hakkında yanlış bilgi sunmuş:

"Osmanlının kuruluşundan 5,5 asır sonra II. Mahmud, 17 Mart 1857'de eğitim için önemli bir adım atarak, Maarif-i Umumiye Nezareti yani Eğitim Bakanlığı'nı kurdu. Böylece vakıf görünümlü tarikatların elindeki eğitim tek çatı altında toplandı. Halife de olan II. Mahmud'un Maarif Nazırı yani Eğitim Bakanı kimdi? Mora İsyanı'nda öldürülüp tekkesi kiliseye çevrilen Cerrahi Tarikatı Şeyhlerinden Necip Efendi'nin oğlu Abdurrahman Sami Paşa."

 

maarif nezareti ikinci mahmud

 

Maârif-i Umûmiye Nezâreti ya da Maârif Nâzırlığı, Osmanlı Devleti döneminde eğitim işlerinden sorumlu olan bakanlıktı. Bu teşkilâtın en üst düzey yöneticisi, yani günümüzün Millî Eğitim Bakanı, ilgili dönemde Maârif Nâzırı olarak adlandırılmıştır. Maârif-i Umûmiye Nezâreti, Cumhuriyet’in ilânının ardından Maârif Vekâleti, Maarif Vekilliği, Millî Eğitim Bakanlığı adlarını almıştır.

Maârif-i Umûmiye Nezâreti’ni Padişah II. Mahmud’un (1785-1839) kurduğu iddiasının doğruluk payı bulunmuyor. Eğitim ve öğretim hizmetlerinin devlet eliyle yürütülmesi düşüncesi ilk kez II. Mahmut döneminde gündeme gelmiştir. Ancak, eğitim faaliyetlerini yürüten bir teşkilât II. Mahmud döneminde oluşturulmamış ve eğitim işlerinden sorumlu bir devlet görevlisi atanamamıştır.

Reformcu padişah II. Mahmud, eğitime büyük önem verdi ve bu alanda önemli yenilikler yapma amacındaydı; ancak, planları tamamen yürürlüğe giremedi. Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane, Mekteb-i Harbiye, Mekteb-i Maârif-i Adliyye ve Mekteb-i Ulûm-i Edebiyye bu dönemde açıldı. 1824 yılında ilköğretimi mecburi hale getirse de, meydana gelen iç karışıklıklar nedeniyle bu karar tamamen hayata geçirilemedi. Rüşdiye mekteplerinin açılması planı da uygulamaya koyulamadı.

Maârif Nezâreti, Padişah I. Abdülmecid tarafından 1857 yılında kurulmuştur. Bu döneme kadar vakıflar tarafından yürütülmüş olan eğitim ve öğretim hizmetleri, 17 Mart 1857 tarihinde Maarif-i Umumiye Nezareti uhdesine verilmiştir. Böylelikle, Maârif Nâzırı, Heyet-i Vükela yani Bakanlar Kurulu’nun bir üyesi hâline gelmiştir.

 

Padişah II. Mahmud
Padişah II. Mahmud

 

Abdurrahman Sâmî Paşa da II. Mahmud’un Maârif Nâzırı değildi. Sâmî Paşa, 1273/1857-1277/1861 yılları arasında II. Abdulmecid döneminde Maarif Nazırlığı görevini yürütmüştü. Sâmî Paşa, ilk Maârif Nâzırı unvanını haizdir.

 

* Kapak Fotoğrafı: Mühendishane-i Berri-i Hümayun Topçu Sınıfı, 26 Mart 1319 (Kaynak: SALT Araştırma)

Yorumunuzu yazınız...