Lozan Anlaşması’nın Gizli Maddelerinin Olduğu ve 2023 Yılında Sona Ereceği İddiası Doğru Değil

24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Barış Antlaşması’nın gizli maddelerinin olduğu, Antlaşmanın 100. yılında, yani 2023’te, süresinin dolacağı ve geçerliliğini yitireceği iddiasının doğruluk payı bulunmamaktadır. 

 

Lozan Anlaşması 2023 Yılında Sona Ermeyecek!

Zihinleri komplo teorilerine gark olmuş toplumumuzun aklını kurcalayan sorular: Lozan Anlaşmasının geçerlilik süresi ne kadar? Lozan Antlaşması ne zaman bitecek? Lozan Antlaşması 2023’te mi bitiyor? Lozan Anlaşması bitince ne olacak? Lozan Anlaşmasının gizli maddeleri mi var?

Lozan Barış Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lozan şehrinde Leman Gölü kıyısındaki Beau-Rivage Palace’ta, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle Yunanistan, Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Japonya, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika ve Yugoslavya temsilcileri tarafından imzalanmıştı.

Lozan Barış Antlaşması’nın 100. yılında, yani 2023 yılında süresinin dolacağı ve geçerliliğini yitireceği hurafesi giderek daha geniş bir kesimce dillendirilmekte. Özellikle “Lozan zafer değil, hezimettir” söylemleri ile birlikte İsmet İnönü’ye yüklenen kesimce sahiplenen bu hurafeye göre gizli maddeler Türkiye’nin yeraltı kaynaklarının çıkarılmamasına dair bir hükmü içermekte olup, 2023’ten sonra petrol çıkarabilmemiz mümkün olacaktır.

Halbuki, Lozan Antlaşması’nın metni ve diplomatik usuller, Lozan’ın bir “son kullanım tarihi”nin olamayacağını işaret ediyor.

Lozan Anlaşması’nın İngilizce metninin ve Türkçe tercümesinin incelenmesinden de görülebileceği üzere, son geçerlilik süresi gibi bir hüküm bulunmamaktadır (İsteyenler Lozan Antlaşması’nın 21 Ağustos 1923 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanan orijinali ve Türkçe çevirisine de göz atabilir) (Lozan Konferansı’nda tezekkür olunan senedat mecmuasına TBMM Kütüphanesi üzerinden ulaşılabilir).

Lozan Barış Antlaşması’nın son maddesi, “İmzalanan ve onaylanan belgelerin aslı Fransa Cumhuriyeti Hükümeti’nin arşivinde saklanacak ve onaylı birer örneği taraflara verilecektir” ifadesi yer almaktadır. Onaylı birer örneği anlaşmaya taraf ülkelerde olan bir anlaşmada daha sonra açıklanacak gizli maddeler bulunmasının beklenmesi abesle iştigaldir.

Paris’teki bir askeri müzede 2018 yılında açılan “A l’est la guerre sans fin 1918-1923” adlı özel bir sergide Lozan Antlaşmasının imzalı mühürlü resmi anlaşma metni ilk kez arşivden çıkarılarak kamuoyuyla paylaşılmıştı. Tahmin edilebileceği üzere, antlaşmanın orijinal versiyonunda 100. yıl dönümünde ortaya çıkacak gizli bölüm mevcut değil.

 

 

 

İmza altına aldığımız “gizli hükümlere sahip çok taraflı / milletler arası anlaşma” örneği de vaki değildir. Diplomasi de “gizli anlaşmalar” yapıldığı vakidir. Ancak, kamuoyu tarafından bilinen bir anlaşmaya “gizli maddeler” eklendiği ve bunların açıklanmadığı görülmüş şey değildir.

Ayrıca bazı kesimler, gizli maddelerin sadece anlaşmayı imzalayan kişiler tarafından bilindiği gibi saçma ithamlarda bulunmaktadır. Anlaşmayı ülkeleri adına imzalayan temsilcilerin öteki dünyaya göçmeleri ile birlikte bu iddialar da tabiri caizse buharlaşmıştır.

En önemlisi, not etmek gerekir ki, “barış antlaşmalarının geçerlilik süresi bir sonraki savaşa kadardır“.

Kaldı ki, Lozan Barış Konferansı’nda ele alınan hususları ve tartışmaları ortaya koyan tutanaklar, kamuoyuna açık bulunmaktadır. Söz konusu tutanaklar Lozan Barış Antlaşması’nın ardından 1924 yılında tam metin olarak yayımlanmıştır. Lozan Antlaşması’nın yanı sıra Lozan’daki ana ve tali komisyonların zabıtname ve raporları, tutanaklar kamuya açık kaynaklarda yer almaktadır (Örneğin, “Lozan sulh muahedenamesi : mukavelat ve senedat-ı saire, 24 Temmuz 1339-1923” ve “Şark-ı karîb umûru hakkında Lozan Konferansı, 1922-1923 : konferansda tezekkür olunan senedât mecmuası” gibi kaynaklar İ.B.B. Atatürk Kitaplığında yer almaktadır). Bu tutanaklar incelendiğinde, “gizli maddelerin” varlığını işaret edecek herhangi bir atıf ya da söyleme rastlanılamamaktadır.

Yani, Lozan Anlaşmasının tam metnini de inceleyince, gizli maddelerinin olduğu hurafesinin saçmalığını da düşününce, Lozan Anlaşmasının 2023’te sona ereceği iddiasının asılsız olduğu sonucuna ulaşıyoruz.

Murat Bardakçı, daha önce bu iddialara 5 Mart 2012 tarihli “Lozan’ın gizli maddeleri ve diğer palavralar” başlıklı yazısında ve 25 Temmuz 2012 tarihli “İşte, Lozan’ın gizli maddeleri” başlıklı köşe yazısında yanıt vermişti:

Lozan Anlaşması meğerse bildiğimiz gibi değilmiş, dünya kadar gizli maddesi varmış! Bu maddelerden biri, Türkiye’nin yeraltı kaynakları ile alâkalı imiş, Lozan görüşmelerini yürüten İsmet Paşa’nın başkanlığındaki Türk heyeti anlaşmanın imzalanmasının üzerinden 100 sene geçmeden yeraltı kaynaklarını çıkartmayacağımızı peşinen kabul etmişler! Türkiye’nin kendi petrolüne sahip olamamasının tek sebebi işte bu gizli maddeler imiş ve bütün kaynaklarımıza 2023’ten itibaren sahip olabilecek imişiz!

Lozan’ın nasıl kan ve gözyaşı ile dolu senelerin ardından ve hangi şartlar altında imzalandığını düşünmeyi bir türlü akıl edemeyip yıllardan buyana “Lozan’ı zafer falan zannetmeyin, apaçık bir yenilgidir”, “Bağımsızlık belgesi falan değil, Türkiye’yi ele geçirme planıdır”, “İmzalanmasının üzerinden hele bir asır geçsin, bilmemnemizi işte o zaman göreceğiz” diye geveleyenler var ya… Aslı astarı olmayan hayâlî bir gizli protokolün maddeleri imişçesine yukarıda yazdığım maddeleri bu zavallıların verdiği ilhamla uydurdum… Ama uydurduklarım da birşey mi? Bunlar “Lozan zafer değil, hezimettir” diye geveleyenlerin daldıkları ruyada saçmaladıklarının ve etraflarını sarmış birkaç zavallıyı da ikna ettikleri palavralarının yanında zemzemle yıkanmış gibi kalır!

Tüm bu gerçeklere rağmen, günümüz Türkiyesinin en popüler şehir efsanesi olan Lozan Antlaşmasının gizli maddelerinin açıklanacağı ve süresinin 2023 yılında dolacağını iddia etmeyi sürdürenler elbette var. Sanırım kendilerini ancak 2023 yılı sonunda ikna etmeyi başarabileceğiz. Gerçi, o tarihte de Lozan’la ilgili başka bir kurgu senaryonun peşine takılmaları da olası görünüyor.

 

İLAVE: Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi tarafından bilgi talebine verilen yanıtta Lozan’da gizli maddelerin bulunmadığı ve maden çıkartılmasını engelleyen bir maddeyi içermediği vurgulanmıştı:

“T.C. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER)’ ne 20.03.2022 tarihinde yapmış olduğunuz 2201301208 sayılı başvurunuz 13.04.2022 tarihinde HUKUK MÜŞAVİRLİĞİ (HUMŞ) tarafından cevaplanmıştır.

Sayın Bahtiyar Süha,

2201301208 sayılı başvurunuz incelenmiştir. Lozan Barış Andlaşmasında gizli maddeler bulunmamakta olup, maden çıkartmamıza engel teşkil eden herhangi bir madde yer almamaktadır.

Lozan Barış Andlaşması metnine Bakanlığımızın internet sitesinde bulunan Kaynaklar / Kurucu Andlaşmalar linkinden ulaşılabildiği hususunda saygılarımla rica ederim.”

 

lozan 2023 cimer

 

İLAVE 2: TBMM Başkanı Mustafa Şentop da gazetecilere yaptığı açıklamada Lozan Antlaşması’nın sona ermeyeceğini şu sözlerle aktarmış:

“İki şey önemli. Bir kere, Lozan Antlaşması süreli bir anlaşma değil. ‘100 yıl doldu bitecek’ diye bir anlaşma değil. Çok taraflı bir anlaşma, birçok ülkenin dahil olduğu bir anlaşma. Bir kere süre meselesi söz konusu değil. Antlaşmada böyle bir şey yok. Söz konusu değil. ‘Gizli madde’ meselesi de hukukçular açısından tuhaf karşılanacak bir durum. Bir anlaşma yapıldığı zaman bu anlaşma, imzalayan ülkelerin parlamentolarına gelir, burada onaylanır. Gizli olan bir hüküm nasıl parlamentoda onaylanacak? Buna kim bakacak, değerlendirecek de onay verilecek. Gizli bir hüküm olamaz, uluslararası anlaşmalarda. Gizli hüküm denilen bir şey varsa; anlaşma değildir, o anlaşma metninden değildir zaten. Böyle bir şey yok. Süreli de değil, bir uluslararası anlaşmanın gizli maddesi de olamaz; Lozan’ın da yok”

Tarihçi Mustafa Solak ise bu hurafenin kökeninin 1940’lı yıllara dayandığını ileri sürmüştü:

Lozan Barış Antlaşması’nın “gizli maddeleri”nin olduğu efsanesi nasıl ortaya çıktı?

Lozan Barış Antlaşması’nın metni dışında ayrıca 21 maddelik ek protokolden oluşan “gizli” bir antlaşmanın varlığı iddia ediliyor. Kökeni 1940’lara dayanıyor diyebiliriz. Cumhuriyet tarihinin çarpıtıldığı, Atatürk’ün İngilizlerin adamı olduğu, Lozan karşılığı saltanattan, hilafetten vazgeçildiği, kısaca “yalan söyleyen tarih utansın” şeklinde tarih anlatısının bir ürünü olarak ortaya çıktı.

 

Ne gibi iddialar dillendirildi?

“Gizli” denen maddelere göre madenlerimizi 2023’e kadar çıkaramayacak, boğazlar üzerindeki hâkimiyetimizden 25 Nisan 2023’te tamamen vazgeçecek, Fener Patrikhanesi’nin ekümenik olduğunu kabul edecekmişiz. Ayasofya Patrikhane’ye devrolunacakmış. Uygulama imkanı kalmayan Sevr Antlaşması’nın bazı maddeleri de yine 24 Nisan 2023’ten başlamak üzere hayata geçirilecek, öncelik Ermenistan, Lâzistan ve Kürdistan projelerine verilecekmiş. Hatta Lozan Antlaşması 2023’te sona erecekmiş. Bu gizli antlaşma 24 Temmuz 1923’te Lozan’daki Palace Oteli’nin kömürlüğünde Türkiye Hariciye Vekili İsmet ile İstanbul’daki İngiliz Yüksek Komiseri Sir Horace George Montagu Rumbold tarafından gizli olarak imzalanmışmış…

“Lozan’ın gizli maddeleri” iddiasının Necip Fazıl Kısakürek’in Büyük Doğu adlı dergisinde 1950’li yıllarda aktarıldığı da belirtilmişti.

 

Lozan Anlaşması’nın 2023 Yılında Sona Ereceğini Sanan Yazarlar

Tüm bu gerçeklere rağmen, Lozan’ın süresinin 2023 yılında dolacağını iddia etmeyi sürdürenler elbette var.

Yeni Akit Gazetesi yazarlarından Abdullah Şanlıdağ da bunlardan biri. 2 Kasım 2015 tarihli ve “1 Kasım seçimleri ve dünyanın geldiği nokta” başlıklı yazısında “Lozan’ın 2023 yılında sona ereceğini” iddia etmiş:

"Önümüzde Lozan Antlaşması’nın süresinin dolduğu 2023 var."

Alternatif tarihçilik…

 Lozanin suresi

 

Durmuş Odabaşı, Habertürk Gazetesi’nde 2 Ekim 2016 günü yayınlanan “kemik sızlatan nesil…” başlıklı yazısında Lozan Antlaşması’nın ömrünün 2023 yılında biteceğine inananlardan olduğunu aşikâr etmiş:

"Tabii ki; yeni gündem maddemiz Lozan’dan bahsettiğimi anlamışınızdır. Tartışmacılardan beklentim şudur; Lozan Anlaşması’nın ömrü 2023’te bitiyor... Daha önce önümüze konan 500 milyar dolarlık ihracat, dünyanın 10. ekonomisi olma gibi hedeflerimiz vardı. Onların yerine “12 Adaları geri almak, Kelkit ve Musul’u sınırlarımız içine almak” gibi hedefler koyabiliriz..."

 

Lozan Antlaşması’nın Gizli Maddelerinin Olduğunu Sanan Yazarlar

Bekir Hazar, 10 Kasım 2015 günü Takvim Gazetesi’nde yayınlanan “Aptallaştılar!” başlıklı köşe yazısında,”Lozan’ın Gizli Maddeleri” furyasına dahil olmuş:

İnönü'nün imza attığı Lozan'da, İngiliz dayatması ile konan gizli maddelerden biri de "Türkler'in geçmişle bağları tamamen kesilecek" şeklindeki talepti.

 

lozan gizli maddeleri

 

Tamer Korkmaz, Yenişafak Gazetesinde 30 Eylül 2016 günü yayınlanan “Fevkalade Sakıncalı Mevzular” başlıklı yazısında Lozan Antlaşması’nın gizli maddeleri olduğuna inananlardan olduğunu gözler önüne sermiş:

Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalandı…

Antlaşmadaki otuz altı Gizli Madde bugüne kadar günışığına çıkmadı. O gizli maddelerden birisi de Hilafetin Kaldırılması'dır!

Hahambaşı Haim Nahum (1873-1960) Lozan'daki Türk heyetinde yer aldı: İsmet İnönü'nün başdanışmanıydı…

Nahum, 1900-1904 yılları arasında Yüksek İstihkâm ve Topçu Okulu'nda Fransızca öğretmenliği yaptı. Talebeleri arasında İsmet İnönü de vardı! İsmet Paşa, 14 Şubat 1901 tarihinde girdiği topçu okulunu 1 Eylül 1903'te bitirdi.

Esther Benbassa'nın yazdığı “Son Osmanlı Hahambaşısı'nın Mektupları” adlı kitapta “Haim Nahum, 1919'dan sonra Mustafa Kemal'in adamı olmuştur” cümlesini okuyoruz. (Milliyet Yayınları, Sayfa: 45)

Lozan Konferansı'nda görüşmelerin sürdüğü dönemde Paris gazetelerinden birinde çıkan bir haberde Haim Nahum'un “Endişe edilmesin. İsmet, benim ahbabımdır. Sözümden çıkmaz. Lozan'da işleri düzeltirim” dediği yazılmıştır!

Haim Nahum'un İngiliz heyetiyle görüşmelerde arabuluculuk yaptığı aşikârdır. Başta “Hilafetin Kaldırılması” olmak üzere “gizli maddelerin kabul ettirilmesindeki” en etkili isimdir!

Korkmaz, aynı iddiayı daha önce Yenişafak Gazetesi’nde yayınlanan 15 Nisan 2015 tarihli “Ortaylı tarihinde bunlar yok” başlıklı yazısında aktarmıştı.

Tamer Korkmaz bir de gizli madde sayısını açıklamış: tam 36 madde. Maddeler gizli ama kaç tane olduğu (!) biliniyor. İlginç… Tabiki herhangi bir somut kanıta dayanmayan boş bir iddia.

 

Lozan Antlaşması’nın gizli maddelerinin olmadığı ve 2023 yılında sona ermeyeceği hususu ancak 2023 yılında idrak edilebilecek gibi…

 

lozan gizli maddeleri 2023

 

4 Yorumlar

  1. Pingback: Bekir Hazar ve Lozan'ın Gizli Maddeleri - Malumatfuruş

Yorumunuzu yazınız...