Konya’da İstiklal Mahkemesince İdam Edilmeyi Bekleyen Vatandaşlara Ait Sanılan Fotoğraf

1931 Yılında Konya’da Şapka Takmadığı İçin İstiklal Mahkemesince İdam Edilmek İçin Bekleyen Vatandaşlara Ait Olduğu İddiasıyla Paylaşılan Fotoğraf 1925 Yılı Nisan Ayında Şeyh Said İsyanının Bastırılmasının Akabinde Kaydedilmiş

Şapka Kanunu’na muhalefet nedeniyle idam edildiği sanılan kişilere ait olduğu sanılarak paylaşılan fotoğraflara dair daha önce birçok inceleme yayımlamıştık (Bunlardan bazılarına, Şapka Kanunu’na Muhalefet Nedeniyle Asılan Kişilere Ait Sanılan Fotoğraf, Şapka Takmadığı İçin Asılan Kişilere Ait Sanılan Fotoğraf, İskilipli Âtıf Hoca’nın İdamına Ait Olduğu Sanılan Fotoğraf, “Şalcı Bacı”ya Ait Sanılan Fotoğraf, Şapka Devrimi İle Hatalı Şekilde İlişkilendirilen İdam Fotoğrafı başlıklı yazılarımız vasıtasıyla erişebilirsiniz) (“Şapka Takmadığı İçin İdam Edilen Kişilere Ait Olduğu İddiasıyla Paylaşılan Fotoğraflar” başlıklı derlememize de göz atabilirsiniz).

Bugün, 1931 yılında Konya’da şapka takmadığı için idam edilen kişilere ait sanılarak paylaşılan fotoğrafa değineceğiz.

“İstiklal mahkemesi tarafından idama mahkum edilen alim ve müderrisler infaz için beklerken – Yer Konya Yıl 1931” ve “Şapka takmadığı için asılmayı bekleyen imanlı dedelerimiz” gibi notlarla söz konusu fotoğrafı paylaşan örnekler şöyle sunulabilir:

Sanılanın aksine bahse konu fotoğrafın Konya ya da Şapka Kanunu ile bir ilgisi bulunmuyor.

671 sayılı “Şapka İktisâsı Hakkında Kânûn”, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 25 Kasım 1925 tarihinde kabul edilmişti.

Fotoğraf, Cumhuriyetin ilânı ve hilâfetin kaldırılmasına karşı ayaklanan Şeyh Said ve taraftarları yakalandıktan sonra 1925 yılı Nisan ayında kaydedilmiş.

Fotoğrafta görülen askerî üniformalılar 12. Tümen subayları, sivil giyimli fesli kişi ise Genç Valisi İsmail Hakkı Tümen Bey.

Kürt tarihi fotoğraflarını derleyen bir internet sitesinde Sait Veroj arşivinden alıntı fotoğraf hakkında şu açıklama sunulmuş:

“Turkey 1925.Shaikh Said and his collaborators captured by the Turkish army. Standing behind, wearing a fez, the governor of Genc, Ismail Hakki Bey.

“Turquie 1925.Shaikh Said et ses partisans prisonniers de l’armee turque. Debout, portant un fez, le gouverneur de Genc , Ismail Hakki Bey”

“Türkiye 1925. Şeyh Said ve işbirlikçileri Türk ordusu tarafından esir alındı. Arkasında duran fesli, Genç Bey’in valisi İsmail Hakkı Bey.”

Şeyh Said, 13 Şubat 1925 tarihinde hilafet yanlısı aşiretleri de yanına alarak Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne karşı ayaklanma başlatmıştı. 13 Şubat – 15 Nisan 1925 tarihleri arasında süren bu ayaklanma “Genç Hâdisesi” ya da Şeyh Said İsyanı olarak adlandırılmıştı. İsyan, Şeyh Said’in ve taraftarlarının yakalanmasıyla bastırılmıştı. 28 Haziran 1925 tarihinde Şark İstiklal Mahkemesi tarafından yapılan yargılamada Şeyh Said ve 47 kişi hakkında ölüm cezası kararı verilmişti. Şeyh Said, 29 Haziran 1925’te Diyarbakır Dağkapı Meydanında idam edilmişti.

Bahsi geçen fotoğraf, Wadie Jwaideh’in Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi, Kökenleri ve Gelişimi adlı kitabının İletişim Yayınları’ndan çıkan baskısının kapağında da kullanılmıştı.

Bu fotoğrafa ilaveten Konya’da “gizliden kuran dersi verdiği için asılan hafızlara” ait olduğu iddiasıyla aşağıdaki fotoğrafın paylaşıldığı görülüyor.

Fotoğrafı 1939 yılında Konya’da kaydedildiği iddiasıyla sunan paylaşım örnekleri şöyle:

“Yıl: 1939 Yer: Konya Konya köylerinde gizli olarak Kuran eğitimi verdikleri için 4 Hafız idam ediliyor.”

“Hükümet: CHP Yıl: 1939 Yer: Konya Konya köylerinde gizli olarak Kur’an eğitimi verdikleri için 4 Hafız id@m ediliyor!! Sakın unutayım deme!!! unutursam k@nım kurusun …”

Ancak bu fotoğrafın da Konya ya da 1939 yılıyla bir ilgisinin bulunmadığı anlaşılıyor.

Farklı açıdan aynı anda kaydedildiği anlaşılan bir diğer fotoğraf şöyle:

Konya’da İstiklâl Mahkemeleri kararlarıyla idam edilen kişilerin görüldüğü iddiasıyla paylaşılan fotoğrafın kaynağı ve kaydedildiği yılı tespit edemedik.

Ancak, Diyarbakır’da 1925 yılında Dağkapı Meydanı’nda kaydedildiği belirtilerek aktarılan (Diyarbakır Hasan Paşa Hanı’nın batı cephesinin arka planda görüldüğü anlaşılan) fotoğrafın sonradan herhangi bir kaynak atfı / delil sunumu olmaksızın Konya ile ilişkilendirilerek paylaşıldığı söylenebilir.