Merkez Bankalarının Bastığı Kağıt Paranın Karşılığı Bulunmuyor

Altın, 1870-1971 arasındaki yüzyılda dünya para sisteminin temelini oluşturmuştu. 1870’li yıllarda ise altın para sistemi bırakılarak altın rezervlerini iç para arzına eşit kılan altın standardı sistemine geçilmiş ve bu sistem I. Dünya Savaşı’na kadar uluslararası para sisteminin temelini oluşturmuştur. Merkez bankaları altını, Altın Standardı döneminde dolaşımdaki paralarının değerini belirlemekte kullanmışlardır. Dünya Savaşı’nın başlaması ile birlikte altın standardı yürürlükten kalkmıştır. Savaşın sona ermesinden sonra yürürlüğe konulan “2. altın standardı” başarılı olamamış ve iki dünya savaşı arası dönemde çeşitli sistemler denenmiştir.

Altına dayalı uluslararası para sisteminde, i) altın sikke, ii) altın külçe sistemi ve iii) altın döviz sistemi olmak üzere üç ayrı uygulama görülmektedir. Altın sikke sisteminde tedavüle konu olan paralar, altın sikkeler ile % 100 altın karşılığında ihraç edilen banknotlardan oluşmaktaydı. Altın külçe sisteminde ise ulusal paralar yine altınla tanımlanmış, banknotların doğrudan doğruya altın rezervleri karşılığında ihraç edilmesi ilkesi benimsenmiş ancak banknotların altına dönüştürülmesi sınırlandırılmıştır. Altın-döviz sisteminde ise ulusal paraların altınla tanımlanmasına karşın ulusal paraların doğrudan doğruya altına tahvil edilmesi olanağı kaldırılmıştır (Kürşat Yalçıner (2008). Uluslararası Finansman. Gazi Kitabevi. Ankara).

Bretton Woods ile altın kambiyo sistemi yürürlüğe konulmuştur. Ülke paraları dolara endekslenmiş ve dolara altın cinsinden (1 ons altın=35$) bir değer biçilmiştir. Bu sistemde altın, uluslararası rezervlerin bir kısmını oluşturmak ve likidite ihtiyacını karşılamak ile dolaylı ve dolaysız diğer para birimleri için bir değer ölçüsü olmak rollerini üstlenmiştir. 1971 yılında ABD dolarının altın konvertibilitesinin kaldırılmasıyla Bretton Woods Sistemi sona ermiştir (Çetinel G. 1992. “Altının Ekonomideki Yeri ve Pazarı”. Jeoloji Mühendisliği. 41. Sayı. Sf: 154-160).

Günümüzde ticaret işlemlerine ilişkin ödemelerde ya da rezerv para sisteminde altın karşılığı bulundurma ya da altınla ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Uluslararası rezervlerin ya da dolaşımdaki paranın altın rezervleri ya da hareketleri ile illiyet bağı ortadan kalkmıştır.

Banknotlar sanıldığı gibi altın ya da gümüş gibi değerli maden karşılığı ihraç edilmezler. Kağıt paranın gerçek değeri yalnızca kağıt ve mürekkep değeridir. Merkez bankalarının dolaşıma soktuğu kâğıt paranın değeri, herhangi bir değerli madene dayanmıyor.

İtibarî para ya da fiat para olarak tanımlanan bu paranın karşılığı kendisini ihraç eden devletin, ekonomisinin ve merkez bankasının itibarıdır. Karşılığında kıymetli maden sunma gibi bir zorunluluğun bulunmaması ve fizikî basım yerine elektronik olarak parasal tabanın kolayca artırılabiliyor olması nedeniyle ülkeler sıklıkla ve kolaylıkla para basımını gerçekleştirebilmektedir. Böylelikle devletler para basımının getirdiği senyoraj gelirine erişebilmektedir.

Bu sürece ilişkin “Uluslararası Para Sistemi ve Uluslararası Rezerv Para Birimi Nedir?“, “Altın ve Uluslararası Para Sistemindeki Yeri” ve Bretton Woods Uluslararası Para Sistemi Sistemi” başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

 

Uluslararası Para Sistemi ve Uluslararası Rezerv Para Birimi Nedir?

Altın ve Uluslararası Para Sistemindeki Yeri

Bretton Woods Uluslararası Para Sistemi Sistemi

 

Para basımı ve etkileri hakkında da daha önce yayımladığımız aşağıda bağlantıları sunulan yazılarımıza göz atabilirsiniz.

 

Para Basıldığı Nasıl Anlaşılır?

 

Para Basarak Kamu Borcu Ödenir Mi?

 

Yorumunuzu yazınız...