Hüseyin Besli, Akşam Gazetesi’ndeki 23 Haziran 2016 tarihli “Medeniyet?” başlıklı köşesinde medeni-medine kelimeleri arasındaki bağı bilmediğini ortaya koymuş:

‘Civilizetion’ kelimesini ‘medeniyet’ ile ilk karşılayan kimdir bilmiyorum. Tabi ki kör bir tesadüf olarak değil ‘Medine’yi hatırlattığı için, ‘medeniyet’in bilinçli bir tercih olduğu ortada. 
Zaten başka türlü de olmazdı herhalde. 
Batı’da kilisenin, dolayısıyla dinin yerine ikame edilen yeni kavramın bütün dünyada karşılık bulabilmesi için toplumların aşina olduğu, yabancılık hissetmeyeceği dolayısıyla çekince koymayacağı kelimeler kullanmak gerekirdi. 
Öylede oldu. 
Medine çağrışımlı/çıkışlı medeniyet neredeyse dinin yerini aldı. 
Artık neredeyse din mücadelesi değil medeniyet mücadelesi veriyoruz.

Medine, medenî ve medeniyet aynı kökten türemiş kelimelerdir. Medenî, Medineli, şehirli demektir. Şehirde yaşayanlara ‘medenî’, çölde yaşayanlara ise ‘bedevî’ denilmiştir.

Medeniyet, Arapçada şehir anlamına gelen ‘medine’ kelimesinden türemiştir.  Arapça’da medeniyet (madaniya) “MDN ” kökünden olup, şehir (si¬ te) anlamına gelen ‘medîne’ kelimesinden türetilmiştir.

"Medîne" kelimesi Arapça'da, yerleşmek, şehir kurmak kale inşası yapı­ lan her yüksek yer gibi anlamlarda karşılık bulmaktır. 

Kur'ânda medîne ifadesi, devletten ziyade, coğrafî bütünlüğü tanımlayan "şehir" anlamında kullanılmaktadır: "Şehir (Medîne) halkı sevinerek yanına geldi" (Hicr, 67); "Derken şehrin (medîne) öbür ucundan bir adam koşarak geldi...." (Yasin, 20) 

Yani, medeniyet kelimesi Medine’yi hatırlattığı için değil, anlam itibarıyla bizatihi “Medine”, yani “medeni”, yani “şehirli”den türetilmiştir.

İngilizce “civilization”ın Türkçe karşılığı olarak medeniyetin kullanılması tabiki tesadüfi değildir; çünkü, civilization da medeniyet gibi “şehirli” anlamını içermektedir.

Batı dillerinde Medeniyet kavramı, civilisation kelimesiyle karşılık bulur. Yani Latince'deki anlamıyla "şehirli" manasına gelen bu kelime, 'civis' kökünden gelir ki , 'civis' de site (şehir) ve vatandaş anlamına gelen 'civitas'tan türer. Eski Yunan'da bunun eş anlamlı kavramı 'polis'tir. 'Civilation' kelimesi de şehirleşme demektir. Kelime, Batı dillerindeki birlikte yaşayan insan topluluğunu ifade eden 'civil' kelimesinden türetilmiş olup, sözlüklerde "şehirleşme, sosyal gelişme, gelişme periyodu, kolektif olarak şehirleşmiş devlet" gibi anlamlarla bulur.

Kaynak: Bayram Ali Çetinkaya’nın “Medîne Medeniyet ve İslâm Medeniyeti -Medine’den Medeniyete” başlıklı makalesi

Yorumunuzu yazınız...