* Kapak görseli: Alamy / nuvolanevicata
“Sıradan Hırsız; Paranızı, Cüzdanınızı, Bisikletinizi Çalar. Politik Hırsız İse; Geleceğinizi, Hayallerinizi, Bilginizi, Eğitiminizi, Sağlığınızı, Gülümsemenizi Çalar. İkisi Arasındaki Fark; Sıradan Hırsız Sizi Seçer! Siyasi Hırsızı İse Siz Seçersiniz!” Sözü Voltaire’in Değil
Daha önce “Size kimin hükmettiğini öğrenmek istiyorsanız, sadece kimi eleştirme izniniz olmadığını bulun” ve “Fikirlerinize katılmıyorum ama fikirlerinizi ifade edebilmeniz için canımı bile veririm” vecizelerinin iddia edilenin aksine François Marie Arouet’e, yani Voltaire’e (1693-1778) ait olmadığını aktarmıştık.
Bugünkü konumuz, sahipliği Voltaire’e atfedilen siyasetçiler ve hırsızlar arasındaki benzerliklere ve farklılıklara değinen söz:
“Sıradan hırsız; Paranızı, cüzdanınızı, bisikletinizi çalar. Politik hırsız ise; Geleceğinizi, hayallerinizi, bilginizi, eğitiminizi, Sağlığınızı, gülümsemenizi çalar. İkisi arasındaki fark; Sıradan hırsız sizi seçer!. Siyasi hırsızı ise siz seçersiniz!.”
Hatalı aktarım içeren örnek sosyal medya paylaşımları:
Bahsi geçen ifadelerin Dr. Dosym Satpayev adlı şahsa ait olduğu iddiasıyla da paylaşıldığı görülmüştü:
“Dr. Dosym Satpayev, Kazakistan’da önemli bir isimdir: O der ki ‘Genel anlamdaki hırsız; senin paranı, çantanı, saatini veya telefonunu çalar. Siyasi hırsız ise; senin geleceğini, maaşını, eğitimini, sağlığını çalar. İkisi arasındaki temel fark genel anlamdaki hırsız seni seçer; siyasi hırsızı ise sen seçersin. Ve genel hırsızı polis arar, siyasi hırsızı polis korur.'”
Yolsuzluktan dem vururken alıntılanan bu söz sanılanın aksine Voltaire’e ait değil.
Politik sistemin çürümüşlüğünü eleştiren “Sıradan hırsız; Paranızı, cüzdanınızı, bisikletinizi çalar. Politik hırsız ise; Geleceğinizi, hayallerinizi, bilginizi, eğitiminizi, Sağlığınızı, gülümsemenizi çalar. İkisi arasındaki fark; Sıradan hırsız sizi seçer!. Siyasi hırsızı ise siz seçersiniz!” sözünün aşağıda aktarılan Fransızca orijinalinden Türkçemize çevrilerek kullanıldığı anlaşılıyor:
“1. Le voleur ordinaire : c’est celui qui vous vole votre argent, votre portefeuille, votre vélo, votre parapluie…
2. Le voleur politique : c’est celui qui vous vole votre avenir, vos rêves, votre savoir, votre salaire, votre éducation, votre santé, votre force, votre sourire …
La grande différence entre ces deux types de voleurs, c’est que le voleur ordinaire vous choisit pour vous voler votre bien, tandis que le voleur politique, c’est vous qui le choisissez pour qu’il vous vole.
Et l’autre grande différence, qui n’est pas des moindres, c’est que le voleur ordinaire est traqué par la police, tandis que le voleur politique est le plus souvent protégé par une escorte de police.”
Voltaire’e ait eserlerde bu ifadelerin geçtiğine dair bir emareye rastlanamıyor.
Bu sözün Voltaire’e ait olmadığının diğer delilleri, yaşadığı dönemde Fransa’da hüküm süren monarşi ve oy verilecek bir seçimin olmayışı, bir hırsız tarafından çalınacak bisikletin henüz icat edilmemiş olması ve Fransa polisinin görevleri arasında siyasetçilere yönelik bir yetki ya da sorumluluğun olmaması…
1778 yılında yaşamını yitiren Voltaire, oy hakkına sahip olmamıştı. Hâliyle, oy hakkının olmadığı dönemde Voltaire’in bu yönde bir ifade kullanmış olması beklenemez.
1789 yılında meydana gelen Fransız Devrimi’nden sonra Fransa’da yapılan ilk anayasa niteliği taşıyan 1791 Anayasası ile dolaylı ve kısıtlı olmak üzere ilk oy hakkı tanınmıştı. Geçilen meşrutî monarşi ile Kurucu Meclis’in ardından Yasama Meclisi çalışmalarına katılabilecekler için “aktif yurttaş” ayrımı yapılarak sadece üç işgünü vergi verenlerin oy kullanabileceği hüküm altına alınmıştı (Ertuğrul Cenk Gürcan (2011). “1791 ve 1793 Fransız Anayasaları’na İlişkin Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 13/3 (2011). 183-214).
Voltaire’in yaşadığı dönemde “bisiklet hırsızı” tanımını yapması mümkün değildi. Çünkü, henüz bisiklet icat edilmemişti.
Günümüzdeki bisiklet tasarımına yakın ilk örneğin 1790’lı yıllarda Fransız Comte de Sivrac tarafından üretilen “celeripede” olarak adlandırılan iki tekerlekli araç olduğu biliniyor. Alman Baron Karl Freiherr von Drais tarafından 1817 yılında üretilen (drezin / İngilizce “draisine” / Fransızca “draisienne” olarak da adlandırılan, daha sonra velocipede şeklinde isimlendirilen) “laufmaschine” (“running machine”) adlı iki tekerlekli taşıt ise modern bisikletin ilk örneği olarak kabul ediliyor.
Sözün Voltaire’e ait olmadığına daha önce dpa fact-checking de değinmişti.
François Marie Arouet (Voltaire)
Emrah Safa Gürkan da bir sosyal medya paylaşımında bahsi geçen sözün Voltaire’e ait olamayacağını şöyle ifade etmişti:
“Voltaire’in böyle bir lafı yok. Olamaz da. Neden?
1. Voltaire kişisel gelişim yazarı değil
2. “Eğitiminizi çalar” ne o zaman kaç kişi ne eğitimi alıyor? Sosyal devlet mi var bir de?
3. Orj Fransızcasında bisiklet kelimesi var 😉
4. Seçmekten bahsediyor, 18.yyda ne seçimi”
Emin Çölaşan, Alev Uzunbaş, Aysel Bereke, Naci Sapan, Hakan Çitmen, Turgut Çamer, Servet Çolak, Meryem Akgün yazılarında bu hatalı atfa yer vermiş.
Emrah Safa Gürkan’ın vecize hakkındaki tespitiyle incelemeyi sonlandıralım:
“şuna bakar bakmaz anlar bence bir insan ya, tarihi bir laf olmadığını.”
