“Gelecek Olduğunu Bilse İdi Neslinden / Almadan Hazret’i Havva’yı Boşardı Adem” Dizelerini İçeren Şiirin Neyzen Tevfik’e Ait Olduğu İddiası Doğru Değil
Neyzen Tevfik’e (Tevfik Kolaylı) (24 Mart 1879 – 28 Ocak 1953) ait sanılarak paylaşılan “Gelecek olduğunu bilse idi neslinden / Almadan Hazret’i Havva’yı boşardı Adem” dizelerini ele alacağız.
Öncelikle hatalı paylaşımları örnekleyecek olursak…
Paylaşılan dizeler Neyzen Tevfik’e değil, Şair Eşref‘e (1846 – 1912) ait (Hilmi Yücebaş (1958). Ṣair Eṣref: Hayatı, Hatıraları, Şiirleri. Ahmet Halit Kitabevi. Sf: 131). Neyzen Tevfik’in yayımlanmış “Hiç” ve “Azâb-ı Mukaddes” adlı şiir kitaplarında bu mısralar yer almamaktadır. Bahsi geçen dizelerin Neyzen Tevfik’e ait olduğuna dair bir delil bulunmamaktadır.
Mümeyyiz olduğundan, Arap alfabesinde kullanılan 7 ve 8 rakamlarını kullanarak attığı imzasından hareketle “Yedi Sekiz” lakabı verilen Hasan Paşa’ya (1831 – 1905) ya da II. Abdülhamid döneminde Bahriye Nazırlığı yapan Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa’ya (1832 – 1903) atfen yazıldığı sanılan şiir aslında Bahriye Nâzırı Celâl Paşa için kaleme alınmıştı (Mehmet Ergün (1983). Neyzen Tevfik ve ‘Azâb-ı Mukaddes’i. Tunca Yayınları. İstanbul. Sf: 325).
Padişahım bir dirahte (ağaca) döndü güya kim vatan
Daima bir baltadan bir şâhı (dalı) hâli (boş) kalmıyor
Gam değil amma bu mülkün böyle elden gitmesi
Gitgide zulmetmeye elde ahali kalmıyor.
İzmir’e hammalbaşı olduysa ser-seccâdeci
Anlaşıldı kendisi bir abd-i mümtazdır sana
Ettiğin cürm ü günahı boynuna almak için
Padişahım öyle bin hammalbaşı azdır sana.
Bizdeki Nâzır-ı Bahriyye Hasan Paşayı
Böyle tarif ediyor vak’a-nüvisân-ı ümem:
Gelecek olduğunu bilse idi neslinden
Almadan Hazret-i Havvâ’yı boşardı Âdem…
“Eşref Hicviyeler” adlı derlemede bu hususa şöyle değinilmişti (Cevdet Kudret (1970). Eşref Hicviyeler. Bilgi Yayınevi. Üçüncü Basım. Sf: 118):
“Bu kıta, hürriyetseverlerin en büyük düşmanı Bahriye Nâzırı Celâl Paşa hakkında söylenmiştir (Hüseyin Rifat’ın Eşref’in Külliyatı adlı eserinde bu kıta, yanlış olarak. Bahriye Nâzırı Hasan Paşa hakkında söylenmiş gibi gösterilmiş ve oradan yararlanan bütün antoloji ve okul kitaplarında aynı yanlış tekrarlanmıştır.)”
Alpay Kabacalı, “Çeşitli Yönleriyle Neyzen Tevfik adlı kitabında bahse konu şiirin Neyzen Tevfik’e ait olmadığına şöyle değinmişti (Alpay Kabacalı (2003). Çeşitli Yönleriyle Neyzen Tevfik – Hayatı, Kişiliği, Şiirleri. Özgür Yayınları. İstanbul. Beşinci Basım. Sf: 330&331):
“Hilmi Yücebaş’ın Yedi Sekiz Hasan Paşa yazıldığını belirttiği,
Gelecek olduğunu bilse idi neslinden
Almadan Hazret-i Havva’yı boşardı Adem
dizeleri Neyzen Tevfik’in değil, Eşrefin Bahriye Nâzırı Celâl Paşa için yazdığı dörtlüğün son iki dizesidir.”