İlişkilerin adeta katili olarak nitelenebilecek “gaslighting” sözcüğü son dönemin dikkat çeken kavramlarından biri hâlini aldı.

 

Karşıdakini ilgiye boğmak” anlamını taşıyan “love bombing” ve “bir anda hiçbir şey olmamış gibi görmezden gelmeye başlamak” anlamına gelen “ghosting” terimleriyle birlikte flört şiddetinin basamaklarından biri olarak görülen “gaslighting” kavramı (Gibi’den Ersoy adlı karakterin açıklamasıyla) “(kontrol kurabilmek için) çaktırmadan karşı tarafa kendini kötü hissettirmek, fark ettirmeden aşağılamak” şeklinde tanımlanabilir.

 

 

 

Gaslighting için “sözlük tanımı” babında şu açıklamalar sunulabilir:

“bir kişinin belirli bir süre zarfında psikolojik manipülasyona maruz kalması sebebiyle kendi düşüncelerinin, gerçeklik algısının, anılarının doğruluğundan şüphe duymaya başlaması.”

“Mağdurun kendi düşüncelerinin, gerçeklik algısının ve anılarının geçerliliğini sorgulamasına neden olan ve kafa karışıklığına, güven ve öz saygı kaybına ve de bu eylemi gerçekleştiren kişiye bağımlı hale gelmesine yol açan’ psikolojik manipülasyon.”

İkili ilişkilerde bir tarafın diğer tarafa uyguladığı psikolojik şiddeti tarif eden bir terim olan “gaslighting” için henüz tam olarak Türkçe bir karşılık kullanıma sokulabilmiş değil.

İnsana çeşitli oyunlar oynayarak zamanla kendisinden şüphe etmesini sağlamasına yönelik olan bir psikolojik işkence manipülasyon yöntemi anlamına gelen “gaslighting” sözcüğü aslında “yanlış bilgi sorunu” ile de ilgili.

Karşıdaki insana çeşitli oyunlar oynanarak zaman içerisinde kendisinden şüphe etmesinin sağlanmasını karşılayan “gaslighting” ilişkilerde istismarcı taraf dışında, siyasetçiler ve bazı haber kuruluşlarınca da kullanıldığı gözlemlenen bir yöntem.

ABD’li sözlük yayıncısı Merriam-Webster, “mezenformasyon, sahte haber ve komplo teorileri çağında” manipülasyon odaklı bu kelimenin ön plana çıktığını” vurguladığı “gaslighting” sözcüğünü 2022 yılının kelimesi seçmiş.

Sözcük, “bir kişinin kendi düşüncelerinin, gerçeklik algısının veya anılarının geçerliliğini sorgulamasına, kafa karışıklığına, güven ve benlik saygısının kaybına yol açan uzun bir süre boyunca uygulanan psikolojik manipülasyon” olarak tanımlanmış.

Sözlük, “zihni manipüle eden, fena halde yanıltıcı, düpedüz aldatıcı davranış olarak” nitelenen bu kavram için şu ayrıntılı tanımı aktarmış:

“Genellikle uzun bir süre boyunca, ‘mağdurun kendi düşüncelerinin, gerçeklik algısının veya anılarının geçerliliğini sorgulamasına neden olan ve kafa karışıklığına, güven ve öz saygı kaybına, kişinin duygusal veya zihinsel istikrarında belirsizliğe ve bu eylemi gerçekleştiren kişiye bağımlı hale gelmesine yol açan’ psikolojik manipülasyon.”

 

gaslighting-merriam-webster

 

Son yıllarda ise “gaslighting” sözcüğünün anlamının “bir kişiyi şahsi menfaat için kasten önemli ölçüde yanlış yönlendirme” anlamının ön plana çıktığı belirtilmiş.

Sözlüğün internet sitesinde “gaslighting” için yapılan aramalar 2021’e göre % 1740 artış gözlemlendiği de vurgulanmış.

Gaslighting teriminin kökeninin (bu psikolojik manipülasyonun ana erkek karakter tarafından çok iyi kullanılmasından hareketle) Patrick Hamilton’ın 1938 tarihli “Gas Light” adlı oyununa ve bu oyunun beyaz perdeye uyarlandığı, Ingrid Bergman ve Charles Boyer’in başrollerini paylaştığı 1944 yapımı “Gaslight” adlı filme dayandığı biliniyor.

 

Yine Gibi dizisinin 3. sezon 6. bölümünden bir replikle kapanışı yapmak anlamlı olur:

“love bombing, gaslighting, ghosting ve nihayetinde de işte kara toprak..”

 

Yorumunuzu yazınız...