Videonun Bardaktaki Galyumun Metal Kaşığı Eritirken İnsan Eline Zarar Vermediği Anı Yansıttığı İddiası Doğru Değil
“Galyum, kaşığı toz ederken, insan eline zarar vermiyor” notuyla paylaşılan videoda galyum olan, bardaktaki sıvı değil, kaşık…
Sosyal medyada yanlış bilgi sunan (sahte / sözde) genel kültür ve bilim sayfalarının düştüğü, şüpheyi elden bırakmayan, sorgulayan ve “doğruluk dürtmesi”ne girişen sosyal medya kullanıcıları tarafından doğrusu aktarıldığı hâlde paylaşılmaya devam edilen bir videoya ve iddiaya değineceğiz…
Yanlış olduğu daha önce aktarıldığı hâlde tekrar tekrar aynı hatayı paylaşan Twitter profilinden örnek:
“En çılgın bor grubu elementlerinden biri olan Galyum. (GA)
Kaşığı toz ederken, insan eline zarar vermiyor.”
Düşük erime noktalı (29,746 derece) galyum elementinin (Ga) kaşık yerine bardaktaki sıvı sanıldığı video:
Bahse konu videoyu “kaşığı toz ederken, insan eline zarar vermiyor” notuyla aktaran ve hatalı söylemin doğrusunu aktaran sosyal medya paylaşımları:
“En çılgın bor grubu elementlerinden biri olan Galyum. (GA) Kaşığı toz ederken, insan eline zarar vermiyor.”
“Burada galyum olan kaşık, sıvı değil. Sıvı sıcak sudur muhtemelen. Erime noktası 29 C olduğundan daldırınca eriyor. Zararsız bi metal olduğundan sonunda da elini daldırıyor. Açıklama biraz yetersiz olmuş.”
Yanlış bilgiye karşı duyarlı davranarak doğrusunu aktaran sosyal medya kullanıcısı tarafından vurgulandığı üzere videoda galyum olan bardaktaki sıvı değil…
Sanılanın aksine bardak içinde bulunan sıvı galyum ya da asidik bir madde değil, sadece sıcak su. Kaşık ise galyum-alüminyum alaşımı.
Oda sıcaklığında katı hâlde bulunan, 29,7 derecede eriyen metalik renkteki galyum kaşık, sıcak su ile temas ettiğinde erimiş.
Videonun kaynağı Youtube’deki Galyum0031 adlı profilin 8 Ağustos 2013 tarihinde yüklediği kayıt:
Videonun başlığı “metal kaşık çok güçlü asit tarafından yenilirken” (“metal spoon eaten bu very strong acid”) şeklinde olsa da aslında bu aktarım gerçeği yansıtmıyor.
Videonun kaynağı olan profilin yaptığı şaka, açıklama bölümü okunmadan gerçek sanılmış:
Açıklama bölümünde “çok güçlü bir asitle temas ettiğinde bir kaşıkla neler olduğunu izleyin. Siz de tıklamayın, yakında bir sürpriz var!” notunun ardından videoya dair bu aktarımın bir şaka olduğu şöyle vurgulanmış:
“Şaka yapıyorum! Bu, su ile reaksiyona giren galyum-alüminyum alaşımından yapılmış bir kaşıktır. Alüminyum aslında oldukça reaktif bir metaldir, yani metali koruyan oksit tabakası olmasa bile suyla kolayca reaksiyona girer. Alüminyum ile galyum alaşımlanırken bu alüminyum oksit tabakası oluşamaz ve bu da alüminyumun su ile reaksiyona girmesini sağlar. Kabarcıklar zararsız (ancak yanıcı) hidrojen gazıdır ve gri madde eşit derecede zararsız alüminyum hidroksittir. (2 Al + 6 H2O → 2 Al(OH)3 + 3 H2) “
Galyum0031 adlı profil Youtube’de galyumun eridiği farklı birçok video paylaşmış.
Galyum kaşıkların sıcak suda eridiği ana ait farklı birçok videoya sosyal medya platformlarında rastlanabiliyor.
Hatta galyum kaşığın nasıl yapılabileceğini aktaranlara da rastlamak mümkün.
