Evcil Hayvanlardan Koronavirüs Bulaşabildiği İddiası

(İşbu yazının hazırlandığı tarih itibarıyla) Evcil hayvanların koronavirüsü (SARS-CoV-2) insanlara bulaştırabileceğine yönelik bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır. Covid-19 salgınının kaynağı tam olarak henüz tespit edilememiş olsa da, virüsün kökeninin muhtemelen bir yarasaya dayandığı bilinmektedir. Mevcut bilgiler ışığında hayvanların Covid-19’a neden olan virüs olan SARS-CoV-2’nin insanlara yayılmasında önemli bir rol oynadığına dair bir kanıt mevcut değil. Bugüne kadar mevcut olan sınırlı bilgilere dayanarak, hayvanların COVID-19’u insanlara yayma riskinin düşük olduğu düşünülmektedir. Bazı durumlarda koronavirüsün insanlardan hayvanlara yayılabileceği görülmüştür. İlgili otoriteler, farklı hayvanların Covid-19’dan etkilenip etkilenmeyeceğini, ev hayvanlarından insanlara koronavirüsün bulaşıp bulaşmayacağını anlamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulduğunu belirtmektedir. Bu konuyla ilgili yeni bir bilgi ortaya çıkana kadar virüsten korunmak için alınması gereken genel hijyen önlemleri insan-hayvan temaslarında da aynı şekilde geçerlidir.

 

Koronavirüs (Covid-19) salgınına yol açan virüsün (SARS-CoV-2), evcil hayvanlardan yayılıp yayılmadığı en çok merak edilen ve sorulan konulardan bir tanesi. Bu konuyla ilgili çeşitli sosyal medya hesaplarında farklı iddialar yer almaktadır.

Koronavirüsün hayvandan insana bulaşabildiğine dair bir iddia şu şekilde:

 

evcil hayvandan koronavirüs

 

Kedi ve köpeklerin insanlara koronavirüs bulaştırdığı yanılgısına düşüp evcil hayvanlarını terk eden çok sayıda kişi olduğu söylenmekte:

 

evcil hayvanlardan koronavirüs bulaşır mı
Koronavirüs gerekçesiyle terk edildiği söylenen kediyi sahiplendirmeye çalışan bir sosyal medya kullanıcısı

 

evcil hayvanlardan koronavirüs bulaşır mı

 

Bugüne kadar dünyanın farklı bölgelerinde kedi, köpek, vizon, kaplan, aslan, puma gibi çeşitli türlerden hayvanların koronavirüs pozitif oldukları bildirildi. Enfekte olduğu bildirilen bu hayvanların hepsinin, öncesinde Covid-19 hastası sahip/bakıcı ile yakın teması olduğu bilinmekte. Bu hayvanlardan kediler ve vizonların virüsü kendi türlerinden olan canlılara yaydığı da bilinenler arasında.

İnsanlardan hayvanlara az sayıda da olsa bulaşma mümkün iken; evcil hayvanlardan insanlara bulaşma olduğunu gösteren bir kanıta şu ana değin rastlanamadı. Hayvandan insana koronavirüs bulaşması, aşağıda açıklayacağımız üzere sadece bir tek vizonlarda gözlenmiştir; bunlar da genellikle evcil hayvan olarak sınıflandırılan hayvanlar değildir.

Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), evcil hayvanların koronavirüsün yayılmasında rolleri olduğunu gösteren bir kanıt olmadığını; ancak bazı durumlarda insanlardan evcil hayvanlara geçebileceğini açıklamıştı.

ABD’de yer alan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), internet sitesinde konuya dair yaptığı açıklamada, virüsün kökeninin muhtemelen yarasa gibi bir hayvan olduğunu; ancak yayılmasında hayvanların etkili olduğuna dair bir kanıt bulunmadığını belirtti.

Sydney Üniversitesi Veterinerlik Fakültesinden uzmanlar, bugüne kadar koronavirüsün evcil hayvanlardan insanlara geçtiğini gösteren bir kanıt olmadığını; ancak yine de önümüzdeki aylarda başkalarının evcil hayvanına dokunmayıp kendi hayvanınıza da başkalarını dokundurmamak gerektiğini ifade etmişti.

California Üniversitesi Veterinerlik Fakültesinden Prof. Jane Skyes, kedi ve köpeklerden insanlara koronavirüs bulaşmadığını, bunun en olası nedeninin ise bu hayvanların insanları enfekte etmeye yetecek kadar virüsü vücutlarından dışına atamadıkları olduğunu açıklamıştı.

Türk Veteriner Hekimleri Birliğinin (TVHB) hazırladığı raporda evcil hayvanların koronavirüsü yayabileceğine dair bir kanıt olmadığı belirtilmişti. Açıklamayı yapan TVHB Merkez Konseyi Başkanı Ali Eroğlu, evcil hayvanlarla, yemleriyle ve eşyalarıyla yakın temastan kaçınılması, temas öncesi ve sonrasında ise ellerin dezenfekte edilmesi gerektiğini söylemişti. Ayrıca TVHB, 5 Mayıs 2020 tarihinde websitesi üzerinden yaptığı açıklamada, insanların koronavirüs taşıma riski olduğundan yabancı kimseleri evcil hayvanlarına yaklaştırmamaları ve Covid-19 hastalarının kendi evcil hayvanları ile yakın temastan kaçınması gerektiği gibi birtakım önlemlerden bahsetmişti.

İstanbul Veteriner Hekimler Odası Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Murat Arslan, koronavirüsün insanlara ilk olarak yabani bir hayvandan bulaştığını; ancak evcil hayvanlardan insanlara geçiş olduğuna dair bir kanıt bulunamadığını ifade etmişti.

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Ali Özön, yaptığı bir açıklamada kedi ve köpekler gibi birtakım evcil hayvanların Covid-19 hastaları ile yakın temasları sonucu enfekte olabildiklerini; ancak şu ana kadar virüsün evcil hayvanlardan insanlara geçtiğine dair bir kanıt bulunmadığını aktarmıştı.

Utah Eyalet Üniversitesi, Texas Hayvan Sağlığı Komisyonu, Wisconsin Üniversitesi, Avustralya RSPCA gibi daha pek çok farklı kurumlardan bilimsel otoriteler de koronavirüsün şu ana kadar evcil hayvanlardan insanlara bulaştığını gösteren herhangi bir kanıt bulunmadığı yönünde açıklamalar yapmışlardı.

Tarım Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Naim Ayaz da şu ana kadar elde edilen bilimsel verilerin koronavirüsün insandan insana bulaştığı yönünde olduğunu ve henüz hayvandan insana doğru bir bulaşmaya dair bir vakanın olmadığını söylemişti.

Dünya Sağlık Örgütü 17 Mart günü, Hong Kong’daki köpeğin enfekte olduğunu doğruladı, fakat köpeğin Covid-19 nedeniyle öldüğünü ya da bulaştırıcı olduğunu söylemedi.

Hong Kong’da bir Covid-19 hastasının, evcil hayvanı olan köpeğini enfekte etmesi, insandan hayvana ilk koronavirüs geçişi olarak bildirilmiştir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) konuya dair şu şekilde açıklama yapmıştı:

“Hong Kong’da enfekte olmuş bir köpek olmasına rağmen, bugüne kadar bir köpeğin, kedinin veya diğer evcil hayvanların Covid-19 bulaştırabileceğine dair bir kanıt yoktur.  Covid-19 esas olarak bir kişi öksürdüğünde, hapşırdığında veya konuştuğunda üretilen damlacıklar yoluyla yayılır. Kendinizi korumak ellerinizi düzenli ve sık sık yıkayın.

Dünya Sağlık Örgütü, bu ve diğer Covid-19 konuları hakkındaki en son araştırmaları izlemeye devam ederek yeni bulgular ortaya çıktıkça paylaşılan bilgileri güncelleyecektir.”

Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (OIE) benzer şekilde Covid-19’un evcil hayvanlardan bulaşabildiğine dair bir kanıt olmadığını belirterek aşağıdaki uyarılarda bulunmuştu:

*Genel bir önlem olarak, hayvansal ürün pazarlarını ziyaret ederken genel hijyen önlemleri uygulanmalıdır. Hayvanlara ve hayvansal ürünlere temas ettikten sonra sabun ve su ile eller düzenli yıkanmalı, gözlere, buruna veya ağıza temastan kaçınılmalı, hasta hayvanlar ve bozulmuş hayvan ürünleri ile temas edilmemelidir.

*Güvenli gıda uygulamalarına göre, pişmemiş besin kaynaklı yabancı madde bulaşmasını önlemek amacıyla çiğ et, süt veya hayvan organlarına dikkat edilmelidir.

*Covid-19 hastalığı olan kişiler, virüs hakkında daha fazla bilgi sahibi olunana kadar evcil ve diğer hayvanlarla olan temaslarını sınırlandırmalı, yakın temastan kaçınmalıdırlar.

 

Vizonlardan İnsanlara Geçiş

Koronavirüs için genel olarak insanlardan hayvanlara geçiş olduğu; ancak hayvanlardan insanlara pek olmadığı bilinse de son zamanlarda özellikle bazı Avrupa ülkelerinde çiftliklerde yetiştirilen ve vizon adı verilen hayvanlardan insanlara geçiş olduğu bilinmektedir. Vizonlar hayvandan insana geçişin olduğu, şimdiye kadar bilinen tek türdür.

Nisan ayından itibaren vizon çiftliklerinin bulunduğu Danimarka, Hollanda, Fransa gibi bazı ülkelerde önce vizonlarda koronavirüs görülmeye başlanmış, böylelikle koronavirüs taşıyabildiği bilinen canlılara bir yenisi eklenmişti. Daha sonra bu çiftliklerde çalışan bazı kimselerde de koronavirüs tespit edilince, vizonlardan insanlara geçiş olabileceği ihtimali gündeme gelmiş ve bu konuda incelemeler başlatılmıştı. Hollanda’da Tarım Bakanı ve Sağlık Bakanı’nın meclise sundukları ve konuya dair incelemeleri içeren raporda koronavirüs ile hayvanlar arasındaki ilişki detaylıca anlatılmış ve vizonlar aracılığıyla enfekte olan hastalar olduğu doğrulanmıştı.

Vizonlarda rastlanan ve insanlara geçebilen, koronavirüsün mutasyona uğramış varyasyonuna Cluster 5 adı verilmekte. İlk olarak Danimarka’da tespit edilen Cluster 5‘in, ilerleyen zamanlarda aşılama yapılırken antikor oluşumu açısından sıkıntı yaratabileceği ihtimalinden dolayı, Danimarka Hükümeti, çiftliklerde bulunan tüm vizonların itlaf edilmesi kararını almıştı.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) yaptığı açıklamada, vizonların virüsü kendi aralarında yaydıklarına ve insanlara da bulaştırma riskine sahip olduklarını bildirmişti. Açıklamada, koronavirüsün vizonlara en başta insanlardan geçtiği bilgisi de yer alıyor.

Avrupa Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (ECDC)nin yayımladığı raporda, vizonlardan insanlara koronavirüs geçişi olduğunu ortaya koymuştu. Aynı raporda, vizon bağlantılı enfeksiyon riskinin genel nüfus için düşük olduğundan da bahsedilmekte.

Fransa’da yer alan Uluslararası Tarım Araştırmaları Merkezinden epidemiyolog Dr. Marisa Peyre, virüsün hayvan türleri arasında yaptığı her geçişte yapısının değiştiğini, çok sayıda değişime uğradığı takdirde yapılacak olan bir aşılama çalışmasının etkisini istenilen düzeyde gösteremeyeceğini söylemişti.

Bu yazıda kullandığımız “koronavirüs” ifadesindeki kastımız, Covid-19 pandemisine sebep olan SARS-CoV-2 virüsüdür. Bu virüs, koronavirüs ailesindeki pek çok virüsten biridir. Bunun dışında sadece belirli türdeki hayvanları enfekte eden ya da yine bazı hayvan türleri ile beraber insanları da enfekte edebilen çok çeşitli koronavirüsler de vardır.

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), evcil hayvanı olan Covid-19 hastalarının hayvanları ile mümkünse ev halkından başka birilerinin ilgilenmesinin doğru olacağını söylüyor. Ancak eğer hayvanınız ile kendiniz ilgilenmek mecburiyetinde iseniz, bunu maske takarak, sosyal mesafeye uyarak ve öncesinde ellerinizi yıkayarak gerçekleştirmeniz gerekmekte.

Özetle, koronavirüsü insanlara bulaştırdığı kanıtlanmış tek hayvan türü vizondur. Vizonlar da koronavirüsü ilk kez insanlardan almışlardır. İnsanların enfekte ettiği kedi, köpek gibi evcil hayvanlar ve aslan, kaplan gibi yabani hayvanlar az sayıda da olsa bildirilmiştir; ancak vizon dışında bir hayvandan insana bulaşma şu ana kadar bilinmemektedir.

 

Yorumunuzu yazınız...