Hoca Kılığında Yakalanan Rus Casusa Ait Olduğu İddiasıyla Paylaşılan Fotoğraf
Fotoğrafın Hoca Kılığında Yakalanan Rus Casusa Ait Olduğu İddiası Doğru Değildir
“I. Dünya Savaşı’nda Erzurum’da Hoca kılığında yakalanan Rus casus” olduğu iddiasıyla sosyal medyada paylaşılan fotoğraftaki şahıs aslında 31 Mart Vakası’nın ardından 24 Nisan 1909’da İstanbul’da Hareket Ordusuna mukabele eden “hoca kıyafetinde” bir tutukludur.
Fotoğrafın Hoca Kılığında Yakalanan Rus Casusa Ait Olduğu İddiası Doğru Değildir
Tevkif edilen hoca kılığındaki bu şahsın fotoğrafının orijinalinin yer aldığı kaynakta, anılı fotoğrafın yanında “hoca kılığındaki tutuklu bir mürteci / ihtilalci” (“Un prisionier réactionnaire en habit de Hodja”) notu yer almaktadır (Kasım Bolat’tan aktarılan “Resimli Kitap, Mart 1328, Numara 38, cilt 7, sayfa 794”).
Kazım Karabekir’e ait olduğu belirtilen “Ey Türk oğlu! Pek safsın, seni herkes aldattı. Erdim diyen, çözdüm diyen çemberinden aldattı” sözüyle birlikte paylaşılan bu fotoğrafın bazı paylaşımlarda Kâzım Karabekir’in hatıratında geçtiği iddia edilmektedir:
Hoca kılığında yakalanan bir Rus casus. Kazım Karabekir Paşa hatıratında olaydan şöyle bahsetmiştir: “Erzurum’da yakaladığımız Müslüman olmuş bir Rus casusunu temize çıkarmak için bir mahalle halkının karargâhıma geldiği zaman hallerine bakıp hatıratıma şunu kaydetmiştim: Ey Türkoğlu! Sen pek safsın, seni herkes aldattı. Erdim diyen, döndüm diyen çemberinden atlattı.”
Gerçekten de, Kâzım Karabekir’in hatıratı sayılabilecek olan “İstiklâl Harbimiz” (Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1959, sf. 323) adlı eserinde Karabekir Paşa böyle bir olayı şu şekilde anlatmaktadır:
İhtida ile içimize karışanlar, yüzümüze gülerek menfaatler gösteren insanlar ne uzun müddetler zavallı Türk milletine neler yapmışlar kim bilir. Geçen sene Erzurum’da yakaladığımız mühtedi Rus casusunu tezkiye için bir mahalle hakının karargâhıma geldiği zaman hallerine bakıp da hatıratıma şunu kaydetmiştim:
“Ey Türk oğlu! Sen pek safsın, seni herkes aldattı. Erdim diyen, döndüm diyen çemberinden atlattı”
Ancak ne var ki, Karabekir’in aktardığı bu hadisenin yer aldığı eserde bahse konu casusa ilişkin herhangi bir fotoğraf yer almamaktadır. Sonradan bahse konu fotoğraf Kâzım Karabekir’in hatıratında anlattığı bu hadiseye eşlik eder hâle geldiği anlaşılmaktadır.
* Tespiti için Kazım Bolat’a teşekkürlerimizi sunarız.
