EnteLLektüel Değil, EnteLektüel!
Türkçemizde kullanılan birçok kelime hem söylem biçimi hem de yazım biçimi olarak hatalı kullanılabiliyor. Bu yazımızda da TDK’nin internet sitesinde sıkça yapılan yanlışlar kısmında yer alan Türkçe’de hem söyleyiş hem de yazı biçiminde çok sık yapılan entelektüel kelimesinin kullanımı hakkındaki yanlışı ele alacağız.
Entelektüelin Anlamı ve Doğru Yazımı
Zekâsını ve analitik düşünme yetisini mesleği gereği ya da şahsî amaçlarına erişmekte kullanan kişileri tanımlamak için kullanılan “entelektüel” kelimesi Türkçemize Fransızca “intellectuel” kelimesinden geçmiştir.
Türk Dil Kurumu’na (TDK), Dil Derneği’ne göre kelimenin doğru yazım biçimi tek “l” ile olan “entelektüel” şeklindedir.
Entelektüel kelimesi Dil Derneği tarafından “Bilim, teknik ve kültürün değişik dallarında özel öğrenim görmüş (kimse), aydın” anlamıyla aktarılmaktadır.
Nişanyan Sözlük‘e göre de “aydın, kültürlü kişi” anlamını taşıyan sözcüğün doğru yazımı “entelektüel” şeklindedir.
Nasıl-yazilir.com adlı site de entelektüel kelimesinin doğru biçiminin “entellektüel” olmadığını aktararak, söz konusu kelimenin kullanım biçiminin tek l ile olması gerektiğine şöyle değinmiş:
“Entelektüel tek L ile yazılır çünkü Fransızca telaffuzu Türkçeye 1980'lerden önce o şekilde geçmiştir. Nitekim TDK ve Dil Derneği yazım kılavuzlarında da kelimenin tek L harfiyle yazıldığı kabul edilmektedir. Çift L harfli yazım 1980'lerden sonra İngilizce'nin etkisiyle "intellectual" telaffuzundan kaynaklanmaktadır. Henüz Türkçe yazımın değişmesini gerektirecek kadar yaygınlaşmadığı kabul edilmektedir.”
Yazım kılavuzları ittifakla “entelektüel” yazımının doğru olduğunu aktardığı görülse de, “entellektüel” kullanımının da yaygın olduğu görülüyor. “Entelektüel” kelimesinin “entellektüel” şeklindeki kullanım biçimi yazım kurallarına göre yanlış. Ancak, günlük hayatta kullanımında her iki formunun da oldukça yaygın olduğu görülmektedir.
Google üzerinde yapılan taramada “entelektüel” kelimesi için 1.930.000 sonuç alınırken, “entellektüel” şeklinde yazımı için 435.000 sonuç alınmaktadır.
Twitter üzerinden düzenlediğimiz ankete katılımcıların yaklaşık % 30’u sözcüğün doğru yazımının “entellektüel”, % 70’i ise “entelektüel” şeklinde olduğunu belirtmişti.
Hangi yazım doğrudur?
(Aşağıdaki Türk Dil Kurumu ve Dil Derneği açıklamalarına göz atmadan yanıtlayınız)
— Malumatfuruş (@malumatfurusorg) September 19, 2020
Her iki versiyonu da yaygın şekilde kullanılsa da, TDK ve Dil Derneği tarafından belirlenen standart ve daha yaygın kullanımı ışığında kelimenin doğru yazımının “entelektüel” şeklinde olduğunun kabulü gerekecektir.
“Entelektüel” kelimesinin “entellektüel” olarak yanlış kullanımına yönelik bazı paylaşımlardan örnek verelim:
Entelektüel Kelimesini Entellektüel Olarak Kullanan Yazarlar
Murat Bardakçı Habetürk Gazetesi’nde 28 Ağustos 2015 tarihinde yayınlanan “Entellektüel” başlıklı yazısında entelektüel kelimesinin doğru lafzının entellektüel şeklinde olduğunu ileri sürmüş:
"Memleketin bilgisayarları “entellektüel”i tek “l” ile, yani yanlış yazmaya programlandıkları için hataya düşmemek maksadıyla tam on iki defa sözün başına dönüp olması gereken ikinci “l”yi ilâveye mecbur oldum."
Rahmi Turan’ın, Sözcü Gazetesi’nde 14 Eylül 2020 tarihinde yayınlanan “Vay alçak Moody’s” başlıklı yazısından ilgili bölüm:
"Dini bütün insanlar doğal olarak "Din bilimden daha önemli" diye iddia ediyor, entellektüel düzeydeki kişiler ise "Bilim her şeyin önündedir." diyorlar."
Sami Kesmen, Denge Gazetesi’nde 29 Ağustos 2020 tarihinde yayınlanan “Entelektüel Olmak” başlıklı yazısında, her ne kadar yazı başlığında “entelektüel” şeklinde kullanıma yer verse de yazı içeriğinde 17 kez “entellektüel” kullanımında bulunmuş:
"Bilgili adam kızar/darılır, entellektüel insan sorgular ve katkı sağlar. Entellektüel insan sahip olduklarını yaşamı için tasarruf eder..."
Aysun Kaba’nın Hürriyet Gazetesi’nde 15 Mart 2020 tarihinde yayınlanan “Her insan yeteneklidir yeteneksiz insan yoktur” başlıklı yazısından ilgili bölüm:
"Öğrencilerini moda, sanat ve tasarıma yaklaşımlarını geliştirmek, çeşitlendirmek, görsel, entellektüel altyapılarını beslemek amacıyla..."
Taha Akyol’un Karar Gazetesi’nde 19 Ocak 2020 tarihinde yayınlanan “Ecevitlere saygı” başlıklı yazısından ilgili bölüm:
"Entellektüelleri dogmatik toplumlar gibi entellektüellere tahammül edemeyen toplumlar da ufuk genişliği kazanamaz."
Elçin Poyrazlar’ın Cumhuriyet Gazetesi’nde 21 Şubat 2020 tarihinde yayınlanan “Tembellik, aylaklık ve barbarlık” başlıklı yazısından ilgili bölüm:
"İrlandalı yazar Oscar Wilde, “Hiçbir şey yapmamak dünyadaki en zor şeydir. En zor ve en entellektüel” der."
