“Aslında Herkes Dâhidir. Ama Siz Kalkıp Bir Balığı, Ağaca Tırmanma Yeteneğine Göre Yargılarsanız Balık Tüm Hayatını Aptal Olduğuna İnanarak Geçirir.” Sözünün Albert Einstein’a Ait Olduğu İddiası Doğru Değil
Malumatfurus.org’da daha önce Albert Einstein’a isnat edilen aşağıdaki vecizelere değinmiştik:
- “Arılar Yeryüzünden Kaybolursa İnsanoğlunun 4 Yıl Ömrü Kalır”
- “Dünyada Üst Sınıf Yaşar, Orta Sınıf Şikayet Eder, Alt Sınıf Şükreder”
- “Hayat Bisiklet Sürmek Gibidir, Dengenizi Korumak İçin Devam Etmelisiniz”
- “Negatif İnsanlardan Uzak Durun, Her Çözüm İçin Bir Sorunları Vardır”
- “4. Dünya Savaşı Taş ve Sopayla Olacak”
- “Güzel Bir Kızı Öperken Düzgün Araba Kullanan Birisi, Öpücüğe Hak Ettiği Dikkati Vermiyor Demektir”
- “Delilik, Aynı Şeyi Tekrar Tekrar Yapıp Farklı Sonuçlar Beklemektir”
- “Korkarım Ki Bir Gün Teknoloji, İnsan İletişiminin Ve Yakınlaşmasının Önüne Geçecek ve Aptal Bir Nesil Ortaya Çıkacak”
Bugün odaklanacağımız söz ise “Aslında herkes dâhidir. Ama siz kalkıp bir balığı, ağaca tırmanma yeteneğine göre yargılarsanız balık tüm hayatını aptal olduğuna inanarak geçirir.” (“Everyone is a genius. But if you judge a fish by its ability to climb a tree, it will live its whole life believing that it is stupid.”) şeklinde.
Söz konusu vecizeyi Einstein’a yanlışlıkla atfeden paylaşımlardan örnekler şöyle sunulabilir:
Eğitimde yanlış uygulamalar konu edildiğinde sıklıkla alıntılanan mezkur sözün Einstein tarafından dile getirildiğine dair herhangi bir kayıt ya da kanıt mevcut değil. Vefatının üzerinden yarım yüzyıl geçtikten sonra ilk defa kendisine atfedilen sözün Einstein (1879-1955) tarafından dile getirildiğine dair bir güvenilir bir kaynak bulunmuyor.
Alice Calaprice’in “Ultimate Quotable Einstein” adlı derlemesinde bahse konu sözün izine rastlayamıyoruz.
Einstein’ın “deha” hakkındaki bilinen görüşleri ise kendisine izafe edilen vecizeden farklıdır. “Ideas and Opinions” adlı kitabında Einstein’ın kullandığı “Bir yüzyıl içinde aklı, tarzı ve zevki berrak sadece birkaç aydın insan mevcuttur. Onların çalışmalarından muhafaza edilenler, insanlığın en değerli varlıkları arasındadır.” (“There are only a few enlightened people with a lucid mind and style and with good taste within a century. What has been preserved of their work belongs among the most precious possessions of mankind.“) sözü bu görüşünün bir göstergesi.
Quote Investigator ve USA Today Fact-check‘in yanı sıra “Hemingway Didn’t Say That: The Truth Behind Familiar Quotations” adlı kitabında Garson O’Toole de bu sözün Einstein tarafından dile getirildiğine dair bir delil bulunmadığını, aktarmıştı.
Quote Investigator tarafından tespit edildiği üzere, hayvanların icra edemeyecekleri eylemler üzerinden analojilere 19. yüzyıl sonlarından bu yana yayımlanan birçok eserde yer verilmişti. Sahipliği Einstein’a atfedilen vecizedeki gibi insanların sahip olmadığı yetenekler üzerinden değerlendirilmelerinin yanlış olduğu görüşünü, hayvanların gerçekleştirmesi imkânsız eylemler üzerinden sunan alegorilerden istifade ederek aktaran birçok söylem mevcut. Bu yöndeki bir söylemin biçim değiştirerek en nihayetinde “argumentum ad verecundiam” (otoriteye başvurma) amacıyla Einstein’e atfedildiği anlaşılıyor. QI, Matthew Kelly’nin “Yaşamın Ritmi: Her Günü Tutku ve Amaçla Yaşamak” (“The Rhythm of Life: Living Every Day with Passion and Purpose”) adlı 2004 basımı kitabında bu sözün Einstein’a atfedilmesinin ardından iddianın yaygınlaştığını tespit etmişti.
Albert Einstein
Bahse Konu Sözü Einstein’a Ait Sanan Yazarlar
- Hıncal Uluç – Sabah – “Sevdiğim Laflar” – 3 Eylül 2014
- Tamer Yazar – Antakyagazetesi.com – “BALIK mıyız yoksa APTAL mı ? Belki de hem BALIK hem APTAL !” – 15 Aralık 2017
- Sadık Gültekin – NTV.com.tr – “Kısa, ama anlamı derin yorumlar!” – 7 Aralık 2019
- Pınar Konrot – Milliyet (PembeNar) – “Yurt dışı eğitiminde en büyük engel: Kendi iç sesimiz” – 2 Nisan 2021
- Mehmet Akif Erdem – 2eylul.com.tr – “Barolar…” – 5 Eylül 2019
- Tuba Emlek – Yurt Gazetesi – “Eğitimde alarm zilleri çalıyor” – 9 Aralık 2016
- Emel Gül – Konyaaktuel.com.tr – “Çocuklarınızı Karşılaştırma Yapmadan Büyütün“
- Aslıhan Ören – Türkiye – “Koşulsuz sevgi…” – 23 Ocak 2016
- Salih Sarpten – Yeniduzen.com – “Okullar Bizi Neye İnandırıyor” – 10 Temmuz 2017
- Hacer Bolat – Nigdehaber.com.tr – “Sınavlar Zekâ Düzeyimizi Belirlemez!” – 13 Temmuz 2020
- Özlem Gürses – Sözcü – “Kazandığını değil, seçtiğini yaşama özgürlüğü” – 23 Kasım 2016
- Ertan Çekiç – Edirne Yenigün Gazetesi – “Mücadele Ruhu” – 31 Mayıs 2017