Ampulün Thomas Edison Tarafından İcat Edildiği İddiası Doğru Değil

Ampul ile Edison isimleri özdeşleşmiş hâldedir günümüzde. Ancak, Thomas Alva Edison’un ilk akkor ampulü ya da halk değişiyle lambayı bulduğu doğru bir bilgi değildir. Edison elektrik ampulünü ilk icat eden kişi değildir; ancak, ampullerin sürekli ve daha güçlü yanmasının yolunu bularak pratikleştirerek ticari açıdan başarılı ilk ampulü geliştiren kişidir.

Yanlış İddia

 

Edison’dan önce birçok kâşif tarafından ampul üzerinde çalışmalar yapılmış ve başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Edison’dan önce geliştirilen ampuller, halk tarafından uzun süreli kullanım için uygun değildi ve parlak ışık sağlayamıyordu. Edison’un katkısı, ampullerin yanış süresini uzatıp ucuzlatarak erişimini kolaylaştırmasıdır.

 

Ampulü Kim İcat Etti?

Edison’dan önce elektrikli ampül üzerinde yapılan çalışmaların seyrini kısaca özetleyecek olursak:

  • 1800: İtalyan Alessandro Volta, hareketli çinko ve bakır diskleri kullanarak ilk akkor lambayı üretmeyi başardı.
  • 1802: İngiliz Humphry Davy ince bir platin tel içinden elektrik akımını geçirerek ilk elektrik ark lambasını geliştirdi. Bu buluş, modern ampulün ilk atası oldu. Ancak, ticari açıdan işlevsel değildi.
  • 1840: İngiliz Warren de la Rue, platin bobin kullanarak bir ampul geliştirdi. Ancak, platinyumun yüksek maliyeti nedeniyle ampul ticari ve pratik başarı elde edemedi.
  • 1848: İngiliz William Staite, Humphrey Davy’nin ampul tasarımlarını daha verimli hâle getirdi.
  • 1850: Edward Shepard bir kömür filaman kullanarak elektrikli bir akkor ampul icat etti.
  • 1860: İngiliz Joseph Wilson Swan, karbonlu kağıt filamentler kullanarak kendisinden önceki ampullerin ömrünü dikkate değer bir miktarda uzattı; ancak, kullandığı vakum pompasıyla istenilen verimi yakalayamadı.
  • 1874: Kanadalı Henry Woodward ve Matthew Evans azot dolu bir kap içerisindeki elektrotlar arasında tutulan çeşitli boyutlardaki karbon çubuklara dayalı elektrik lambası için patent başvurusunda bulundu. Woodward ve Evans, patentlerini ticarileştiremeyerek 1879 yılında Edison’a sattılar.
  • 1878: Joseph Wilson Swan, pamuktan türetilmiş bir karbon elyaf lif kullanarak pratik ve uzun süreli (13,5 saat) yanan bir elektrik ampülü icat etti ve İngiltere’de bu ürünün patentini aldı.
  • 1879: Edison, Joseph Wilson Swan’ın 1878’de icat ettiği ampulün flamanını daha uzun süreli dayanacak hâle getirerek evde güvenle kullanılabilecek ampuller üretti. 1880’de geliştirdiği ampulün patentini aldı. Daha sonra ikisi beraber Edison ve Swan Elektrikli Aydınlatma Şirketi’ni kurdular.

Edison’un ampulün icadında Kur’an-ı Kerim’in Nur Suresi’nden esinlendiğine dair bir şehir efsanesinin bulunduğunu da bu vesileyle not düşmek isteriz.

 

Edison'un Ampülü Keşfettiği İddiası Doğru Değildir
Thomas Edison Ampülü Keşfeden Kişi Değildir

 

Edison’u Ampülün Mucidi Sanan Köşe Yazarları

Daha önce Edison’u elektriği bulan kişi olduğunu zanneden köşe yazarlarını ifşa etmiştik. Şimdi de Edison’u ampulü bulan kişi sananları paylaşalım:

Türkiye Gazetesi’ndeki “Büyük patron Edison‘” başlıklı yazısıyla (21 Ekim 2007) İrfan Özfatura:

"Tarihte bu gün... "21 Ekim 1879. Thomas Edison ampulü buldu.""

Posta Gazetesi’ndeki “Keşke dememek için” başlıklı yazısıyla (1 Kasım 2015) Erkut Can:

"Ampulü bulan dahi, yıllar önceki o günü hatırlamış. Saatlerce ağladıktan sonra günlüğüne şu satırları yazmış: “Thomas Alva Edison, kahraman bir anne tarafından, yüzyılın dahisi haline getirilmiş, ‘şaşkın’ bir çocuktu.”"

Kıbrıs Gazetesi’ndeki “Yıldırımların efendisi: Nikola Tesla” başlıklı yazısıyla (20 Ocak 2018) Burçin Aliusta:

 "Tesla’nın çocukluk yıllarımızda okulda sıkça rastladığımız, ampulün mucidi büyük dahi Thomas Alfa Edison ile tanışması ve birlikte çalışması, onun dönüm noktası olmuş."

 

* Livescience.com ve Evrimagaci.org‘da bu konuda yayınlanan içerikten faydalanılmıştır.

 

Yorumunuzu yazınız...