“Dostlarım Çay Olsun, Demli Olmasa Da Olur. Siz Olun, Çay Olmasa Da Olur” Sözünün Nâzım Hikmet’e Ait Olduğu İddiası Gerçeği Yansıtmıyor
Sanal platformlardaki dezenformasyonun ne denli ciddi bir sorun teşkil ettiği hepimizin malumu. Hemen her alana sirayet eden bu bilgi kirliliğinin edebiyattaki yansımalarına eğilmeye devam ediyoruz.
Sahte şiirlerle ve edebi bir mahiyet taşımadığı açıkça görülen “söz”lerle adı sıkça anılan şairlerimizden Nazım Hikmet’i (15 Ocak 1902- 3 Haziran 1963) ve kendisine atfedilen “Dostlarım çay olsun, demli olmasa da olur. Siz olun, çay olmasa da olur.” sözünü konu edeceğiz.
Sosyal medyada romantize edilerek başlı başına bir şiir öznesi konumuna getirilen çay ve buna binaen kaleme alınan çay temalı metinler bir dönem oldukça yaygınlık kazanmış durumdaydı. Bugün popülerliği aynı düzeyde seyretmese de bahse konu olan “söz”de gördüğümüz üzere hâlâ dolaşımda olan kimi örnekler mevcut.
“Dostlarım çay olsun, demli olmasa da olur. Siz olun, çay olmasa da olur” sözünün Nâzım Hikmet’e ait olduğu iddiasına dair bir hayli örneğe rastlamak mümkün; birkaçına göz atalım:
İddia, tespit edebildiğimiz kadarıyla 2012 yılından bu yana paylaşılagelmekte:
Çoğu incelememizden adına aşina olduğumuz “Kitap Cümleleri”, “Gaf Ebesi” gibi hesaplar, burada da karşımıza çıkıyor:
Azımsanamayacak sayıda takipçiye sahip bu hesapların kaynak konusunda hassasiyet göstermedikleri, diğer paylaşımlarına göz attığımızda da açıkça görülüyor; keza,
kopyala-yapıştır paylaşımlardan öteye gitmeyen bu hesapların edebiyatla uzaktan yakından alakadar olmadıkları da.
Şairin adı ve fotoğrafı kullanılarak açılan sosyal medya hesaplarının kaynak konusunda -şairi henüz tanımayan kişiler için- güvenilir bir imaj çizdiğinden ancak bu imajın yanıltıcı olduğundan daha önce bahsetmiştik.
Bu hesaplar, şairlere ait olmayan “söz”lerin yaygınlık kazanmasındaki temel sebeplerden biri. Zira bahsi geçen şairleri henüz “gerçek” anlamda okumamış olan okuyucular, bu hesapları güvenilir addederek mevzubahis paylaşımlara bir ön kabulle yaklaşacaklardır.
İncelemeye konu olan “söz”ün, “Ne ekmek her zaman pamuk gibi yumuşak/ Ne herkes kahraman, ne dostlar vefalı her zaman” dizelerin eklenmesiyle oluşturulan bir versiyonu olduğunu da görüyoruz.
“Ne ekmek her zaman pamuk gibi yumuşak,
Ne herkes kahraman, ne dostlar vefalı her zaman…
Dostlarım, çay olsun, demli olmasa da olur.
Siz olun, çay olmasa da olur.”
Sosyal medya platformlarındaki paylaşımlardan örnek vermek gerekirse:
“Ne ekmek her zaman pamuk gibi yumuşak/ Ne herkes kahraman, ne dostlar vefalı her zaman” ifadesi gerçekten de Nâzım Hikmet’e ait; dizeler, şairin “Yapıyla Yapıcılar” isimli şiirinde yer alıyor.
1955 tarihli şiirin tamamı şu şekilde:
Yapıyla Yapıcılar
“Yapıcılar türküler söylüyor,
yapı türkü söyler gibi yapılmıyor ama.
Bu iş biraz daha zor.
Yapıcıların yüreği
bayram yeri gibi cıvıl cıvıl,
ama yapı yeri bayram yeri değil.
Yapı yeri toz toprak,
çamur, kar.
Yapı yerinde ayağın burkulur,
ellerin kanar.
Yapı yerinde ne çay her zaman şekerli,
her zaman sıcak,
ne ekmek her zaman pamuk gibi yumuşak,
ne herkes kahraman,
ne dostlar vefalı her zaman.
Türkü söyler gibi yapılmıyor yapı.
Bu iş biraz daha zor.
Zor mor ama
yapı yükseliyor, yükseliyor.
Saksılar konuldu pencerelere
alt katlarında.
İlk balkonlara güneşi taşıyor kuşlar
kanatlarında.
Bir yürek çarpıntısı var
her putrelinde, her tuğlasında, her kerpicinde.
Yükseliyor
yükseliyor
yükseliyor yapı kan ter içinde.”
(Nâzım Hikmet, Yeni Şiirler, İstanbul: YKY, 2007, s. 71)
Ancak incelemeye konu olan “Dostlarım çay olsun, demli olmasa da olur. Siz olun, çay olmasa da olur” şeklindeki söz, Nâzım Hikmet’e ait değil. Şairin tüm şiirlerinin toplandığı “Bütün Şiirleri” isimli kitapta yaptığımız taramalar sonucunda ifadelere dair bir iz bulamadık.
Nâzım Hikmet’in bir hitap ifadesi olarak “dostlarım” tabirini yalnızca “Veda” ve “Memleketimden İnsan Manzaraları” şiirlerinde kullandığını görüyoruz.
Memleketimden İnsan Manzaraları şiirinden:
“Bütün sazlar birdenbire sustu,
şimdi gümrah ve tenor
bir tek viyolonsel konuşuyor :
Yurttaşlar,
kardeşler ve kızkardeşler,
ordumuzun ve donanmamızın erleri,
dostlarım size hitabediyorum.
Ölümün adamlarına ölüm…”
Veda’dan:
“Hoşça kalın
dostlarım benim
hoşça kalın!
Sizi canımda
canımın içinde,
kavgamı kafamda götürüyorum.
Hoşça kalın
dostlarım benim
hoşça kalın…”
Şairin daha ziyade “kardeşler(im)” ve “(a) dostlar” şeklinde hitaplar kullandığı biliniyor.
Provokatör’den:
“A dostlar, bu adam
güneş batınca bir akşam
sattı arkadaşını;
sattı altın bir tepside arkadaşının
kanlı, kesik başını…”
İki Sevda’dan:
“Dostlar nasıl bir araya geldiniz?
Birbirinizi tanımazsınız.
Nerde bekliyorsunuz beni?
Beyazıt’ta Çınarlı Kahve’de mi Gorki Parkı’nda mı?”
Mektup’tan:
“Yaşıyacak hâtıranız, kardeşler,
fabrikalarımızın tüten bacalarında,
sırmalı dalgalarında ekinimizin
ve içi gülen gözlerimizde.”
Mesaj’dan:
“Hastalar,
kardeşlerim,
iyileşeceksiniz.
Ağrılar, sızılar dinecek.
Yumuşak,ılık
bir yaz akşamı gibi inecek
ağır yeşil dalların arasından rahatlık.”
Şairin üslubuyla ne içerik ne de biçim bağlamında uyum arz eden mezkur sözün kime ait olduğu henüz tespit edilebilmiş değil.
“Dostlarım Çay Olsun, Demli Olmasa Da Olur/ Siz Olun, Çay Olmasa Da Olur” Sözünün Nâzım Hikmet’e Ait Olduğu İddiasında Bulunan Yazarlar
- Enver Şengül – yasamgazetesi.com.tr – “Payitaht’tan Anadolu’ya adım adım: Adana” – 12 Mart 2021
- Bülent Buda – Milliyet – “Kaygılı günler” – 11 Nisan 2021
- M. Tanzer Ünal – Kocaeli Gazetesi – “Yengen tavuk sever… Yengen kaymak sever…” – 29 Eylül 2018
- Dursun Seyis – Hakimiyet – “Kendine bakmak” – 14 Ekim 2020
- Bilal Meşe – Milliyet Skorer – “Eksiler, artılar, eksikler” – 26 Ağustos 2020
- Nedim Bubik – Hürriyet – “Başkan Kocaoğlu’nun çöp koşullu adaylık bombası” – 18 Ekim 2017