Çinli Yetkililerin İddiasının Aksine Doğu Türkistan’da Yok Edilen Camiler Tespit Edilebiliyor
Çin Halk Cumhuriyeti’nin (ÇHC) tarihi olarak Doğu Türkistan adıyla bilinen Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki etnik Türk asıllı Müslüman halka ve onların yerli kültürlerine yönelik yürüttüğü baskı ve zulüm politikalarının izleri inanç sistemi üzerinde de yoğun şekilde görülebiliyor.
Doğu Türkistan’daki yaklaşık 16 bin caminin 2017’den bu yana yıkıldığı ya da ağır hasar gördüğü uydu görüntüleriyle tespit edilebiliyor. Ancak Çin Halk Cumhuriyeti yetkilileri bu iddiayı yalanlamayı sürdürüyor.
Çinli yetkililer cami yıkılmadığını, Doğu Türkistan’da 24 binden fazla caminin bulunduğunu, bu durumun Çin’in inanç özgürlüğüne saygısını gösterdiğini iddia etmişti.
Avustralya merkezli düşünce kuruluşu Avustralya Stratejik Politika Enstitüsü’nün (Australian Strategic Policy Institute – ASPI) Uluslararası Siber Politika Enstitüsü (International Cyber Policy Institute – ICPI) ile birlikte hazırladıkları raporda uydu görüntülerini kullanarak, Doğu Türkistan’daki binlerce cami ve türbenin yok edildiğini ortaya koymuştu.
Ancak, Çin Dışişleri Bakanlığı, ASPI’nın Doğu Türkistan genelinde 2017’den bu yana binlerce caminin yıkıldığı yönündeki raporunu yalanlayarak, bölgede 24 bin cami olduğunu öne sürmüştü.
Nathan Ruser, James Leibold, Kelsey Munro ve Tilla Hoja tarafından hazırlanan “Cultural erasure Policy Brief Report No. 38/2020 Tracing the destruction of Uyghur and Islamic spaces in Xinjiang” başlıklı raporda Çin yönetiminin bölgedeki türbe, mezarlık ve diğer dini mekanların % 30’unu ortadan kaldırdığı, % 27,8’inin hasar gördüğü tespit edilmiş.
Ortadan kaldırılan camiler, uydu görüntüleriyle tespit edilebiliyor.
Doğu Türkistan’daki cami sayısının aşağı yönlü bir trend izlediği görülebiliyor.
ASPI & ICPI tarafından hazırlanan raporda, Doğu Türkistan’da zarar gören ya da yıkılan camilerin bölge bazında oranı şu şekilde resmedilmiş:
Doğu Türkistan’da zarar gören ve yıkılan camilerin sayısı ise şu şekilde aktarılmış (kırmızı renk yıkılan (tahminî) cami sayısının, turuncu renk ise zarar gören (tahminî) cami sayısının yüksekliğiyle orantılı):
Sağlam kalan camilerin de % 75’inin kapısına kilit vurulduğu ve ibadet edilmesinin imkanı olmadığı bildirilmektedir.
BBC, Doğu Türkistan’da camilerin yıkılması da dahil olmak üzere İslâm üzerinde baskı ve kontrol politikalarının uygulandığına dair kanıtlar paylaşmıştı.
* Kapak fotoğrafı: ASPI