Albert Einstein’ın “Delilik, Aynı Şeyi Tekrar Tekrar Yapıp Farklı Sonuçlar Beklemektir” Dediği İddiası Doğru Değil
“Delilik, aynı şeyi tekrar tekrar yapıp farklı sonuçlar beklemektir” sözünün Einstein’a ait olduğuna dair herhangi bir bulgu yoktur. Bahse konu söz, Einstein’ın vefatından çok sonra kendisine atfedilmiştir. Anılan vecizenin ilk izlerine 1981 yılında yayınlanan bir “anonim” yayında rastlanmaktadır.
Konu, 1921 Nobel Fizik Ödülünü alan ve dünyanın en ünlü bilim insanlarından biri olan Albert Einstein (1879-1955) (Türkçe okunuşuyla Aynştayn) olunca, Einstein’ın üniversite sınavlarını kazanamadığı, katıldığı konferansta Einstein yerine şoförünün konuştuğu, Einstein’ın “korkarım ki bir gün teknoloji, insan iletişiminin ve yakınlaşmasının önüne geçecek ve aptal bir nesil ortaya çıkacak” dediği gibi şehir efsanelerinin yanı sıra Einstein’ın söylemediği ancak söylediği sanılan birçok vecizeyle karşılaşıyoruz. Einstein’ın “delilik, aynı şeyi tekrar tekrar yapıp farklı sonuçlar beklemektir” dediği iddiası da bunlardan biri.
Cem Seymen’in “Delilik, Aynı Şeyi Tekrar Tekrar Yapıp Farklı Sonuçlar Beklemektir” Sözünün Albert Einstein’a Ait Olduğunu İddia Ettiği Tweeti
Halbuki, Türkçe çevirisiyle “delilik, aynı şeyi tekrar tekrar yapıp farklı sonuçlar beklemektir”, İngiliz aslıyla “insanity is doing the same thing over and over again and expecting a different results” vecizesinin Einstein’e ait olduğu iddiasının doğruluk payı bulunmuyor.
Bahse konu vecizenin sahipliğinin Einstein’a ilaveten George Bernard Shaw, Max Nordau, George A. Kelly, Rita Mae Brown, John Larroquette, Jessie Potter ve Werner Erhard gibi isimlere de isnad edildiği görülmektedir.
Albert Einstein’ın bu özdeyişi dile getirdiği ya da yazdığına dair herhangi bir güvenilir kaynakta teyit edici bir bilgiye rastlanılamamaktadır. Bahse konu özlü sözün ölümünden yıllar sonra Einstein’a mal edilir hâle geldiği anlaşılmaktadır.
Einstein uzmanı olarak kabul edilen Alice Calaprice’in “Ultimate Quotable Einstein” adlı kitabında bahse konu özlü söz “Yanlışlıkla Einstein’a Atfedilen” (“Misattributed to Einstein”) şeklinde tasnif edilmiştir.
Rita Mae Brown’ın 1983 yılında yayınlanan “Ani Ölüm” (“Sudden Death”) adlı kitabında anılan özdeyişin geçtiği görülmektedir. Quote Investigator’ın analizine göre ise anılan vecizenin ilk izine Narcotics Anonymous adlı girişimin 1981 yılında yayınlanan bir kitapçığında rastlanmaktadır. Bu haliyle bahsi geçen özdeyişin “anonim” olarak değerlendirilebileceği düşünülmektedir.
“Delilik, Aynı Şeyi Tekrar Tekrar Yapıp Farklı Sonuçlar Beklemektir” Sözünün Albert Einstein’a Ait Olduğunu İddia Eden Yazarlar
Hıncal Uluç, Sabah Gazetesinde 2 Şubat 2007 tarihinde yayınlanan köşesinin “Sevdiğim Laflar” başlıklı bölümünde bahse konu sözü Albert Einstein’a atfetmişti:
"Delilik, aynı şeyi tekrar tekrar yapıp farklı sonuçlar beklemektir. Albert Einstein (Teşekkürler Yiğit)"
Sabah Gazetesi eski köşe yazarı ve Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelik ifadelerine, sahipliği Einstein’a atfedilen “delilik, aynı şeyi tekrar tekrar yapıp farklı sonuçlar beklemektir” sözleriyle yanıt vermişti.
Söz konusu hataya düşen yazarlardan tespit edebildiklerimiz şöyle:
- Takvim Gazetesindeki “Ağzına sağlık Halil İbrahim Amca…” başlıklı 9 Nisan 2010 tarihli yazısıyla Arda Uskan
- Cumhuriyet Gazetesindeki “Doğru Yaşam mı? Hangisi?” başlıklı 12 Eylül 2012 tarihli yazısıyla Özlem Yüzak
- Yeni Akit Gazetesindeki “Biri şu Almanlara siyaset öğretsin” başlıklı 21 Ağustos 2017 tarihli yazısıyla İbrahim Karataş
- Yeniçağ Gazetesindeki “Trabzonspor için; “Birleşin ya da ölün!”” başlıklı 19 Kasım 2015 tarihli yazısıyla Murat Taşkın
- Akşam Gazetesindeki “Kudurun ulan!..” başlıklı 12 Temmuz 2018 tarihli yazısıyla Hikmet Genç
- Vatan Gazetesindeki “Söz uçar yazı kalır” başlıklı 26 Ekim 2012 tarihli yazısıyla Güngör Mengi
- soL Haber’deki “Karanlık oda” başlıklı 26 Ocak 2019 tarihli yazısıyla Orhan Gökdemir
- Fotomaç Gazetesindeki “Papaz’ın pilavı!” başlıklı 16 Mart 2019 tarihli yazısıyla Emre Bol
- Yeni Meram Gazetesindeki “Deliler ve Ölüler!” başlıklı 16 Nisan 2014 tarihli yazısıyla Rıdvan Bülbül
- Gaziantep27.net’deki “Delilik ya da Yeniden Başlamak?” başlıklı 30 Haziran 2010 tarihli yazısıyla Fırat Küçük
- Ege’de Son Söz’deki “Aynı Şeyi Yaparak…” başlıklı 23 Nisan 2018 tarihli yazısıyla Emin Öztürk
- Eskişehir Anadolu Gazetesindeki “Gerçek ama hayali!..” başlıklı 3 Kasım 2014 tarihli yazısıyla Önder Baloğlu
- Denizliekspres.com.tr’deki “Ahh! Bir kendimiz olabilsek” başlıklı 16 Aralık 2018 tarihli yazısıyla Özdemir Özdemir
- Yeni Asır Gazetesindeki “Sorunları algılamak!” başlıklı 30 Kasım 2012 tarihli yazısıyla Erkin Usman
- Yenibakisgazetesi.com’daki “En azından “Einstein’ın dediğinden” olmamak için seçimi boykot!” başlıklı 5 Kasım 2017 tarihli yazısıyla Ali Tekman
- Demokrathaber.org’daki “Aynı Şeyi Yapıp Ayrı Bir Şey Beklemek Tam Bir Deliliktir” başlıklı 23 Mart 2016 tarihli yazısıyla Yannis V. Yaylalı
- Ocakmedya.com’daki “Bir arpa boyu yol alamamak” başlıklı 6 Haziran 2019 tarihli yazısıyla Emrullah Bayrak
- Yeniduzen.com’daki “Daha fazla vereceğiz, daha fazla, çok daha…” başlıklı 26 Kasım 2017 tarihli yazısıyla Cenk Mutluyakalı
- Bursa Hakimiyet’teki “Önce “Respect it / Saygı duy”” başlıklı 26 Haziran 2018 tarihli yazısıyla Murat Kuter
- Detaykibris.com’daki “Yanan Ateşe Bir Avuç Barut…” başlıklı 10 Eylül 2014 tarihli yazısıyla Cenk Diler
Yaşar Sökmensüer, Hürriyet Gazetesinde 7 Şubat 2009 tarihinde yayınlanan “Sıradan Delilik” başlıklı yazısında bahse konu sözün Einstein’a ait olmayabileceği vurgusuyla hataya düşmekten kurtulmuş:
"EINSTEIN'ın ya da ona mal edilen bir söz çıkmıyor aklımdan. "Delilik aynı şeyi tekrar tekrar yapıp, farklı sonuç beklemektir"."