“Dağ Başını Duman Almış” Mısrasıyla Tanınan Gençlik Marşı ve Hakkındaki Birtakım Yanlış Bilgiler

 

Hepimizin aşina olduğu “Dağ başını duman almış” ilk mısrasıyla tanınan “Gençlik Marşı”nı konu edineceğiz.

“Gençlik ve Spor Bayramı Marşı” olarak da adlandırılan marşın sözleri şu şekilde:

Dağ başını duman almış
Gümüş dere durmaz akar.
Güneş ufuktan şimdi doğar,
Yürüyelim arkadaşlar!

 

Sesimizi yer, gök, su dinlesin.
Sert adımlarla her yer inlesin.

Bu gök, deniz nerede var?
Nerede bu dağlar taşlar?

Bu ağaçlar ,güzel kuşlar,
Yürüyelim arkadaşlar.

Sesimizi yer, gök, su dinlesin.
Sert adımlarla her yer inlesin, inlesin.

 

Her geceyi güneş boğar

Ülkemizin günü doğar

Yol uzun da olsa ne var.

Yürüyelim arkadaşlar

 

Sesimizi yer, gök, su dinlesin.
Sert adımlarla her yer inlesin.

 

Mustafa Kemal Atatürk’ün Millî Mücadele’yi örgütlemek üzere çıktığı Samsun’dan Havza’ya geçişi sırasında bu marşı yolda arkadaşlarıyla terennüm ettiği, daha sonraki yıllarda da çeşitli vesilelerle bu marşı söylemekten ve dinlemekten hoşnut olduğu bilinmektedir (Lord Kinross. Atatürk, Bir Milletin Yeniden Doğuşu. Altın Kitaplar Yay. İstanbul. 2002. Sf: 205-206) (Falih Rıfkı Atay. Babanız Atatürk Bayrak Atatürkçülük Nedir Atatürk Ne idi. Bateş Yay.. İstanbul. 1980. Sf: 61).

 

 

 

Gençlik Marşı, Osmanlı Genç Dernekleri’nin teşkili için 4 Nisan 1916’da çıkarılan muvakkat kanun gereğince hazırlanan talimâtnâmede “Terbiye-i Bedeniye Yürüyüş Marşı” olarak belirlenmişti (Erol Evcin (2014). Atatürk’ün spora ve sporculara bakışı . Tarih Araştırmaları Dergisi , 33 (55) , 303-378).

Gençlik Marşı’nın güftesi Ali Ulvi Elöve’ye (1881-1975) ait olsa da, bestesi Felix Korling’e aittir. Gençlik Marşı’nın bestesi “Tre Trallande Jäntor” (“Şakıyan Üç Genç Kız”) adlı İsveç halk şarkısına dayanmaktadır (Etem Üngör (1965). Türk Marşları. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü. Sf: 205).

Selim Sırrı Tarcan’ın (1874-1957) talebi üzerine 1909 yılında İsveç’ten yurda döndüğünde beraberinde getirdiği notalar üzerinden Ali Ulvi Elöve 1916 yılında Gençlik Marşı’nın sözlerini kaleme almıştır.

Marşın ilk defa 1916 yılı ilkbaharında (günümüzde Fenerbahçe Stadı olan) Kadıköy İttihatspor çayırında yapılan spor gösterilerinde söylendiği bilinmektedir.

Gençlik Marşı, bestesi Felix Körling’e (1864-1937) sözleri Gustaf Fröding’e (1860-1911) ait olan 3 kız kardeşin ormanda geçirdiği macerayı konu edinen İsveç halk şarkısının melodisi baz alınarak yazılmıştır.

 

 

 

 

Ali Ulvi Elöve’nin güftesini yazdığı marşın bestesinin İsveç marşına ait olduğu marşın yazıldığı ilk dönemlerde dahi kamuoyu tarafından bilinen bir husustu.

Örneğin, Cumhuriyet gazetesinin 5 Nisan 1937 tarihli sayısında Ali Ulvi Elöve’nin marşın bestesinin kaynağı şöyle aktarılmıştı:

Gencliğin marşı

«Dağbaşını duman almış» marşını yazan bir muallimdir

Bursa (Hususî) – Ankara Halkevinde yapılan Uludağ gecesine Büyük Şefımiz Atatürkün şeref vermeleri ve bu münasebetle Türk genclığile hasbıhalde bulunmaları şehrimizde pek büyük bir sevinç doğurmuştur.

Ogece Halkevinde söylenen ve Büyük Şefimiz Atatürk tarafından hatırası nakledilmek suretile bir kat daha kıymet bulan (Dağ başını duman almış) marşını yazmış olan, hâlen Bursa Kız Muallim mektebi edebiyat muallimi Ali Ulvinin duyduğu sevinç ve hâz, yaşlı bir insanın, ömrünün sonlarında kavuşacağı mazhariyetlerin en büyüğü ve en kutsisi olmuştur. Edebiyat muallimi bana diyor ki:

< Mektebler için birçok neşideler yazmış, birçok küfteler yapmıştır. İstanbul Muallim mektebinde muallimken beden terbiyesi muallimi üstad Selim Sırrı bir aralık bana bir îsveç marşının ölçüsünü vermişti. İşte buna yaptığım güfte (Dağ başını duman almış) tı. O zaman benim için pek kıymet ifade etmiyen bu güfte Yüce Önderimizin hatıralarını nakletmelerinden sonra en büyük bir kıymet ve kıvanç membaı oldu.»

 

gençlik marşını yazan

 

14 Eylül 1947 tarihli Akşam gazetesindeki “Dağ başını duman almış – Bu marşın güftesini yazan Ali Ulvi Elöve’nin hayatı” başlıklı haberde de bu husus aktarılmıştı.

“Bir gün Selim Sırrı, Ali Ulvi’ye gelerek İsveç’ten aldığı bir marş melodisine güfte yapmasını istiyor. İşte: ‘Dağ başını duman almış / Gümüş dere durmaz akar /  Güneş ufuktan şimdi doğar / Yürüyelim arkadaşlar’ mısralarının doğmasına sebep olan vesile.”

 

ali ulvi hayatı

 

Ali Ulvi Elöve’nin Gençlik Marşı ile ilgili anılarında şu ifadelere yer verdiği aktarılmaktadır (Avni Altıner (1974). Her Yönüyle Atatürk. Bakış Matbaası. İstanbul. Sf: 633):

“Bir gün okulun uygulama odalarından birinde çalışırken, S. Sırrı Tarcan ziyaretime geldi. O günlerde pek gözde olan bir İsveç marşı için güfte yazmamı istedi. İstenilen güfte 4×4 veya 8 heceli olacaktı. Vakit geçirmeden çalışmaya koyuldum. 1. Dünya Savaşı’nın aleyhimize döndüğü yıllardı o yıllar. Gençlik ve halk kaygıya kapılmıştı. Marş yazarken başlıca amacım bu havayı dağıtmak, gençlere azim, ümit ve kalp vermek oldu.”

 

Gençlik Marşı’nın İsveç Marşı’ndan aşırma / çalıntı olduğu, bu durumun gizli tutulduğu iddiası yaygın şekilde dile getirilen bir iddia.

 

gençlik marşı isveç marşı

 

gençlik marşı isveç marşından

 

Bu iddia genellikle şu anekdotla birlikte aktarılmaktadır:

“1955’te İsveç’ten bir kız jimnastik ekibi İstanbul’a gelir. Spor ve Sergi Sarayı’nda yaptıkları gösteriyi piyano eşliğinde söyledikleri bir şarkıyla bitirirler. Şarkı “Tre Trallade Jantor”dur. Bunu Türklere yönelik bir jest sanan izleyiciler ayağa kalkar ve “Dağ başını duman almış/Gümüş dere durmaz akaarrrrr….”diye İsveçli sporculara eşlik eder. Durumu bilmeyen İsveç medyası da “centilmen Türk seyircisinin İsveçlilere jesti” olarak yorumlar. Nereden bilsinler, tam 40 yıl önce şirin şarkılarını millileştirdiğimizi…”

 

Yukarıda aktarıldığı üzere, Ali Ulvi Elöve’nin sözlerini yazdığı marşın güftesinin başka bir eserden alıntı olduğu çok daha önceleri bilinen bir husustu.

Öte yandan, Gençlik Marşı ile ilgili yanlış aktarılan hususlar bununla sınırlı değil.

Bazı kaynakların Gençlik Marşı’nın sözlerinin orijinalinden çeviri olduğunu iddia ettiği görülüyor:

"İlk mısrasıyla Dağ başını duman almış, gençliğe atfedilen bir marştır. Selim Sırrı Tarcan tarafından notaları getirilmiş ve Ali Ulvi Elöve tarafından sözleri Türkçeleştirilmiştir."

Ancak, Ali Ulvi Elöve’nin yazdığı Gençlik Marşı sözleri ile bestesinin temel alındığı İsveç marşının sözleri örtüşmemektedir. Ali Ulvi Elöve İsveç marşının sözlerini Türkçemize çevirmemiştir.

 

gençlik marşı hatalı bilgi

 

“Tre Trallande Jäntor” adlı İsveç halk şarkısının sözleri şu şekilde:

 

Där gingo tre jäntor i solen
på vägen vid Lindane Le,
de svängde, de svepte med kjolen,
de trallade, alla de tre.

 

Och gingo i takt som soldater
och sedan så valsade de,
och “Udden är så later”
de trallade, alla de tre.

 

Men när som de kommo till kröken
av vägen vid Lindane Le,
de ropade alla: “Hör göken!”
sen skvätte och tystnade de.

 

Och tego så tyst som de döda
och rodnade, alla de tre.
Men varföre blevo de röda
och varföre tystnade de?

 

Jo!

 

Det stod tre studenter vid grinden,
och därför så tystnade de
och blevo så röda om kinden,
de trallande jäntorna tre.

 

Det stod tre studenter vid kröken
och flinade, alla de tre,
och härmde och skreko: “Hör göken!”
och alla så trallade de.

 

Marşın orijinalinin sözleri Türkçemize şu şekilde çevrilebilir:

Güneşte üç hafifmeşrep kızla; oraya,
Le Lindane’ye doğru yola koyulduk,
Sallanan ve yerleri süpüren etekleriyle
Üçü de şarkılar söylüyordu

 

Ve askerle birlikte gittiler
ve sonra da, hep birlikte dans ederek
ve pelerin çok görgülü diye
Onlarla, üçü birlikte şarkı söyledi.

 

Ama virajına geldiklerinde
Le Lindane’ye doğru giden yolun,
Hepsi bağırdı: Kaçığa kulak verin!
Sonra birbirlerine su sıçratıp, durdular.

 

Ve sessiz, ölü gibi sessiz
ve utançtan kızarak, üçü birden.
Ama neden utanıp kızarmışlardı,
ve ne onları durdurmuştu ki?

 

Evet!

 

Kapıda üç öğrenci vardı;
ve bu kadar sessiz olmalarının
ve yanaklarının bu kadar kırmızı olmalarının nedeni
üç kızın orada tahrik edilmeleriydi

 

Tam da orada onlara dirsek atan üç erkek öğrenci vardı
ve, her üçü de sırıtıyorlardı
ve yine aynı şekilde üçü de Kaçığa kulak verin diye bağırdı
ve böylece hep birlikte şarkı söylemeye devam ettiler

 

Ayrıca, Gençlik Marşı’nın 20 Haziran 1938’de Gençlik ve Spor Bayramı Marşı olarak kabul edildiği de öne sürülmektedir.

"Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarının 19 Mayıs 1919'de Samsun'a çıktıktan sonra yolda okudukları söylenen "Dağ Başını Duman Almış" marşı, 20 Haziran 1938'de "Gençlik ve Spor Bayramı Marşı" olarak kabul edilmiştir. Ayrıca Genç Parti'sine seçim şarkıları yaparak katkıda bulunmuştur."

Ancak, 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı’nın millî bayramlar arasına dahil edildiği 3466 sayılı 20 Haziran 1938 tarihli “Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki 2739 Sayılı Kanuna Ek Kanun” metninde bu yönde bir hüküm bulunmamaktadır.

Söz konusu kanunun ilgili maddeleri şöyleydi:

Madde 1 — 2739 sayılı kanunun ikinci maddesine aşağıdaki fıkra ilâve edilmiştir:

G ) Gençlik ve spor bayramı; mayısın 19 uncu günü.

Madde 2 — Mezkûr kanuna aşağıda yazılı madde eklenmiştir : Kanunda tayin edilen genel tatil günlerinin sonu cuma gününe tesadüf ettiği takdirde müteakib cumartesi bütün gün tatil yapılır. 

 

Atatürk Hayattayken 19 Mayıs’ın Bayram Olmadığı İddiası

 

(Pars Tuğlacı’nın “Çağdaş Türkiye” (2. cilt, Sf: 1155) adlı kitabında olduğu gibi) marşın müziğinin Selim Sırrı Tarcan’a ait sanan kaynaklar da mevcut.

 

* İstifade edilen tespit: Cengiz Özakıncı

Yorumunuzu yazınız...