Atatürk’ün Coco Chanel’e Türk Ordusunun Subay Kıyafetlerini Tasarlattığına Dair Bir Delil Bulunmuyor

 

Mustafa Kemal Atatürk’ün Türk ordusunun üniformalarını ünlü Fransız moda tasarımcısı ve Chanel markasının kurucusu Coco Chanel’e (1883 – 1971) tasarlattırdığı ve bu üniformaların 1945 yılına değin giyildiği iddiası .

Bu iddiayı içeren sosyal medya paylaşım örnekleri şöyle sunulabilir:

 

Dünya Savaş Tarihi:

 

“1940 yılında Karadeniz üzerinden gelebilecek bir işgal girişimine karşı yapılan tatbikatta manevralar üzerine çalışan bir Türk subayı Türk Ordusu’nun 1930-1980 yılları arasında kullandığı bu üniforma bizzat Bayan Coco Chanel tarafından tasarlanmıştır.”

 

coco chanel tarafindan tasarlanmistir

 

İyi Ki Öğrendim:

 

“Atatürk, Türk ordusunun üniformalarını dönemin en ünlü moda tasarımcısı olan Fransız tasarımcı Coco Chanel’a tasarlatmıştır.”

 

coco chanel ordu tasarim

 

Yılmaz Özdil ise bu şehir efsanesine Sözcü’deki 10 Kasım 2019 tarihli “O’nun bize bizim O^na saygı duruşu” başlıklı yazısında şöyle yer vermişti (Özdil, Mustafa Kemal adlı kitabında da bu şehir efsanesine değinmiş):

“Türk Silahlı Kuvvetleri’nin general ve tören üniformalarını, Fransız moda ikonu Coco Chanel’e tasarlattı.
Time dergisinin “100 yılın en önemli 100 kişisi” listesine girmeyi başaran tek moda tasarımcısı Chanel… Kadınlara ilk kez pantolon giydiren, o zamana kadar matem rengi kabul edilen siyahı kadınların vazgeçilmezi hale getiren, çığır açan, sıradışı biriydi.
Mustafa Kemal’in Coco Chanel vizyonu, dünyada ilkti.
Türkiye Cumhuriyeti’nin Coco Chanel’le çalışmasından yıllar sonra, 1938’te Hugo Boss, Alman ordusunun üniformalarını tasarladı.”

 

Ünlü tasarımcı Vural Gökçaylı tarafından İzzet Çapa’ya verdiği bir demeçte bu iddiayı şöyle dile getirmişti (Nebil Özgentürk’ün “O Daima Şıktı – Gazi’nin Son Tanıkları Anlatıyor” adlı kitabında Gökçaylı’nın bu iddiasına yer verdiği belirtilmektedir) (TSK kıyafetlerinin son tasarımını yapan Arzu Kaprol’un da, kıyafetlerde beğendiği ve değiştirmek istemediği kısımların, hep Chanel tarafından tasarlananlar olduğunu söylediği aktarılmakta):

 

“Maşallah her yeri dolaşmış; Türkiye’ye hiç uğramamış mı matmazel? “

 

“Chanel’in konforlu moda anlayışı, yeteneği ve dünyayı saran ünü Atatürk’ün de ilgisini çekmiş olmalı ki, 1930’larda ondan Türk Silahlı Kuvvetleri için kıyafet tasarlamasını rica etmiş.”

 

“Ne yani Atatürk, bütün orduyu Chanel’den mi giydirmiş? “

“Tabii canım… Coco, subaylardan sonraki bütün üst düzey merasim giysilerini tasarlamış. Atatürk’ün katafalkının etrafındaki generallerin giysilerine ve 1930’ların balo fotoğraflarına bakarsanız, hepsi bir tiyatro kostüm tasarımcısının elinden çıkmış gibi muhteşemdir. Bunların tümü de Chanel’in tasarımıdır.”

 

“Siz bunları nereden biliyorsunuz?”

 

“Paris’te Bibliotheque National’de Atatürk’ün Chanel’e verdiği siparişlerin belgelerini gördüm. Atatürk’ün bu kıyafetleri Chanel’e tasarlatması TSK tarihinde hem tasarım hem de Chanel gibi dünyanın hayran olduğu bir modacı ile çalışmak anlamında bir ilk oldu. Askerimiz 1945’e kadar o kıyafetleri giydi.”

 

Atatürk’ün Coco Chanel’e subay üniformalarını tasarlattığı iddiası herhangi bir delile dayanmayan bir söylentiden ibaret. Vural Gökçaylı dışında kimsenin “göremediği” sipariş belgesi “iddiası” haricinde Türkçe ve Fransızca kaynaklarda Gabrielle “Coco” Bonheur Chanel’in Atatürk’ün talebiyle Türk ordusu için subay üniforması tasarladığına dair bir atıf bulunamıyor. Coco Chanel biyografilerinde Türk ordusu için tasarım yaptığına dair bir bilgi görülemiyor. Ordu üniformalarında 1909, 1920, 1924 ve 1933 yıllarında değişiklikler yapılsa da, iddia olunduğu gibi Chanel etkisini teyit edebilecek bir bulgu mevcut değil.

Atatürk’ün ve Coco Chanel’in bir gün yollarının kesiştiği ve kıyafet tasarım siparişinin verildiği iddiası dayanaksız. Coco Chanel’in Türkiye’ye geldiği ve Atatürk’le görüştüğü yönünde bir bilgi ya da belge mevcut değil (Konuya dair bilgi edinme talebine henüz bir yanıt alınamadı).

Osmanlı İmparatorluğu Askerî Kıyafetleri üzerine araştırmalar gerçekleştiren Kadir Türker Geçer bu iddianın “palavra” olduğu görüşünde. Tarihi, askeri üniformalarla canlandıran Cem Tanyü de “şehir efsanesi” olarak nitelediği bu iddia hakkında “Türk üniformaları için. 1920lerin ortalarında daha ilk parfümünü çıkaran Coco Channel nasıl Ankara’da İstiklal Harbi için üniforma dizayn etsin” yorumunda bulunmuştu.

Coco Chanel’in Türk ordusu için kıyafet tasarımı yaptığı iddiasının asılsızlığına değinen bazı yorumlar şöyle alıntılanabilir:

 

Kadir Türker Geçer:

 

“1933-1947 yılları arasında kullanılan üniforma ve rütbe sistemiyle bir teğmenimiz. Vural Gökçaylı Bibliotek National’de gördüğünü iddia ettiği bir siparişle bu üniformaların Atatürk tarafından Coco Chanel’e tasarlatıldığını iddia etmektedir. Bence bu büyük bir palavra.

 

“Müddei iddiasını ispata mükelleftir” yani iddia eden iddiasını ispatlamak zorundadır. “Efendim ben bir tarihte belgesini görmüştüm” gibi laflarla olmaz bu işler. Bu üniformamız 1909’da başlayan değişimin son halkasıdır. Üniforma ve üniforma teferruatı açısından gelişimin ürünü”

““Üniformaları Coco Chanel tasarladı” denilen dönemde çekilmiş bir foto. Değişik ülkelerin subayları neredeyse aynı üniformayı giyiyor. Şapka ve teferruat farklı. Chanel, bütün bu ülkelere de mi üniforma tasarladı. Büyük Atatürk’ü övmek için palavra atmaya gerek yok. O zaten büyük”

 

Prof. Dr. Mesut Uyar:

 

“Gerçekler varken uydurma şeylerle övünme bize özgü galiba. Eziklik ve aşağılık duygusunun dışa yansıması böyle oluyor demek ki.”

 

Fatih Baş:

 

“TSK’nın 1933-1947 arası giydiği üniformaları Coco Chanel’e tasarlattığı bilgisi sürekli sosyal medyada dolaşsa da, aslı astarı yok. Bu iddiayı ortaya atan ilk kişi Vural Gökçaylı diye bir modacı. Sözde Bibliotheque Nationale’de bunun belgelerini görmüş. Ondan başka da gören yok.”

 

Ufuk Er:

 

“Chanel’in üniforma tasarladığı bilgisi yanlış, doğrulayan hiç bir kaynak yok. @KadirTrkerGeer Hoca da Çanakkale’de Türk Askeri Kıyafetleri sunumda bunu belirtmişti. Bu sadece bir şehir efsanesi.”

 

Serkan Öznur:

 

“Ben bir belge görmüştüm” şeklinde bir tarih metodolojisi yok. 1933 Ordu Kıyafet Kararnamesi ve ilişkili diğer belgelerde böyle bir bilgi yok, dönemin general ve subaylarının anılarında böyle bir bilgi yok. O yıllardaki subayların anılarına bakıldığı takdirde göreceksiniz, aynî olarak verilen kıyafet yerine, kendi parasıyla provalı kıyafet diktiren subay sayısı az değil. 1933 sonrası kıyafeti fotoğraflardan incelediğinizde fotoğraftaki subayın kıyafetinin daha geniş omuzlu vatka takviyeli, ceplerin daha keskin hatlı olduğunu görürsünüz. Ne hikmetse bu bilgiyle hep bu fotoğraf paylaşılır. 1924-1933 arası ile 1933-1947 arası kıyafet arasındaki görselde en büyük fark, yakada olan rütbe işaretinin omuza alınmasıdır, böylece dik yakalı kıyafetin yaka yüksekliği azalmıştır. Ayrıca pantolon kesimlerinde de modaya ve kumaş teknolojisine uygun bir kalıp değişikliği fotoğraflarda gözlemlenebilir. Bu olmayan belgeyi uzun zamandır bekliyoruz. Görür ve paylaşırsanız seviniriz. Kaynağı sağlam olmayan bilgilerin paylaşılması bilgi kirliliği yaratacaktır.”

 

Hugo Boss’un Nazi Almanyası için askerî üniformaları tasarladığı iddiası da yaygın şekilde dile getirilmektedir. Fake History Hunter, kendisi de bir Nazi olan Hugo Boss’un Naziler için üniforma tasarlamadığını; ancak, üniforma üretimi yaptığını aktarmıştı.

 

1 Yorum

Yorumunuzu yazınız...