Kriz Kelimesinin Çincede Fırsat Anlamına Geldiği İddiası Doğru Değil

Çince kriz, fırsat ve tehlike demek değildir. Sanılanın aksine, Çince kriz, yani Weiji’nin anlamı “tehlikeli nokta”, “zor durum”dur. Çince”tehlikeli nokta” ya da “zor durum” anlamına gelen “weiji” kelimesi, tek başlarına “tehlike” anlamına gelen “wei” ve “fırsat” anlamına gelen “ji” kelimelerinden oluşsa da “ji”nin “weiji”ye kattığı anlam sandığımız gibi değil. “Weiji”nin içindeki “ji” “durum” anlamı katmaktadır, “fırsat” anlamı değil. Tehlike ve fırsat kelimelerinden oluşan “weiji”, iki kelimenin de anlamını bünyesinde taşımıyor.

Yanlış İddia

 

“Kriz, Çincede fırsat demektir” şehir efsanesine inananlar çoğunlukta. Halbuki, iş dünyasında ve siyasi çevrelerde sıklıkla tekrarlanan bu basmakalıp ifade doğru değil.

“Kriz, Çincede fırsat demektir” efsanesinin gerçeği yansıtmadığını aktaralım…

Çince kriz, fırsat ve tehlike demek değildir. Sanılanın aksine, Çince kriz, yani Weiji’nin anlamı “tehlikeli nokta”, “zor durum”dur. Çince”tehlikeli nokta” ya da “zor durum” anlamına gelen “weiji” kelimesi, tek başlarına “tehlike” anlamına gelen “wei” ve “fırsat” anlamına gelen “ji” kelimelerinden oluşsa da “ji”nin “weiji”ye kattığı anlam sandığımız gibi değil. “Weiji”nin içindeki “ji” “durum” anlamı katıyor, “fırsat” anlamı değil. Tehlike ve fırsat kelimelerinden oluşan “weiji”, iki kelimenin de anlamını bünyesinde taşımıyor.

Pennsylvania Üniversitesi’nde Çin Dili ve Edebiyatı Profesörü olan Victor H. Mair, konuya şöyle açıklık getirmiş:

“The explication of the Chinese word for crisis as made up of two components signifying danger and opportunity is due partly to wishful thinking, but mainly to a fundamental misunderstanding about how terms are formed in Mandarin and other Sinitic languages.”

Yani diyor ki (çeviri için Yalansavar‘a teşekkürler);

“…Çince’de ‘kriz’ kelimesinin  ‘tehlike’  ve ‘fırsat’ anlamlarını önplanda tutan bileşenlerden oluştuğunu yorumlamak bir bakıma hayal ürünü olarak nitelendirilebilir fakat aslında bu anlamlandırma Mandarin ve diğer Sinitic dillerde (Çince ailesi) kelime yapılarının nasıl oluştuğu konusundaki temel bir yanlış anlamadan kaynaklanır…”

Ekohaber’den Meftun Tayan’dan da dinleyelim doğrusunu:

Krizin fırsat olduğuna dair inanç, kriz kelimesinin Çince’de fırsat anlamına geldiği iddiasıdır. Çince’den yapılan bu alıntı günümüzde artık bir klişe halini almış durumda. Kime kriz deseniz, kelimeyi fırsat ile tamamlamaktadır. Krizi fırsat olarak değerlendirebilecek insanlar olabilir. Ancak söylenenlerin tersine, kriz Çince’de fırsat anlamına gelmemektedir. Bu bariz hatayı düzeltmek kendi ifadesine göre, “Polyanacılığa” son vermek için Pensilvanya Üniversitesi Çin Dili ve Edebiyatı Bölümünde Profesör olan of Victor H. Mair bir makale yazmış.

Mair, Çince’nin yapısını özetleyerek Weiji’nin anlamını okuyucuya anlatıyor. Weiji, wei ve ji kelimelerini içinde bulunduran bir sözcükmüş. Yalnız başına wei tehlike, ji fırsat anlamını taşımaktaymış. Ancak ji’nin weiji kattığı anlam farklıymış, ji bu şekliyle nokta, durum şeklinde anlam taşımaktaymış.

Mair, Weiji’nin sanılanın aksine “tehlikeli nokta”, “zor durum” anlamını taşıdığını söylemektedir. Ayrıca krizin ortasında fırsat yaratacağım diye risk alanların Çinlileri suçlamaması gerektiğini sözlerine eklemekte.

Çince Krizin Anlamı

Kaynaklar, bu hususun ilk kez 1959 yılında John F. Kennedy tarafından dile getirildiğini işaret ediyor. Ancak, JFK de yanılmış durumda bu atfında.

 

Çince Krizin Anlamı ve Köşe Yazarlarımız

Şimdi gelelim köşe yazarlarımız arasında bu hataya düşenlere:

Mehmet Tez’in Milliyet Gazetesi’nde 22 Mart 2015 tarihinde yayınlanan “Krize hazır mıyız?” başlıklı yazısından:

"Not: (“Kriz Çincede fırsat demekmiş” demeden bu yazıyı bitirdiğim için mutluyum.)"

çince kriz fırsat

 

Meliha Okur’un Sabah Gazetesi’nde 28 Aralık 2013 tarihinde yayınlanan “Geleceği Unutmak” başlıklı köşe yazısından:

"Yargı kriziyle sarsıldığımız şu günlerde dünya ekonomisinin yüzde 85'ini temsil eden G-20'de Rusya ve Avustralya ile birlikte üçlü troykaya girdik. Farkında mısınız? Yeni yılda G-20 zirvesinin ev sahipliğini Avustralya yapacak. 2015'te bayrağı biz devralacağız. Ne yazık ki bizim bunları konuşacak zamanımız yok! Çince'de kriz fırsat demektir. Oldum olası krizi fırsata dönüştüremiyoruz. Enerjimizi geleceği planlamak yerine toprağa veriyoruz. Geleceğimizi unutuyoruz!"

çince fırsat kriz

 

İlker Yağcıoğlu’nun Takvim Gazetesi’nde 23 Eylül 2013 günü yayınlanan “Cimbom krizden çıktı” başlıklı yazısından:

"Kriz kelimesi Çince iki harften oluşur. Harflerin biri tehlikeyi diğeri ise fırsatı temsil eder."

çince kriz

 

Taraf Gazetesi’nden Ahmet Erdi Öztürk, 1 Mart 2015 tarihli “Sürdürülebilir Ohal” başlıklı köşe yazısında sormuş:

"Çincede krizin fırsat anlamına geldiği iddia edilir. Bilemem doğru mudur değil midir?"

Bayram Zilan’ın 19 Ekim 2014 tarihinde Milat Gazetesi’nde yayınlanan “7-8 Ekim Olayları’nın Z raporu ve yeni bir perspektif” başlıklı yazısından:

"Çincede “fırsat” ve “kriz” kelimesi aynıdır. Çincedeki bu kelimeyi dileyen fırsat anlamında dileyen de kriz anlamında kullanır."

Orkun Bulut-Life, Akşam Gazetesi’nde 12 Mayıs 2014 günü yayınlanan “Ustaların ustası” başlıklı yazısında aynı hataya düşmüş:

"Dünyada ekonomik kriz devam ederken bunu Çincedeki gibi fırsata çeviren nadir ülkelerden biri Türkiye."

Emre Aköz’ün Sabah Gazetesi’nde 14 Aralık 2013 tarihinde yayınlanan “Gökyüzündeki kurtlar sofrası (2)” başlıklı köşe yazısından:

"Çincede kriz ile fırsat aynı kelimeymiş ya... İşte kriz, THY için fırsat oluyor. Şöyle: Kriz başladığında Avrupa ve ABD havayolları eleman çıkartıyor, zarar eden hatları kapatıyor ve yeni uçak alımını durduruyor."

Nur Çintay’ın Sabah Gazetesi Pazar ekinde 6 Ekim 2013 günü kaleme aldığı “Bir ‘kulübe’de lezzet peşinde…” başlıklı yazıdan:

"Çince'de 'kriz' ile 'fırsat' aynı kelime ya, benzer bir durum oldu: İki oda istedik, sadece bir tane kalmıştı."

Stelyo Berberakis’in Sabah Gazetesi’nde 5 Ekim 2013 tarihinde yayınlanan “Yeni yaşam tarzı: Mikel ve Nanou” başlıklı yazısından:

"Çince 'kriz' anlamına gelen kelimenin aynı zamanda 'fırsat'la eş anlamlı olduğu, ekonomik kriz geçiren Yunanistan'da iki işadamı tarafından fazlasıyla kanıtladı."

Banu K. Yelkovan’ın Radikal Gazetesi’nde 28 Temmuz 2011 tarihinde yayınlanan “İşte Şimdi Tam Zamanı” başlıklı köşe yazısından:

"“Kriz Çincede fırsat demektir” özlü sözünden yola çıkarak, artık kendimizi Metris çerçevesinden kurtararak, bu krizi nasıl bir fırsata dönüştürebileceğimizi tartışmanın zamanı gelmedi mi?"

Şükrü Kızılot, Hürriyet Gazetesi’nde 27 Haziran 2009 tarihinde yayınlanan “Apartmanda yönetici olmanın avantajı” başlıklı köşe yazısında JFK’nin yukarıda bahsedilen hata içeren vecizesine yer vermiş:

"KRİZ kelimesi Çince yazıldığında iki harften oluşmaktadır. Bu harflerden biri tehlikeyi, diğeri ise fırsatı temsil etmektedir. John F.Kennedy"

Şalom Gazetesi’nde Doret Habib de “Kriz dönemlerinde güçlenen yenilikçilik ruhu” başlıklı yazısında bu hataya düşmüş:

"Her ne kadar Çince bilmesem de, bir süredir “kriz” odaklı söyleşilerde başvurulan bir referans kavramı oldukça anlamlı buluyorum. Çin alfabesinde tek başına “kriz” anlamına gelen bir kelime yoktur; ‘tehlike” ile “fırsat” simgeleri (wei-ji) yan yana getirildiğinde ‘kriz” anlamına gelen yeni bir kelime oluşur."

Resul İzmirli’nin Türkiye Gazetesi’nde 8 Kasım 2008 tarihinde yayınlanan “Kriz fırsatçılık mı” başlıklı yazısından:

Çin­ce’de kriz di­ye ya­zar­sa­nız, bu­nun iki mâ­nâ­sı var­dır, bi­ri­si kriz­dir ama di­ğe­ri fır­sat­tır!” İş dün­ya­mız bu sö­zü ar­tık ez­ber­le­di.

Serdar Yalmanaç’ın 1 Kasım 2008 tarihinde Hürriyet Gazetesi’nde yayınlanan “Kriz ve Reklam” başlıklı yazısından:

"Çince’de "Kriz" sözcüğünün nasıl yazıldığını da ezberledik: "Tehlike" ve "Fırsat" sözcüklerinin bir araya getirilmesiyle "Kriz" kelimesi oluşuyormuş."

Nurettin Özdoğan’ın 26 Ekim 2008 tarihinde Zaman Gazetesi’nde yayınlanan “Kriz fırsatlar ve fıkralar için vardır” başlıklı köşe yazısından:

"Evet, dünyada da Türkiye'de de krizi fırsata çeviren birçok insan var. Belki garibinize gidecek ama "Kriz" Çincede "fırsat" anlamına geliyormuş!"

Oral Çalışlar’ın Radikal Gazetesi’nde 6 Temmuz 2008 tarihinde yayınlanan “Kriz: Tehlike ve Fırsat” başlıklı köşe yazısından:

"Reşat(Çalışlar) kriz üzerinde yazı yazdığımı görünce, Çince’den bir örnekle yanıma geldi. O, kelimelerin anlamlarını çözmeye meraklıdır, Çince’deki kriz kelimesinin karşılığı olan işaretin ‘tehlike’ ve ‘fırsat’ anlamlarını aynı anda içerdiğini söyledi."

 

Radikal Gazetesi’nden Özgür Mumcu da 21 Mayıs 2014 tarihli yazısında hataya düşmeyip doğru bilgiyi okurlarına sunmuş:

“Fırsatçılığın ve çıkarcılığın süslü pazarlama cümlesini bilirsiniz: “Kriz, Çincede fırsat demektir.” Hem iş dünyasında hem de siyasi çevrelerde sıklıkla tekrarlanan bu basmakalıp ifadenin aslında gerçeği yansıtmadığını belirtmek lazım. Yani Çince uzmanlarına göre kriz Çince fırsat anlamına gelmiyor. Ama konumuz Çin dili ve edebiyatı değil.”

 

cince kriz firsat ve tehlike demek degildir

 

Kaynaklar:

 

çince kriz fırsat

 

1 Yorum

  1. Çok da zorlama değil, kriz zaten tanımı üzerine tartışılan bir şey, özel bir alanı da yok. Farklı bağlamlarda farklı anlamlar taşıyor, ama felakete dönüşme potansiyeli olan “zor durum” “zor nokta” yı kriz olarak yorumlamak çok mu abes? Kaldı ki zor nokta nedir? Öte yandan dil daima değişmektedir, İngilizce pek çok kelime latince ve grekçe köke sahiptir, bugün farklı anlamlarda kullanılsa dahi zaman içerisinde değişim yaşadığını, bir anda değişmediğini biliyoruz. Bugünkü Mandarin’de böyle kullanılmıyor olabilir Weiji ama kelimeyi oluşturan kelimelerin “Danger” ve “Opportunity” olarak anlamlandırılması da abes değildir.

Yorumunuzu yazınız...