“Çanakkale savaşının yapıldığı alanlara tam 38 yıl boyunca insanların girmesi, ziyaret etmesi yasaklanmıştır.” notuyla sosyal medyada paylaşılan fotoğraf şu şekilde:
Çanakkale Savaşı’nda şehit olan askerlerimizle ilişkilendirilerek paylaşılan fotoğrafta görülen kemiklerin hangi tarafa ait olduğunu söylemesi güç.
Fotoğraf W. J. Brunell tarafından 1919 yılında Çanakkale’deki Anzak Koyu’nda kaydedilmiş.
Fotoğrafın Imperial War Museum arşivinde Q 14394 koduyla “1915-1918 Gelibolu’da çiftliklerinden topladıkları kemiklerle poz veren yerli Rum çocuklar” (“Local Greek kids posing with the bones they collected in their farm in Gallipoli 1915-1918“) notuyla yer aldığı görülüyor.
Fotoğraf “1919’da Anzak Koyu 60. Tepe’de topladıkları 1915 Gelibolu seferinde ölen askerlerin kemiklerinin yanında duran Rum çocuklar” (“Greek children standing by the bones of soldiers who died during the 1915 Gallipoli campaign they have collected on Hill 60, Anzac Cove in 1919“) notuyla da aktarılmış.
30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi’nin ardından İngiliz İmparatorluğu Çanakkale’deki işgal denemelerinde yaşamını yitiren askerlerinin mezarlarını tespit etmek ve anıt mezarlık inşa etmek için çalışmalar gerçekleştirilmişti.
Bora Yavuzkaya, bahse konu görseldeki kemikler hakkında şu yorumda bulunmuştu:
“Commonwealth war graves commission 1919 da mezarlık düzenlemeleri için Yarımadaya geldiğinde araziye dağılmış onbinlerce kemik buldu. Uzun süren çalışmalarla kemikler tasniflenerek pek çok mezarlık inşa edilirken Türk anıtları ve bazı şehitlikler tahrip edildi.
Çalışmalarda askerler, Türk-İngiliz sivil rehberler de bulundu. Civar köylerdeki Rum ailelerin çocukları düşük yevmiyelerle arazide kemik toplamak üzere çalıştırıldı. Fotoğraflardan birinde bu çocuklar topladıkları kemiklerle görünüyor.
Kemikler tasniflenip mezarlıklar düzenlenirken birliklerin harpteki pozisyonları, kemiklerle beraber bulunan künye ve çeşitli materyaller dikkate alındı. İnsan kalıntıları dışında, harp arazisinde tonlarca metal araç-gereç ve mühimmat kalıntısı da toplandı.”
Lozan Antlaşması’nın 128. maddesi hükümleri ile meydana gelen savaşlar esnasında topraklarımızda ölen İngiliz, Fransız ve İtalyan askerlerinin mezarlıklarının ve anıtlarının yer aldığı alanları ilgili ülkelere süresiz olarak bırakılmıştı. Antlaşma’nın 128. maddesinin nasıl yürütüleceği hususu ise 129. maddesinde detaylandırılmıştı. Anılan maddelerdeki “bırakma” hükmüyle mezarlıkların sahipliğinin ve korumasının hedeflendiğini, egemenlik haklarımıza aykırı bir tahsisin söz konusu olmadığını “Lozan Antlaşması İle Arıburnu’nun İngilizlere Verildiği İddiası” başlıklı yazımızda aktarmıştık.
Düşman kuvvetlerin 25 Nisan 1915’te Çıkarma Yaptıkları Arıburnu Bölgesi
