Paylaşılan Görselin Ay’ın Tarihte Kaydedilen İlk Fotoğrafı Olduğu İddiası Doğru Değil
Tarihte fotoğraf makinesi kullanılarak çekilmiş ve günümüze kadar ulaşmış ilk Ay fotoğrafının (mevcut bulgular ışığında) kimya profesörü, doktor ve fotolog John William Draper (1811-1882) tarafından New York Üniversitesi’ndeki gözlemevinin çatısında 26 Mart 1840 tarihinde kaydedilen aşağıdaki fotoğraf olduğu bilinmektedir.
Görsel: Apollo’s Muse: The Moon in the Age of Photography
Tarihin bilinen ilk fotoğrafı, 1826 ya da 1827 yılında Fransız mucit Joseph Nicéphore Niépce tarafından çekilen evinin penceresinden dışardaki binaları görüntüleyen “Pencereden Le Gras’a bakış” adıyla bilinen aşağıdaki fotoğraftır.
Görsel: Wikimedia Commons
Joseph Nicéphore Niépce’in “heliography” adını verdiği tekniği kullanış biçimi şu şekilde aktarılmaktadır:
“Kurşun ve kalay alaşımından yapılma bir levhayı asfaltla kaplayıp, bir kamera içinde ışığa tutması sonucunda, ışık alan yerlerde asfalt kaplama sertleşti; sonra, sertleşmemiş alanların eritilmesi yoluyla, 8 saatlik bir pozlamadan sonra geride gözle görülebilen bir görüntü kalması sağlandı.”
Joseph Nicéphore Niépce’in kullandığı plaka (Görsel: Wikimedia Commons)
Tarihte ilk insanlı fotoğraf ise 1838 yılında Louis Daguerre tarafından kendi icadı olan fotoğrafik görüntüleri metal plakalara sabitleme yöntemini içeren dagerreyotipi (daguerreotype) tekniği ile çekilmişti.
Sülfür ile gümüş plaka üzerine işleme esasına dayalı dagerreyotipi yöntemi Wikipedia tarafından şu şekilde tanımlanmaktadır:
“Dagerreyotipi, gümüş nitratla ışığa duyarlı hale getirilen bakır levhaların, camera obscura içinde 10 ila 20 dakika pozlanarak, cıva buharına tabi tutulup geliştirilmesiyle fotoğrafik görüntü elde etme yöntemidir.”
Louis Daguerre’in Ay’ı fotoğraflama çabaları, uzun pozlama için gerekli süre içerisinde Ay’ın hareketi nedeniyle başarısızlıkla sonuçlanmıştı. John W. Draper ise 1837 yılında (ay ışığı dahil) ışığın tuzlu kağıt üzerindeki etkilerini denemişti. John W. Draper, başarılı kayıtlarının ardından dagerreyotipi bir cihaz ile Ay’ı fotoğraflama çabasına girmişti.
16 Mart 1840 tarihinde not defterine John W. Draper, şu notu düşmüştü:
“Bu akşam, hazırlanmış bir levhayı bir çift dışbükey mercekle taşınan ay ışınlarına maruz bıraktım.”
(“This evening I exposed a prepared plate to the moonbeams which had been conveyed by a double convex lens“)
Çabaları olumlu sonuç veren Draper, bir plaka üzerinde Ay’ın fotoğrafını kaydetmeyi başarabilmişti. Kaydettiği görüntüde hale benzeri bir alan çevrelediği Ay’ın etrafında bir hilâl şekli oluşturmuştu.
John W. Draper’in 1840 yılı Mart ayında elde ettiği bu görüntünün ardından çekilen farklı Ay fotoğrafları, tarihte kaydedilen ilk fotoğraf olduğu iddiasıyla paylaşılmıştı.
Tarihte bilinen ilk Ay fotoğrafını kaydeden John William Draper’in oğlu olan doktor ve amatör bir gökbilimci Henry Draper (1837-1882) tarafından 1860’lı yıllarda çektiği aşağıdaki fotoğraf da sıklıkla Ay’ın ilk fotoğrafı olarak lanse edilmektedir.
Türkiye Sanat Fotoğrafı Müzesi bu görselin sahipliğini Henry Draper yerine yanlışlıkla babası John W. Draper’e izafe etmiş ve “Ay’ın ilk detaylı fotoğrafı” olarak nitelemişti. Time dergisi de aynı hataya düşmüştü.
Bu hatalı aktarıma Getty Images’ta da rastlanabiliyor:
ABD’li mucit ve fotoğrafçı John Adams Whipple (1822-1891) ya da yine ABD’li avukat ve astrofotoğrafçı Lewis Morris Rutherfurd (1816-1892) tarafından kaydedilen aşağıdaki fotoğrafların da sıklıkla tarihimizin ilk Ay fotoğrafı sanıldığına şahit olabiliyoruz.
