Videoda Türkiye’de İlk Cep Telefon Görüşmesini Yapan 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in Elinde Tuttuğu Telefonun ASELSAN 1919 Modeli Olduğu İddiası Doğru Değil

Yanlış İddia

 

Sosyal medyada yaygın şekilde paylaşılan videoda, 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in Başbakanlık döneminde 1994 yılında Türkiye’de cep telefonuyla ilk konuşmayı yaptığı ana ait videoda elinde tuttuğu cihazın ASELSAN 1919 model cep telefonu olduğu ileri sürülmüştü.

Bir ihanet hikâyesi” vurgusuyla paylaşılan “Yerli Telefon Böyle Tarihe Karıştı” alt bantlı videoda şu ifadeler kullanılmıştı:

“Yıl 1993. Türkiye ilk cep telefonu kullanımına geçti. Süleyman Demirel ilk cep telefonunu kullandı. 1994 yılında Aselsan’da 30 kişilik mühendis grubu yerli cep telefonu için çalışmaya başladı. 1910 marka %100 yerli telefonu ürettiler. O yıl da Nokia, Ericsson ve Motorola markaları var. Samsung, Iphone yok. Dünyada 9 telefon üreten ülkeden biri Türkiye’dir. Piyasaya ilk parti 500 adet sürülür. İlk dışarıya ihraç Azerbaycan ve Kıbrıs’tır. Ve bunu diğer ülkeler izler. 3 ayda 10 ülkeye 5000’den fazla ihraç olur. İngiltere’de teknoloji fuarında Aselsan 1919 1. seçilir. O tarihte ilk titreşim özelliği bu telefondadır. Bizimkiler hemen yeni sürümler 1920 ve 1923 geliştirmek için kolları sıvarlar. 1997 yılında Nokia’dan bir mühendis getirtilir ve aksilikler başlar. Patent daha çıkarılmadığı için rakip firmalar uluslararası mahkemelere başvururlar ve davaları kazanırlar. Dönemin hükûmeti Aselsan’a sahip çıkmaz. KVK denilen Çukurova Holding’in bir kuruluşu, telefon sayış dağıtım pazarı tek başına kendine ait olduğu için Aselsan değil de Nokia’yı bayilere dağıtır. Aselsan’ı depolarında tutar. Parasını da Nokia’dan tahsil eder. Türk insanı kendi öz malı Aselsan 1920, 1923’ü bulamaz piyasada. Türk istihbaratı bu telefonu kullanır. Dış ülkelerin bu telefonları dinleme yapması imkânsızdır. Sahipsizlik, ilgisizlik, ne derseniz deyin. Bize dış güçler bir şey yapamaz. İçimizdeki hainler olmasa.”

 

 

Video, 1994 yılında Demirel ve Çiller arasında Türkiye’de ilk kez gerçekleşen cep telefonu konuşması sırasında kaydedilmiş.

Ancak, ilk görüşmede kullanılan telefon iddia edildiği gibi ASELSAN 1919 marka cihaz değil.

 

ilk-cep-telefonu-demirel-ciller
Kaynak: Ateş Yalazan

 

1991 yılında araç telefonları aracılığıyla 1G teknolojisiyle tanışan Türkiye, cep telefonuyla görüşme, veri aktarımı ve SMS gönderimine olanak sağlayan 2G teknolojisini 1994 yılında kullanmaya başlamıştı. Türkiye’de ilk cep telefonu görüşmesi ise ithal edilen cihazlar ile 1994 yılında yapılmıştı.

Dönemin Ulaştırma Bakanı Mehmet Köstepen, yurt dışından getirtilen Türkiye’nin ilk cep telefonlarını Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e ve Başbakan Tansu Çiller’e hediye etmişti. Cumhurbaşkanı Demirel’in kendisine takdim edilen telefonla Başbakan Çiller’i aramış olduğu göz önünde bulundurulduğunda ilk telefonun aslında Tansu Çiller’e hediye edildiği ileri sürülebilir. Dönemin Ulaştırma Bakanı Köstepen’in ilk cep telefonunun Başbakan Tansu Çiller’e verileceği beyanının 13 Ocak 1994 tarihli Cumhuriyet gazetesinde aktarıldığı görülüyor.

Türkiye’de cep telefonu ile ilk görüşme 23 Şubat 1994 tarihinde dönemin cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ile dönemin başbakanı Tansu Çiller arasında yapılmıştı.

 

ilk cep telefonu gorusmesi

 

Dönemin Ulaştırma Bakanı Mehmet Köstepen ve PTT Genel Müdürü Veli Bettemir tarafından Çankaya Köşkü’nde kendisine sunulan ilk cep telefonunu Süleyman Demirel 23 Şubat 1994 günü şu sözlerle tanıtmıştı:

“Haberleşmenin uygar dünyada ne kadar önemli olduğunu hepimiz biliyoruz. İşte bu olay. Bunun buraya gelebilmesi için aylarca uğraşılmış müzakereler yapılmış şartnameler hazırlanmış sistem tartışması yapılmış analog sistem mi olsun dijital sistem mi olsun tartışmalarından sonra dijital sistemlere dayalı cep telefonuna Türkiye sahip olmuştur. Bu telefon cebinizdedir. Bununla dünyanın istediğiniz yeriyle konuşursunuz ve dinlenmezsiniz. Fevkalade önemli bir olaydır. Gerçekten Türkiye’nin yaşamına bir yenilik giriyor. Bu çok iyi takip edilmiştir. Bu buraya gelmiştir. Ayrıca Türkiye’nin burada kârı da var. Şimdi bunun bu hâle gelmesi için 200 milyon dolarlık yatırım yapılmış. Daha 800 milyon dolarlık daha yatırım yapılacak. İki şirket geliyor. Bu yatırımı yapıyor. Bunlara lisans verdiğimiz zaman bu şirketler Türkiye’ye beşer yüz milyon dolar bir milyar dolar para verecekler lisans verdiğimiz zaman. Ayrıca da hasılatlarının yüzde altmış yedi buçuğunu Türkiye’ye verecekler. Fevkalade güzel bir antlaşmadır. Türkiye buna sahip olmakla bence uygarlığa bir adım daha yaklaşmıştır. Uydunun bir kazaya kurban gitmiş olmasından üzgünüz ama Temmuz’da ikincisi devreye girecektir. Türkiye böylece uluslararası ulaşım ve haberleşmede ön saflarda yüksek standartta bir duruma sahip olacaktır. Tebrik ediyorum sayın bakan sizi ve hükümetimizi birçok sıkıntılar içerisinde karamsarlık içerisinde Türkiye sevince değer bir değer kazanmıştır.”

 

 

Süleyman Demirel’in videoda bahsettiği antlaşma, GSM 900 hizmeti sunmaya başlayan Turkcell ve Telsim ile 1993 yılında imzalanan GSM cep telefonu projesi ve gelir paylaşımı sözleşmeleriydi.

Bahsi geçen ilk cep telefonu ihalesi şu şekilde haberleştirilmişti:

“İlk cep telefonu ihalesi 5 Nisan 1993’te yapıldı. Dört konsorsiyumun başvurduğu ihaleyi Teletaş (Teletaş AlcatelSel, Sinko, Siemens ve Detojen – daha sonra Rumeli Holding de katıldı) ve Ericsson (Ericsson, Kavala, Fin Telecom, Penta, Çukurova) önderliğindeki iki konsorsiyum kazandı. Bu gruplar şartnameye göre işletme lisansını 15 yıl elinde tutacak ve PTT’ye ilk 300 bin abone için yüzde 67.1 kâr payı ödeyecekti. Daha sonra ortaklık yapıları değişerek Turkcell (Çukurova Grubu yüzde 50, Sonera Group yüzde 41, Murat Vargı yüzde 7, Bilka yüzde 2) ve Telsim (Rumeli Holding yüzde 99, diğerleri yüzde 1) adını alan her iki işletmeci firma 1998’de 500’er milyon dolar ödeyerek 25 yıl süre ile işletme ruhsatı aldı. İş Bankası, Telecom İtalia’nın ödeyeceği 2.5 milyar dolar, bu bedelin beş katı. Turkcell’in 5.6 milyon, Telsim’in 2.4 milyon abonesi var.”

 

ASELSAN 1919 Cep Telefonu Hakkındaki İddiaların Bazıları Gerçeği Yansıtmıyor

 

Süleyman Demirel‘in videodaki konuşması esnasında elinde tuttuğu telefon, ASELSAN tarafından üretilen 1919 model cep telefonu değildi. 

Videoda Süleyman Demirel’in kullandığı ifadeler de elinde tuttuğu cihazın yerli üretim olmadığını ortaya koyuyor.

Süleyman Demirel’in elinde tuttuğu görülen telefonla Aselsan 1919’un resimleri karşılaştırıldığında aynı cihaz olmadıkları anlaşılabiliyor.

 

aselsan-1919-cep-telefonu

 

turkiyenin-ilk-cep-telefonu

 

Tersine görsel arama yoluyla yapılan taramada Süleyman Demirel’in elindeki cihazın 1993 yılında piyasaya sürülen Ericsson GH198 model cep telefonu olduğu anlaşılıyor (Tespit: Mesut Ersöz).

 

ericsson gh198

 

Yazılımı ve donanımı ile tamamen yerli üretim olduğu belirtilen ASELSAN 1919, iddia edildiği gibi 1994 yılında değil 1997 yılında piyasaya sürülmüştü.

 

aselsan-cep-telefonu
Görsel: Medium / cargun

 

aselsan-1919-haber
Görsel: Medium / cargun

 

ASELSAN 1919’a halkın yoğun ilgisiyle birlikte geliştirilen yeni model cihaz ASELSAN 1920 markasıyla ASELSAN’ın kendi dağıtım ağı üzerinden satışa sunulmuştu.

 

aselsan1920

 

Firmanın internet sitesinde ürettiği ilk cep telefonu modelinin piyasaya girdiği tarih şöyle aktarılmıştı:

 

aselsan-1919-tarihce

 

Hâliyle 1997 yılında sürülen ASELSAN 1919 cep telefonu, 23 Şubat 1994 tarihli videoda Süleyman Demirel’in elindeki telefon olamaz.

 

aselsan 1919

 

1997 yılında piyasaya sürülen Aselsan 1919 dünyanın ilk titreşimli telefonu da değildi. Dünyanın titreşim özelliğine sahip ilk cep telefonu olarak nitelenen Motorola StarTAC  1996 yılında satışa sunulmuştu. Yani, titreşim özelliğine sahip cihazlar Aselsan 1919’in piyasaya çıkışı öncesinde mevcuttu.

 

aselsan1919

 

Carlos Gunnera mahlaslı yazarın Medium blogunda ASELSAN 1919 hakkında bahsi geçen video içeriğindeki iddialara dair şu aktarıma yer verilmiş:

“Nihayet, duyurulduğundan neredeyse 1.5–2 yıl sonra Ağustos 1997’de ilk yerli telefon Aselsan 1919 adıyla piyasaya çıkar. Malzemeler yurt dışından cihaz ise büyük olasılıkla Türkiye’de montajdır. Kısmen yerli üretim denebilir, ama yerli ve milli değildir. Bu arada rekabet avantajı ve ölçek ekonomisi olmadığından maliyeti yüksek, kârlılığı da düşüktür. Nokia ve Ericsson’dan üç yıl gecikmeli 193 gram telefon piyasaya süren Aselsan, en az 15 yıl geç girdiği piyasada minyatürizasyon-şarj-patent üçgeninde piyasaya el seti üretmenin ne kadar maliyetli ve kaynak tüketen bir iş olduğunu geç de olsa anlamıştır. Üstelik Çin’in üretim kapıları henüz dünyaya açılmamış ve kürselleşme bu seviyede kanıksanmamışken…

 

1997’de satışta olan Eriscsson GH/GF788 135 gram, 4G’ye geçen Nokia 8110 ise 117 gramdır. Diğer özelliklerine bakmaksızın, Aselsan 1919 tutmamıştır, çünkü yeteri kadar ucuz olmadığı gibi, yeteri kadar hafif ve küçük de değildir. Ayrıca belki bir düzine patent ihlali yaptığından o günkü fiyat performans şartlarında ticari olarak varlığını sürdürebilmesi imkansız hale gelmiştir.

 

Videoda “1997 yılında Nokia’dan bir mühendis getirtilir ve aksilikler başlar” dediği mesele tam da budur. Adamlar haklı olarak mühendisleri ve avukatlarıyla gelmişler, bize lisans ödemeden bu telefonu üretemezsiniz, şu şu teknolojilerin patenti bizde demişler.

 

Ayrca titreşim özellikli ilk cep telefonu Motorola StarTAC 1996’da piyasaya çıkmıştır. Dolayısıyla Aselsan 1919 ilk titreşimli telefon da değildir. Aselsan’ın o tarihte İngiltere’de uluslararası ödül alıp da gazetelerde bunun PR’ını yapmamış olması ise imkansızdır. Ne Cumhuriyet, ne de Milliyet arşivinde Aselsan 1919’un ödül aldığına dair bir haber yok.

 

Hatta Aselsan 1919’un pazarlamasındaki aksaklıkları da kabul ederek 1920’nin halka ulaşmasını sağlamak için dağıtımını KVK’ya vermiş. Ama elbette bu da nafile bir çabaydı.”

 

Bilgisel adlı kanal ve Mesut Çevik de ASELSAN 1919 projesinin telif ve patent kaynaklı sorunlarının yanı sıra piyasada tutunamama sürecini şöyle özetlemişti:

 

 

 

Türkiye’de üretilen ilk cep telefonuna dair iddialara Teyit.org da değinmişti.

Ünsal Özdiker ve Kenan Biliz, köşe yazılarında ASELSAN 1919 hakkında yukarıda aktarılan hatalı bilgiye yer vermiş.

 

Yorumunuzu yazınız...