* Kapak Görseli: İhsan Yılmaz / Hürriyet

 

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın 1959 Yılında Zümrüt Adlı Filmde Figüran Olarak Rol Aldığı İddiası Doğru Değil

Yanlış İddia

 

Büyük şair ve yazar Ahmet Hamdi Tanpınar’ın (23 Haziran 1901 – 24 Ocak 1962) 1959 yapımı Zümrüt adlı filmde figüran rolünde görüldüğü iddiasını ele alacağız…

Tanpınar’ın Zümrüt’te figüranlık yaptığı iddiasını ileri süren sosyal medya paylaşımları şöyle örneklenebilir:

 

“Tanpınar 1959’da Zümrüt filminde figüran olarak oynamış.”

 

“lütfi akad’ın zümrüt(1959)adlı bir filmi vardır, bir sahnesinde ahmet hamdi tanpınar’ı figüran olarak görebilirsiniz.”

 

zumrut tanpinar

 

Mustafa Kurt, “Bir Afiş, Çok Hikâye” başlıklı incelemesinde bu iddia şöyle yer almıştı (2015. Kurgan Edebiyat Kültür Dergisi. Sayı 25):

“‘İhsan Koza’ imzasıyla 1947 yılında yayımlanan Zümrüt adlı roman, Sâdık Şengil tarafından senaryolaştırılarak 1959’da Ömer Lütfi Akad tarafından beyaz perdeye aktarılır. Çolpan İlhan, Fikret Hakan ve Sadri Alışık’ın başrollerini paylaştığı bu filmin son  zamanlarda sıkça hatırlanmasının sebebi, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın da filmde figüran olarak küçük bir rol alması. Bu bilgiyi son yıllarda bize yeniden hatırlatan yazar Selim İleri. Yazar, ilk kez 1984’te yayımlanan Hatırlıyorum’da andığı bu bilgiyi 2002’de basılan Anılar; Issız ve Yağmurlu’da da tekrar ediyor. Son olarak, Orhan Okay’ın yayımladığı Bir Hülya Adamının Romanı’nda bu sahnenin fotoğrafı yer alıyor.

Filmde kumar masasında görülen Tanpınar, bir rivayete göre filmin setine Çolpan İlhan’ın güzelliğini görmek için uğramıştır. Bence bu rivayet doğru değil. Tanpınar’ın filmin setine çok bilinçli ve planlanmış bir görüşme için, hem de sinema alanında daha büyük ve farklı işleri görüşmek üzere geldiğini düşünüyorum. Elbette, Tanpınar’ı beyaz perdeye yönelten başlıca sebeplerden biri, maddi getirisi olan işler yapabilme arzusu. Tanpınar günlüklerinde, bu konunun maddi sıkıntılarla ilgili olabileceğine yönelik bazı küçük ayrıntılar sunuyor. …

Tanpınar’ın günlüklerine yazdıkları ile İpekçiler ailesiyle ilgili bu bilgiler birleştirildiğinde, Tanpınar’ın aslında sinema alanında -belki de eserlerinin senaryolaştırılması, senaristlik, oyunculuk vb. bir şeyler yapmak istediği, bununla ilgili bütün girişimlerinin İpekçiler’i işaret ettiği anlaşılıyor. Zümrüt’teki bu küçük rol de bu temasın bir sonucu olmalı. …”

 

Yönetmenliğini Lütfi Ömer Akad’ın üstlendiği, Sadık Şendil’in senaryosunu yazdığı, başrollerinde Çolpan İlhan, Fikret Hakan, Sadri Alışık, Kâmran Yüce ve Ulvi Uraz’ın yer aldığı 1959 yapımı Zümrüt adlı filmde Ahmet Hamdi Tanpınar’ın rol aldığına dair kesin bir bulgu mevcut değil.

Orhan Okay’ın “Bir Hülya Adamının Romanı: Ahmet Hamdi Tanpınar” adlı kitabında 212. sayfada bu iddia “‘Zümrüt’ filminin kumar sahnesinde bir karede figüran rolünde Tanpınar sol başta görülüyor.” notuyla Zümrüt adlı filmdeki kumar sahnesinden bir kare ile yer almış.

 

tanpinar zumrut

 

Ancak Zümrüt adlı filmdeki ilgili sahnede Çolpan İlhan’ın sağında rulet masasında görülen kişi Ahmet Hamdi Tanpınar değil.

 

zumrut 1959
Görsel: Ahmet Sarı

 

zumrut film
Görsel: Ahmet Sarı

 

ahmet hamdi tanpınar
Ahmet Hamdi Tanpınar

 

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Rektörü Handan İnci, iddianın yanlışlığını şöyle aktarmıştı:

“@AycilAli @mazrub @tvnet Tanpınar, Orhan Okay’ın kitabını referans vererek sözünü ettiğiniz “Zümrüt” adlı filmde oynamamıştır.

 

Bu söylenti, Selim İleri’nin bir yazısından kaynaklandı. Kendisine sorduğumda bunu filmin yönetmeni Lütfü Akad’dan duyduğunu söyledi.

 

Tanpınar’ın filmde figüran olarak bile oynaması halinde bunu mutlaka bileceğini, böyle bir şey olmadığını söyledi.

 

Filmdeki karakter Tanpınar’ın benzemekle birlikte o değil.

 

Bu bilgiyi Orhan Okay hocamla paylaştım. O da seyretti ve aynı kanaate vardı Kitabının sonraki baskısını tashih etti.”

“Lütfü Akad’ın Zümrüt(1959) filminde oynadığı bilgisi doğru değil. Filmi 1.01’den itibaren seyredin. Çolpan İlhan’a zarları veren kişi olduğu düşünülmüş. Çolpan İlhan’a sorduğumda, “Tanpınar sete gelse hepimiz için büyük bir gün olurdu, unutmazdık” demişti.

 

Filmi rahmetli hocamız Prof. Dr. Orhan Okay’a ilettiğimde o da bu bilgiyi tashih etmişti.”

 

Selim İleri bu iddiayı “Hatırlıyorum: Kişiler, Zamanlar” (1985. Altın Kitaplar Yayınevi. Sf: 189) adlı kitabında “Üstelik Ahmet Hamdi Tanpınar’ın bu filmin figürasyonu arasında yer almışlığını nereden bilebilirdim!” ve “Anılar; Issız ve Yağmurlu” (Doğan Kitapçılık. 2002. Sf: 80) adlı kitabında  “Tanpınar Zümrüt’ün bir rulet masası sahnesinde figüranlık yapmıştır…” sözleriyle aktarmıştı .

Selim İleri’nin Zümrüt filminde Tanpınar’ın rulet masasında oturan bir figüran olarak bir karelik bir rol aldığı anlatısını Çolpan İlhan’dan dinlediğini belirttiği aktarılmaktadır.

İleri, Ahmet Hamdi Tanpınar’ı bir roman kahramanı olarak ele aldığı “Yaşadınız Öldünüz Bir Anlamı Olmalı Bunun” adlı kitabında Tanpınar’ın Zümrüt adlı filmde rulet masası sahnesinde figüranlık yaptığı ana ait olduğu sanılan kareden esinlenen bir görseli kullanmıştı (Kitaptaki Tanpınar’ın “Çolpan İlhan’ın güzelliğini görmek için” film setine uğradığı, sette bir süre geçirdiği, bu süreyi uzatmak için filmin rulet masası sahnesinde, Çolpan İlhan masaya doğru eğilmişken küçük bir figüranlık dahi istediği anlatısı roman kurgusunun bir parçası olabilir).

 

yasadiniz oldunuz bir anlami olmali bunun

 

İhsan Yılmaz, Hürriyet’teki “Sanat paravanda kaldı” başlıklı 19 Ağustos 2020 tarihli yazısında Selim İleri’nin kitabı ve kapağı ile bahse konu iddiaya şöyle değinmişti:

“USTA yazar Selim İleri yeni bir romanı yayımlandı. Adı, ‘Yaşadınız Öldünüz, Bir Anlamı Olmalı Bunun’.

Romanında edebiyatımızın bir başka büyük ustası Ahmet Hamdi Tanpınar’ı anlatıyor.

Tanpınar’ın dünyasında yapılmış müthiş bir yolculuk sunuyor okuruna Selim İleri.

Romanı aldığımda benim dikkatimi çeken ilk şey kapağı oldu.

Bir kumar masasının başında güzel bir kadın ve hemen arkasında Tanpınar. Usta yazarın kumara merakı mı vardı ya da kumarbaz bir kadına mı âşık olmuştu diye düşünmeden edemiyor insan. Hiçbiri değil tabii.

Kapak görseli, edebiyat dünyasında yıllardır konuşulan ama gerçekliği tartışmalı bir konuya dayanıyor.

Anlatılanlara göre Ahmet Hamdi Tanpınar usta yönetmen Ömer Lütfi Akad’ın 1959 yılında ‘Zümrüt’ filmini çektiği sırada sık sık seti ziyaret etmiş. Hatta bir kumar sahnesinde figüran olarak rol bile almış.

Filmin başrollerinde Çolpan İlhan, Sadri Alışık, Fikret Hakan, Ulvi Uraz, Kâmran Yüce, Atıf Kaptangibi dönemin ünlü oyuncuları var.

Selim İleri kitabında Tanpınar’ın filmde rol alıp almadığını muğlak bırakmış ama kapak bu söylentiyi doğrular nitelikte. Filmin o kumar sahnesinden esinlenerek yapılmış kapak. Masanın başındaki genç ve güzel kadın Çolpan İlhan’dan başkası değil. Arkasında da Tanpınar duruyor. Filmin o sahnesine baktığınızda Tanpınar’ın masasındaki kadın belli ki Çolpan İlhan. Ama Tanpınar olduğu söylenen kişi başka bir oyuncu.

 

tanpinar zumrut rulet
Görsel: İhsan Yılmaz / Hürriyet

 

Yorumunuzu yazınız...