Bugün, aldatıcı ve absürt haberlerin günü 1 Nisan…

 

Anadolu Ajansı, 1 Nisan şakalarının kökenine dair muhtelif ve kesinlik arz etmeyen rivayetleri şöyle özetlemişti:

“Yaygın olarak bilinen açıklama, Ortaçağ Avrupası’nda Roma İmparatorluğu döneminden kalma Jülien takviminin terk edilmesi ve Gregoryen takvime geçilmesiyle yılın hangi gün başladığına dair ortaya çıkan kafa karışıklığının böyle bir şaka geleneğine yol açtığı.

 

Roma İmparatoru Julius Ceasar’ın adıyla anılan Jülyen takvimde yıl bahar ekinoksunun hemen ertesine denk gelen 25 Mart tarihinde başlıyordu. Roma pagan geleneğinde yeni yıl kutlaması tanrılarının anası olduğuna inanılan Kibele’nin anıldığı Hilaria bayramıyla kutlanıyordu. Kelime olarak Latince “neşeli olanlar” anlamına gelen Hilaria, mutluluğu, sevinci ve canlanmayı yücelten bir kutlamaydı.

 

Avrupa’da 16. yüzyılın sonunda kilise, Jülyen takvimi yerine Papa XIII. Gregory’nin adıyla anılan, bugün de dünyada yaygın kullanılan miladi takvim olan Gregoryen takvimi benimsedi. Yeni takvimde yıl 1 Ocak tarihinde başlıyordu.

 

Ortaçağ Avrupası’nın ademi merkezi siyasi yapısı ve haberleşme olanaklarının yetersizliği nedeniyle birçok bölgede halkın uzun süre takvim değişikliğinden haberi olmadı. Haberi olan bazı yerlerdeki siyasi yöneticiler ve halk kesimlerinin kiliseden hoşnutsuzlukları nedeniyle değişikliği kabul etmekte ayak diredi. Bu sebeple takvim değişikliğinin yaygınlaşması zaman aldı.

 

Yıllar içinde takvim değişikliği artık yaygın olarak benimsendikten sonra hala Jülyen takvimine göre baharda yeni yılı kutlayan kişilerle dalga geçmek için onlara “Nisan ahmakları” (April fools) dendiği ve şaka gününün bugün İngilizce’de kullanılan adının buradan geldiğine inanılıyor.”

 

1 Nisan şakaları basılı ve dijital basının yanı sıra sosyal medyanın da sürdürdüğü bir gelenek.

Her yıl geleneksel şekilde gerçekleştirilen 1 Nisan şakalarının, bazı basın organları ya da sosyal medya kullanıcıları tarafından gerçeği yansıttığı sanılarak paylaşıldığına şahit olabiliyoruz.

Genellikle 31 Mart geceleri sosyal medya hesaplarımızdan “1 Nisan şakalarına / trollemelerine karşı temkinli olmakta fayda var.” çağrısında bulunsak da, 1 Nisan günü “bugün okuduğunuz haberlerin bazıları 1 Nisan şakası çıkabilir” uyarısında bulunsak da her yıl 1 Nisan oltalarına düşen kişi ve kurumlara rastlamıştık.

Geçtiğimiz yıllardan basının ve sosyal medya kullanıcılarının ciddiye aldığı ve gerçek sandığı absürt içerikli 1 Nisan şakalarından örnekler sunalım…

 

Süveyş’e 2. Kanalın Açılması

Guardian’ın Birleşmiş Milletler’in Süveyş Kanalı’na alternatif ikinci kanal projesi geliştirdiği iddiasını içeren “1 Nisan şakası”, gerçek sanılarak ülkemizden birçok haber sitesi tarafından birbiri ardına haberleştirilmişti.

 

ikinci süveyş kanalı projesi

 

suveyşi bypass

 

süveyşe ikinci kanal projesi

 

Süveyş’e Alternatif İkinci Kanal Projesi Hazırlandığı İddiası

 

Filin Aslan Yavrusunu Taşıdığı Yılın Fotoğrafı

Filin bir aslan yavrusunu taşıdığı ana ait olduğu iddiasıyla paylaşılan fotoğraf, 2018 yılında Güney Afrika’daki Kruger Ulusal Parkı’na (Kruger National Park) ait bir sosyal medya hesabının yaptığı 1 Nisan şakasının konusuydu.

 

Filin Aslan Yavrusunu Taşıdığı Yılın Fotoğrafı İddiası

 

Dünyanın İlk Ayrılık Mektubu

Hyperallergic isimli internet sitesi tarafından yayımlanan, Liberty Üniversitesi’nden arkeologların Babil kralı Nabonidus’un, MÖ 6. yüzyılda yazdığı ayrılık mektubunu keşfettiği yönündeki haber 1 Nisan şakası olmasına rağmen, basın yayın organlarımızın birçoğu tarafından gerçek sanılarak yayımlanmıştı.

 

Dünyanın ilk ayrılık mektubu konulu 1 Nisan şakası trollemesini gerçek sanan Sputnik paylaşımı
Dünyanın ilk ayrılık mektubu konulu 1 Nisan şakası trollemesini gerçek sanan Sputnik paylaşımı

 

Led Işıklı Silikonlu Meme İmplantı

“Lumen” adlı “led ışıklı silikonlu meme” ürünü iddiası aslında İsviçre merkezli faaliyet gösteren Lucerne Clinic adlı firma tarafından gerçekleştirilen bir 1 Nisan şakasıydı…

 

Led Işıklı Silikonlu Meme İmplantı Konulu 1 Nisan Şakası

 

Rumelu Lukaku’nun Beşiktaş’a Transferi

İtalya Serie A ekiplerinden Inter’de forma giyen Belçikalı golcü futbolcu Romelu Lukaku’nun Beşiktaş’a geçmişte transfer olabileceğine dair bir demeç verdiği iddiası da Haber Kartalı adlı bir Twitter profilinin 1 Nisan şakasıydı.

 

Rumelu Lukaku’nun Beşiktaş’a Transferi Konulu 1 Nisan Şakası

 

Tokyo’da İnsan Eti Satan Restoranın Açılması

Gerçek addedilerek paylaşılan Japonya’da yasal olarak ilk defa insan eti satan restoranın açıldığı iddiasının kaynağı İspanyolca sahte haber üreten La Voz adlı internet sitesinde 2016 Temmuz ayında yayımlanan 1 Nisan şakasıydı.

 

Japonya’da İnsan Eti Satan Restoran Açıldığı İddiası

 

Köpekbalığıyla Arkadaş Olan Balıkçının Hikâyesi

Arnold Pointer adlı Avustralyalı balıkçının takıldığı ağlardan kurtardığı 17 metre büyüklüğünde beyaz dişi köpekbalığının, serbest kalmasının ardından balıkçıyı iki yıldır yalnız bırakmadığı, nereye giderse gitsin takip ettiği ve yakalamaya çalıştığı balıkları korkuttuğu yönündeki anlatı aslında 2006 yılında bir Fransız balıkçılık dergisinde 1 Nisan şakası olarak yayımlanan hikâye idi.

1 Nisan şakası olan hikâyenin gerçek sanılarak “Balıkçı Bir Köpekbalığı Kurtardı, Serbest Kalınca Köpek Balığı Öyle Bir Şey Yaptı ki” başlığıyla seslendirilerek aktarıldığı görülebiliyor…

 

 

Taksim’de Doğalgaz Bulunması

2013 yılı 1 Nisanında Anadolu Ajansı’nın yayımladığı Taksim’de doğalgaz bulunduğuna dair haber -her ne kadar bazılarınca gerçek sanılsa da- aslında 1 Nisan şakasıydı.

AA geçmişte 2009 yılında “Dünya’ya çok benzeyen gezegen keşfedildi“, 2012 yılında “Hamilelik süresi 5 aya iniyor” ve 2016 yılında “Büyüyebilen robot geliştirildi” başlıklı 1 Nisan şakaları yayımlamıştı.

 

Anadolu Ajansı’nın “Taksim’de Doğalgaz Bulundu” Haberi Yayımladığı İddiası

 

Zeus’un Hera’yı Hiç Aldatmaması

Sık sık aktardığı yanlış bilgiler ile tanınan “Tarihi Merak Ediyoruz” adlı Twitter hesabı, “Tarih, Sanat ve Mitoloji” adlı profilin “Zeus mitolojide en büyük aşık olarak bilinir ve tanrıların kraliçesi olan eşi Hera’yı asla aldatmamıştır.” ifadelerini içeren (mitolojiyle ucundan dahi ilgilenen bir kişinin problemli olduğunu idrak edebileceği) 1 Nisan şakasını gerçek sanıp paylaşmıştı. Tarih, Sanat ve Mitoloji, ilgili paylaşıma “Bu bizim 1 Nisan şakamızdı her gönderiyi çalıyorsun bari bi kontrol et tarihi falan, mitolojinin m’sini bilen bunun yanlış olduğunu anlar.” yanıtını vermişti.

 

zeus-mitolojide-en-buyuk-asik-olarak-bilinir

 

zeus-herayi-asla-aldatmamistir

 

Volkswagen’in İsmini Voltswagen Olarak Değiştirmesi

VolKswagen’in elektrikli araca yoğunlaşacağı ABD iştirakinin adını “VolTswagen” olarak değiştireceği iddiası firma tarafından gerçekleştirilen 1 Nisan şakasıydı…

 

volkswagen voltswagen

 

volkswagen voltswagen

 

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İstifa Etmesi

Can Ataklı, Tele1’deki “Gün Başlıyor” adlı programda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın istifa ettiği iddiasıyla 1 Nisan şakası gerçekleştirmişti.

 

 

cumhurbaşkanı erdoğan istifa sahte

 

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın istifa kararı aldığı yönünde montaj tweetler dolaşıma sokulmuştu.

 

erdoğan istifa sahte paylaşım

 

Tatil Edilen Okulların Gelecek Yıl Tekrar Edilmesi

1 Nisan günü dolaşıma sokulan; ancak, 1 Nisan şakası olarak oluşturulup oluşturulmadığı anlaşılamayan içeriklere de rastlamıştık.

Koronavirüs (Covid-19) salgını nedeniyle ara verilen eğitimlerin gelecek yıl tekrar edileceği iddiası bunlardan biriydi…

 

Koronavirüs Salgını Nedeniyle Tatil Edilen Okulların Gelecek Yıl Tekrar Edileceği İddiası

 

Makarna Hasadı

1 Nisan 1957 günü BBC’nin yayınladığı İsviçre’de makarna (spagetti) ağaçlarından makarna hasat edildiğine yönelik 1 Nisan şakası, televizyon yaygınlaşmadığı günlerde bazı izleyiciler tarafından gerçek sanılmıştı.

 

spagetti hasadı

 

 

Amberin Zaman’ın Gazeteciliği Bıraktığını Açıklaması

Amberin Zaman’ın 1 Nisan 2022 günü sabahı gazetecilik kariyerini sonlandırdığı yönündeki tweeti, gerçek sanılarak haberleştirilmişti.

 

amberin zaman gazeteciligi birakti

 

Granül Rakı Satışı

Sosyal medyada birçok kullanıcının gerçek sandığı ODTÜ’de gizlilikle sürdürülen 11 yıllık AR-GE çalışmaları sonucunda üretilen “granül rakı” satışı da aslında Anason İşleri’nin 1 Nisan şakasıydı. Anason İşleri’nin internet sitesindeki “Bu gastronomi devrimini nihayet satışa sunuyoruz. Bir kavanoz granül rakıya (yaklaşık 2 adet 70 cl’lik rakı) sadece 50 TL karşılığında ulaşacaksınız” notunu içeren sayfadaki bağlantıyı tıklayanlar “1 Nisan” başlıklı bir sayfaya yönlendirilmişti.

 

 

Journo’nun Türkiye ve dünyada medyayı kandıran 1 Nisan haberlerinden 10’unu derlediği yazısına da göz atabilirsiniz…

 

Yorumunuzu yazınız...