Ertuğrul Gazi’nin Babasının Anadolu Selçuklu Hükümdarı Süleyman Şah Olduğu İddiası Doğru Değil

Osmanlı İmparatorluğu’nun kurucusu Osman Gazi’nin dedesi, Ertuğrul Gazi’nin babası olarak Süleyman Şah zikredilir. Halbuki Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu Selçuklu Hanedanından Kutalmış oğlu Süleyman Şah, Ertuğrul Gazi’nin atası değildir. Ertuğrul Gazi’nin babası Gündüz Alp’tir. 

 

Osmanlı İmparatorluğu’nun kurucusu Gazi Osman Bey’in babası Ertuğrul Gazi’nin babasının kimliği konusunda yanlış bir bilgi mevcut. Osman Gazi’nin dedesi, Ertuğrul Gazi’nin babası olarak Süleyman Şah zikredilir. Halbuki Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu Selçuklu Hanedanından Kutalmış oğlu Süleyman Şah, Ertuğrul Gazi’nin atası değildir. Ertuğrul Gazi’nin babası Gündüz Alp’tir.

Bu yanlış anlaşılmaya dair tarihi arka planı aktaralım:

  • Ertuğrul Gazi’nin babası konusunda tarihi kaynaklarda ittifak söz konusu değildir. Kaynaklarda Gündüz Alp ve Süleyman Şah isimleri ön plana çıkmaktadır. Ahmedî, Karamanî Mehmed Paşa, Enverî ve Ruhî’ye göre Ertuğrul Gazi’nin babası Gök Alp’in oğlu Gündüz Alp’tir. Aşıkpaşazâde, Oruç Bey, Neşrî, Şükrullah, İdris-i Bitlisî, Kemalpaşazâde, Lütfi Paşa, Hoca Sadeddin ve Gelibolulu Mustafa Âlî ise Ertuğrul Gazi’nin babası olarak Kaya Alp’in oğlu Süleyman Şah’ı zikreder. Ancak, bahsedilen Süleyman Şah’ın Kutalmış’ın Oğlu, yani 1075’te İznik’te Anadolu Selçuklu Devleti’ni kuran kişi olması mümkün değildir.
  • Süleyman Şahların vefatlarındaki farklılık da bu savı desteklemektedir. Kutalmışoğlu Süleyman Şah, 1086 yılında Halep yakınlarında Melikşah’ın kardeşi karşısında gerçekleşen Ayn Saylam Savaşı sonrasında vefat etmiştir. Bazı tarihçilere göre ise Ertuğrul Gazi’nin babası olarak aktarılan, Caber Kalesindeki Türk Mezarı adlı eski türbenin sahibi olduğuna inanılan Süleyman Şah 1227 yılında Fırat nehrini geçerken atının ayağının batması sonucunda boğularak vefat etmiştir (Bazı tarihçilere göre ise aslında boğulan kişi, Habur Irmağından geçerken zırhlarının ağır gelmesi sonucu batarak boğulan I. Kılıçaslan’dır. Ayrıca, Türk Mezarı’ndaki naaşın Süleyman Şah’a ait olup olmadığı konusunda tartışmalar mevcuttur).
  • Kutalmışoğlu Süleyman Şah 1086’da vefat etmişken, Kayaoğlu Süleyman Şah 1227’de vefat etmiştir. 1280 yılında vefat eden Ertuğrul Gazi’nin doğum yılına ilişkin net bir bilgi bulunmasa da 1086’da vefat eden Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın oğlu olması ihtimali oldukça düşük görünmektedir (Bazı kaynaklarda Ertuğrul Gazi’nin doğum yılı olarak belirtilen 1181 tarihi, Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın ölüm yılından yaklaşık 1 asır sonrasına tekabul etmektedir).
  • İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde bulunan Osman Gazi’nin bastırdığı kabul edilen sikkede “Osman bin Ertuğrul bin Gündüz Alp” yani “Gündüz Alp oğlu Ertuğrul oğlu Osman” yazdığı görülmektedir. Ertuğrul Gazi’nin babasının Gündüz Alp olduğu iddiası bu sikke ile birlikte güçlenmektedir.
  • Ertuğrul Gazi’nin büyük oğlunun adının Gündüz olması, babasının ismini oğluna vermiş olabileceği nedeniyle Gündüz Alp’i ön plana çıkarmaktadır.
  • Gündüz Alp’in Ertuğrul Gazi’nin babası olduğunu kaydeden eserlerin pek çoğu, Süleyman Şah olduğunu kaydeden eserlerden daha önce kaleme alınmıştır. Ayrıca, Ertuğrul Gazi’nin atası ile ilgili bilgiler Osmanlı’nın kuruluş döneminde kaleme alınan eserlerde değil de, sonraki dönemlerde yazılan kaynaklarda yer almaktadır. Bu hususlar, bilgilerin sahihliği üzerine gölge düşürmektedir.
  • Süleyman Şah’ın Ertuğrul Gazi’nin babası olduğuna dair bilgi, sözlü/şifahi kültürün bir ürünü olup rivayetlere dayanmaktadır. Son dönem akademik kaynaklar, Süleyman Şah yerine Gündüz Alp’in Ertuğrul Gazi’nin babası olduğunu aktarmaktadır. Halil İnalcık da Osmanlı Tarihinde Efsaneler ve Gerçekler adlı kitabında bu konuya da değinmiş ve sanıldığı gibi Süleyman Şah’ın değil Gündüz Alp’in, Ertuğrul Gazi’nin babası olduğunu aktarmaktadır.
  • Bu yanlış algı –İlber Ortaylı’nın tabiriyle– 19. ve 20. yüzyılın ilk yarısındaki popüler tarih yazımının Süleyman Şah’ı Osmanlının atası olarak tasvir edilmesinin sonucu oluşmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun Selçuklu İmparatorluğu ile bağlantılı gösterme ve Türkiye Selçukluları’nın varisi olduklarını sergileme çabasının ürünü olduğunu da belirten akademik kaynaklar da mevcuttur.

 

 

Ertuğrul Gazi’nin Babasının Kimliğini Karıştıran Köşe Yazarları

Özellikle Süleyman Şah Türbesi’nin taşınması esnasında Ertuğrul Gazi’nin babasının kimliği konusunda büyük kafa karışıklığı yaşanmış ve bazı yazarlar yanlış söylemlerde bulunmuştu:

Güneş Gazetesi‘ndeki “Aslını inkâr eden, asılsızdır!” başlıklı yazısıyla (24 Mart 2014) Talat Atilla:

"Süleyman Şah, Ertuğrul Gazi’nin babası, Osman Gazi’nin dedesidir."

Milli Gazete‘deki “Süleyman Şah’ın sırrı?” başlıklı yazısıyla (28 Şubat 2015) Mine Alpay Gün:

"Özellikle bu cümleyi kurdum çünkü tarihlerimiz Osmanlıyı, Osman Gazi nin ya da onun babası Ertuğrul Gazi nin ya da onun babası Süleyman Şah ın kurduğunu anlatır."

Milat Gazetesi’ndeki “Şah-Fırat Operasyonu ve Önemi” başlıklı yazısıyla (23 Şubat 2015) Hüsamettin Aslan:

"Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi’nin babası, Süleyman Şah’ın türbesi TSK’ın yapmış olduğu BAŞARILI bir operasyonla yeri değiştirildi."

Yeniçağ Gazetesi’ndeki “Süleyman Şah Türbesi bile!” başlıklı yazısıyla (17 Mart 2014) Kenan Akın:

"Süleyman Şah’ın, Ertuğrul Gazi’nin babası, Osman Gazi’nin dedesi olduğu biliniyor. Ne var ki bazen; Süleyman Şah, Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu Kutalmışoğlu Süleyman Şah ile karıştırılıyor."

Türkiye Gazetesi’ndeki “Fıkıh âlimi İbrâhim Ca’berî” başlıklı yazısıyla (9 Temmuz 2007) Vehbi Tülek:

"1200 (H.597) yılında Ertuğrul Bey'in babası Süleymân Şah'ın kabrinin bulunduğu Suriye'deki Ca'ber kalesinde doğdu."

Habertürk Gazetesi’ndeki “IŞİD Kuşatması” başlıklı yazısıyla (3 Ekim 2014) Yılmaz Karakoyunlu:

"Süleyman Şah, Osmanlı devletinin kurucusu Ertuğrul Gazi’nin babası ve Osman Gazi’nin dedesidir."

Sabah Gazetesi‘ndeki “Süleyman Şah neyiniz olur?” başlıklı yazısıyla (20 Ekim 2014) Engin Ardıç:

"Süleyman Şah, Osmanlı devletini kuran Osman Bey'in dedesi, yani Ertuğrul Gazi'nin babası."

Yeniçağ Gazetesi’ndeki “Cami yıkmak!” başlıklı yazısıyla (10 Mayıs 2012) Ümit Özdağ:

"Bugün Suriye sınırları içinde kalan Osman Bey’in dedesi Süleyman Şah’ın mezarına sahip çıkan, 20 Ekim 1921’de oraya asker yollayan, 30 Mayıs 1938’de yeni bir karakol yapan isimler; cumhuriyetin kurucusu rahmetli Atatürk, ikinci adamı İnönü ve Adnan Menderes, ne Osmanlı ne de İslam eserleri düşmanıydı."

Türkiye Gazetesi’ndeki “Tarihimizin sessiz şahitleri” başlıklı yazısıyla (2 Mart 2015) Halil Önür:

"Süleyman Şah... Osman Bey'in dedesi..."

En skandal hata ise İl Gazetesi‘ndeki “Birkaç Günlük Gezimiz 7 – TARSUS! (2)” başlıklı yazısıyla (5 Ekim 2017) Alaattin Karaer oldu. Karaer, Ertuğrul Gazi’nin babası olarak doğumundan yaklaşık 1 yüzyıl önce vefat etmiş olan Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ı zikretmiş:

"Büyük Selçuklu Devleti’nin yönetimindeki Horasan’da doğdu. Selçuk Bey’in torunu, Kutalmış’ın oğludur. Ertuğrul Gazi’nin babası, Osman Gazi’nin dedesidir."

ertuğrul gazinin babası

Yorumunuzu yazınız...