Şehir Efsaneleri

Türkiyemin Şehir Efsaneleri

Neymiş efendim, Lozan Anlaşması’nın süresi 2023’te dolacakmış, Fatih Sultan Mehmet “eğer sultan olmasaydım, Ulubatlı Hasan olmak isterdim” demiş, Mimar Sinan Kanuni Sultan Süleyman’ın kızı Mihrimah Sultan’a aşıkmış, Çanakkale Savaşı’nda İngilizlerin Norfolk Taburu’nu bir bulut yutmuş, Atatürk Suudi Kralı’na Hz. Muhammed’in Türbesini yıkma planına karşın mektup yazmış, Che öldürüldüğünde çantasından Nutuk çıkmış, Mekke 31 Aralık’ta fethedilmiş, Adnan Menderes’in idam sehpasını altından çeken adam daha önce çocuğunu onun için kurban etmek istemiş, kelebeklerin ömrü sadece bir günmüş, Oktay Sinanoğlu dünyanın en genç profesörüymüş, Çorum dünyanın merkeziymiş, İsrail tarihinde ilk kez Türkiye’den özür dilemiş, sadece Beşiktaş’ın armasında ay yıldız varmış, Einstein üniversite sınavlarını kazanamamış… Mış mış mış… Bazıları için insanın “o kadar güzel ki, keşke gerçek olsaydı” diyesi bile gelebiliyor.

Bu efsane seçkisi, Malumatfuruş‘un içeriğinin bir özetinin olmasının yanı sıra insanımızın gerçeğe ve efsanelere yaklaşımının da başlıca örnekleri. Din, siyaset, ekonomi, tarih, kültür, bilim gibi neredeyse hayatın her alanına dair yığınla şehir efsanesi mevcut.

Şehir efsaneleri, ilk kaynağının belirlenmesi zor olan, nesilden nesile, kişiden kişiye aktarılan, doğruluk payı sanıldığı gibi olmayan vaka, hikâye ya da olgulara verilen bir isim. İngilizce “urban legends” deyiminin Türkçeye çevrilmesi ile hayatımızda yer bulan bu ifadeyi TDK, “gerçek olmadığı hâlde kulaktan kulağa yayılan ve yeni eklemelerle herkes tarafından anlatılan olay, kent efsanesi” olarak tanımlıyor.

Şehir efsanelerinin kökenini oluşturan yalan, yanlış ya da yanlı bilginin varlığı karşısında vatandaşları ilgilendiren 2 husus dikkat çekiyor: kaynak ve yayılım. Yani, “doğru olmayan bilgi/belge ilk defa nasıl oluştu?” ve “doğru olmayan bilgi/belge nasıl yayıldı?”. Bu sorulara verilecek yanıtlar, dezenformasyonla mücadelede çok büyük önem arz ediyor. Şehir efsanelerine dayanak oluşturan yalan haber, bilgi ya da belgeyi ilk oluşturan ya da yayan kişiler temel olarak 3’e ayrılabilir: i. bakış açısı politikayla zehirlenmiş, militan hale gelmiş, gerçeği kirletmekten ar etmeyen ve kasıtlı olarak hareket eden kişiler, ii. yalan haber, bilgi ya da belge üretmekten ve paylaşmaktan haz alan; lâkin, siyasi saikle hareket etmeyen (bilhassa trol olarak nitelenen) kişiler, iii. doğruyu yanlıştan ayırt etmekten imtina eden ya da cahilliği nedeniyle edemeyen kişiler.

Gerçeği yansıtmayan yalan ya da abartılı hikâyeler geçmişten günümüze her daim hayatımızdaydı. Ancak, özellikle son dönemde hayatımızda daha fazla yer almaya başladı. Teknolojik gelişme birçok faydayı beraberinde getirirken, sahte bilgi, belge, haber üretimi ve yayımı konusunda kötü niyetlilere de önemli fırsatlar sundu. Şehir efsanelerinin dilden dile, klavyeden klavyeye, ekrandan ekrana sıçraması da bilgi teknolojilerindeki ilerleme ile birlikte giderek hızlandı. Twitter üzerinde yapılan araştırmalar, yanlış bilginin doğru bilgiden altı kat daha hızlı yayıldığını gösteriyor. Eskiden “ağızdan ağıza” yapılan bu yayılım şimdi ise “tek tık” ile kolayca yapılabilmekte. Böylelikle, yanlış bir bilgi, hızlı şekilde kamuoyuna genişçe yayılabilmekte. Yani, “viral” olmakta.

Özellikle, kamuoyunun gözü önündeki “ünlü”, “haberci”, “siyasetçi”, fenomen”, “sanatçı”, “uzman” gibi unvanlara sahip kişilerin, doğru olmayan bilgileri “gerçek” kabul edip paylaşmaları, bu kişilerin hata yapma olasılığını düşük gören takipçileri de otomatik olarak refleks gösterip, doğrulama yapmaksızın yanlış bilginin yayılmasına katkı veriyor.

Her milletin kendine göre şehir efsaneleri var. Kimi şehir efsaneleri ise evrensel nitelikte. Özellikle teknoloji ve mobilite ile sınır ötesi etkileşimin kolaylaşması ile birlikte şehir efsanelerinin bir toplumdan diğerine yayılması da oldukça kolay hale geldi.

“Söylenti tarihçiliği”, “alternatif tarihçilik”, “rivayetçi tarihçilik”, zihinleri komplo teorilerine gark olmuş toplumumuzun aklını kurcalayan sorular üretmekten başka bir işe yaramıyor. Mikhail Tsypkin‘in dediği gibi, “komplo teorileri yeterince kıvama geldiğinizde size annenizin ninnisinden daha tatlı geliyor”. İdeolojik ve siyasi propaganda ile bilgi kargaşasına yol açma gayreti de vatandaşların akıllarındaki “doğru” ve “yalan” terazisini bozuyor. Politize olmuş, önyargıya düşmüş zihinlerde tortular birikiyor ve kökleşiyor. Gerçek ötesi çağ olarak nitelenen günümüzde “doğru bilgi ahlâkı” ve “yanlış bilgiye karşı algıda seçicilik” yitip gidiyor. Siyasi eğilimi, hayat görüşü, dine yaklaşımı, eğitim ve kültür seviyesi ne olursa olsun her kesimin şehir efsanelerine sahip olduğu görülüyor.

Yanlış bilginin, uydurma hikâyelerin, sahte haberlerin ve manipülasyonların sonu hiç gelmeyecek. Mevcut şehir efsanesi stoku evrilerek gelişerek büyümeyi sürdürecek. Gün geçtikte baş edilmesi daha zor bir hâl alacak. Aynı fikri taşıyan insanlarla dolu sosyal ağlarda paylaşılarak kapalı bir fanus içinde varlığını sürdürme fırsatı bulan şehir efsaneleri -Ahmet Turan Alkan’ın deyimiyle- “zombi gibidir kolay öldürülemezler”. Eğer bir iddia, söylenti ya da komplo teorisi varlığını hâlâ sürdürebiliyorsa, şüphesiz bu durum ona inanan en az 1 kişinin varlığını gösterir. Doğrular aktarılsa bile hurafeler, yalan haberler zihinlerde çoktan yer etmiş oluyor. Mark Twain’e atfedilen vecize hayat buluyor ve “gerçek, ayakkabılarını giyene kadar yalan, dünyayı üç kez dolaşıyor”.

Kafalarından tarih yazanların, işkembe-i kübrasından “sahte gerçek” üretenlerin, ortaya attıkları yalan ya da yanlış bilgileri masal gibi anlatmayı sevenlerin, bu hurafelere sarılarak büyük resmi görüp şifreleri çözen ve sözüm ona gerçekleri ortaya çıkaran meczupların türemesinin önüne geçilmesi, aklın ve hakikatin hâkim kılınması için şehir efsaneleri ve bu efsanelere inanan akıl tutulması ile mücadelenin gerekliliği ortadadır.

 

Şehir Efsanesi Analiz Rehberi

Bir anlatının şehir efsanesi olup olmadığına yönelik değerlendirme için (i) hayatın olağan akışına uygunluk, (ii) kaynak ya da zamanlama, (iii) motivasyon, (iv) içeriğin doğruluğu, (v) mantıksal tutarlılık gibi başlıklarda inceleme gerçekleştirilebilir. Bu hususta hazırladığımız yazıya göz atmak isteyebilirsiniz.

 

Şehir Efsanesi Analiz Rehberi

 

Malumatfurus.org’da Yayınlanan Şehir Efsanesi Seçkisi

Şehir efsanesi haline gelen ve gerçeği yansıtmayan bazı iddia, hikâye, vecize ya da görsellerin kurbanı olan köşe yazarlarına ilişkin ihtisapları derlediğimiz yazılara aşağıdaki konulara göre tasnif edilmiş başlıklar aracılığıyla ulaşabilirsiniz:

 

Türk Tarihi

Türklerin Anadolu’ya 1071’de Malazgirt Zaferi’nden Sonra Girmeye Başlaması

Türklerin Tarihte Sadece 16 Devlet Kurmuş Olması

Türk Bayrağının I. Kosova Savaşı’nda Ay ve Yıldızın Şehit Olan Askerlerin Kanının Toplandığı Çukur Üzerine Yansımasıyla Oluşması

Tüm Türk Devletlerinin İçerden Yıkılması

“Anadolu” İsminin Ayran İkramına Doyan Askerlerin “Ana Dolu” Demesinden Gelmesi

“Mehmetçik” Adının Son Dönem Uydurması Olması

Dünyada Sömürgeleştirilemeyen Tek Ülkenin “Türkiye” olması

Orhun Abidelerinde Geçen Sözler

 

Osmanlı Tarihi

Hiçbir Resmi Anlaşmada “Osmanlı” Kelimesinin Geçmemesi

Ertuğrul Gazi’nin Babası Süleyman Şah

Şeyh Edebali’nin Osman Gazi’ye Nasihat Rivayeti

Osmanlı Padişahlarının Sayısının 36 Olması

Fatih Sultan Mehmet’in Ayasofya’yı Müzeye Çevirenlere Beddua Etmesi

Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’un Fethi Sırasında Şeyhülislamın Verdiği ‘Sivilleri Öldüremezsin’ Fetvası Nedeniyle Gemileri Karadan Yürütmesi

Ayasofya’nın Hızır Aleyhisselam Tarafından Kıbleye Döndürülmesi

Ulubatlı Hasan Efsaneleri

Hacı Bayram Veli’nin “İstanbul’un Fethini Şu Çocukla Bizim Köse Görürler” Demesi

Yavuz Sultan Selim’e Ait Olduğu Sanılan Resim

Yavuz Sultan Selim‘in İran Seferi Dönüşünde Yaptırdığı Çeşme ve Kürtler Hakkındaki Şiiri

Halifeliğin Mısır’ın Fethiyle Birlikte Osmanlı Hanedanına Törenle Geçmesi

2. Abdülhamit’in 33 sene boyunca hiç toprak kaybetmemesi

2. Abdulhamit’in Hatıra Defteri

Vahdettin’in Türklere Hakaret Ettiği Rivayeti

Padişah Vahdettin’in İstanbul’un Anahtarını İngiliz Komutana Teslim Ettiği Anı Gösteren Video Kaydı

Tarihte İlk Denizaltıyı Osmanlıların Yapması

Baltacı Mehmet Paşa İle Rus Çariçesi Katerina Arasındaki İlişki

Damat Ferit Paşa’nın Torunu

 

Çanakkale Savaşı

Çanakkale’de 250.000 Şehit Verilmesi

Çanakkale Savaşı’nda İngiliz Norfolk Taburu’nun Bir Bulut Tarafından Yutularak Yok Olması

Çanakkale Savaşında Mehmetçiğin Yemek Menüsü

Taburcu Kelimesinin Çanakkale Savaşıyla Birlikte Türkçeye Girmesi

 

 

Birinci Dünya Savaşı

Balkan Savaşlarında Sırplara Esir Düşen Fuat Paşa’ya Ait Fotoğraf

İngiliz General Allenby’nin Kudüs’te Selahaddin Eyyubi’nin Mezarını Tekmeleyerek “Kalk Selahaddin Biz Yine Geldik” Demesi

Sarıkamış’ta 90 Bin Askerimizin “Tek Kurşun Atmadan” Donarak Şehit Olması

Broken Hill Saldırısının Türkler Tarafından Gerçekleştirilmesi

İstanbul’un İşgalinde Fransız General d’Esperey’in Fatih Sultan Mehmet Gibi Beyaz Ata Binerek Şehre Girmesi

 

Kurtuluş Savaşı

TBMM’nin Misak-ı Milli’ye Atıf Yapmamış Olması

Kurtuluş Savaşı’nda İngilizlerle Hiç Savaşılmaması

İnönü Savaşlarının isminin İsmet İnönü’den kaynaklanması

İnönü Savaşlarının Gerçekte Yaşanmamış Olması

 

Lozan Antlaşması

Lozan Anlaşması’nın Geçerlilik Süresi ve Gizli Maddeleri

12 Adanın Lozan Antlaşmasıyla Kaybedilmesi

ABD’nin Lozan Antlaşması’nı Onaylamamış Olması

 

Mustafa Kemal Atatürk

Atatürk‘ün Suudi Kralına Mektubu 

Atatürk’e Ait Olduğu Zannedilen Vecizeler

Atatürk’ün Gizli Vasiyeti

Atatürk’ün Heron Projesi

Atatürk’ün Tekke ve Zaviyelerin Kapatılmasına İlişkin Vecizesi İddiası

Atatürk’ün “Filistin’e El Sürülemez” Demesi

Atatürk’ün Ortadoğu Halklarının İsyanına İlişkin Vecizesi

Atatürk Çiçeğinin İsminin Kökeni

Atatürk’ün 19 Mucizesi

Norveççede ‘Atatürk Gibi Düşün’ Şeklinde Bir Deyiminin Olması

Çin’de Atatürk’ün Hayatının Zorunlu Ders Olarak Okutulması

Lloyd George’un Mustafa Kemal hakkındaki sözü

David Rockefeller’ın “Atatürk Yüzünden Planlarımızı Yarım Yüzyıl Ertelemek Zorunda Kaldık” Dediği İddiası

Haiti Cumhurbaşkanı’nın mezar taşında yazan hitabede Atatürk atfı

Yunan Generali Nikolaus Trikopis’in Mustafa Kemal Atatürk ile anısı

Atatürk’ün Tokyo Camisini Yaptırması

Küba’da Sadece Atatürk’ün Büstünün Yer Alması

Che’nin Çantasından Nutuk Çıkması

Atatürk’ün İsmet İnönü’ye Verdiği “Azınlıkları Söküp Attım” Dersi

Resimde Gizli 32 Kral 62 Cumhurbaşkanı

Atatürk’ün İngiltere Kralı 8. Edward’a “Vatanımın Toprağı Temizdir. O, Elinizi Kirletmez” Demesi

İngiltere Kralı’nın Atatürk’ün Elini Öpmesi ve Önünde Eğilmesi

Atatürk’ün Çocuklara Bira İçirmesi

Atatürk’ün Cenaze Namazının Kılınmaması

Atatürk’ün Kendi Cebinden Parasını Vererek Elmalılı M. Hamdi Yazır’a Kuran’ı Tercüme Ettirmesi

Atatürk’ün Cumhurbaşkanı Seçildiği Seçimde Çekimser Oy Kullanması

“Benim Kahramanlarım Hayallerini Hiçbir Şeye Satmayan Kişilerdir” Sözünün Atatürk’e Ait Olması

Atatürk’ün “Ahlaksız Bir Arap’ın Dini Görüşlerinden Oluşan İslam Artık Ölmüştür” Demesi

Atatürk’ün “Milletvekili Maaşları Öğretmen Maaşlarını Geçmesin” Demesi

Atatürk’ün “10 Yılda Bir Af Çıkarın Benim Milletim Cahillik Yapabilir” Demesi

“Benim Kahramanlarım Hayallerini Hiçbir Şeye Satmayan Kişilerdir” Sözünün Atatürk’e Ait Olması

“Kitapsız Yaşamak Kör, Sağır ve Dilsiz Yaşamaktır” Sözünün Atatürk’e Ait Olması

“Komünizm Türk Dünyasının En Büyük Düşmanıdır Her Görüldüğü Yerde Ezilmelidir” Sözünün Atatürk’e Ait Olması

Atatürk’ün “Sen Taviz Kapısını Bir Defa Aralarsan Onlar İter Sonuna Kadar Açarlar” Dediği İddiası

Atatürk’ün Kendi Sesinden Sanılan Şiir Kaydı

Ali Rıza Efendi’ye Ait Fotoğraf

Atatürk’ün Sigara İçerkenki Fotoğrafı

Fotoğraftaki Trablusgarp’ta Çocukla Konuşan Kişinin Atatürk Olduğu İddiası

Atatürk’ün Çocukluk Fotoğrafları

 

İsmet İnönü

İsmet İnönü’nün Harf İnkılâbı Hakkındaki Sözü

Atatürk’ün İsmet İnönü Tarafından Zehirlendiğini Belgeleyen Mektuplar

Adakale’nin ve 12 Adanın İsmet İnönü Döneminde Kaybedilmesi

Atatürk’ün İsmet İnönü Tarafından Zehirlendiğini Ortaya Koyan Belgeler

 

Din

Hz. Muhammed’in Kabrine Ait Resim

Mekke’nin 31 Aralık Günü Fethedilmiş Olması

Başka Bir Ülkede Mevlid Kandilinin Kutlanmaması

Kâbe’nin Üzerinden Kuş ya da Uçakların Uçamaması

Ezanın Türkçe ya da Arapça okunması yönünde bir yasanın hiçbir zaman var olmaması

Hz. Muhammed’in Kâbe’nin Anahtarını Teslim Ettiği Osman Bin Talha’nın Müslüman Olmaması

Kutlu Doğum Haftası Hurafesi

Hac’da şeytan taşlama için “taş satışı” yapılması

Kubbet-üs Sahra ve Mescid-i Aksa Farkı

Sabah Ezanının Okunduğu İlk Cami

Kuran-ı Kerim’de Altının Müslümanların Parası Olarak Belirlenmesi

Arabistanlı Lawrence’ın Kâbe’de Araplara İmamlık Yapıp Namaz Kıldırması

Yeryüzündeki İlk Yapının Kâbe Olması

ABD’nin Hz. Muhammed’i En Büyük Adalet Sağlayıcı Olarak Tanıması

Edison’un Nur Suresini Okuyarak Ampülü Bulması

Neil Armstrong’un Ayda Ezan Sesini Duyması ve Müslüman Olması

Kaptan Kusto’nun Müslüman Olması

Mel Gibson’ın Müslüman Olması

Will Smith’in Müslüman Olması

Jay Jay Okocha’nın Müslüman Olması

Snoop Dogg’un Müslüman Olması

En Fazla Alkol Tüketilen Şehrin Konya Olması

Hz. Muhammed’i Çizen Karikatüristin Yanarak Ölmesi

Karl Marx’ın “Tüm Kalbimle İnanıyorum Ki Hz. Muhammed Tarihin Gördüğü En Büyük Devrimcidir” Demesi

Kur’an-ı Kerim’i Yırtan Kızın Fotoğraftaki Yaratığa Dönüştüğü İddiası

İlk Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Rıfat Börekçi’nin Yahudi Haham Olması

Immanuel Kant’ın Doktora Tez Kapağındaki Besmele

 

Siyaset

Adnan Menderes’in Celladının Daha Önce Onun İçin Çocuğunu Kurban Etmek İsteyen Kişi Olması

AK Partili Belediyelerce Hiç Atatürk Heykeli Yaptırılmaması

Başkanlık Sistemiyle Gelen Diktatörün Olmaması

Deniz Gezmiş’in İdamı İçin 97 CHP’li Milletvekilinin Evet Oyu Vermesi

CHP’nin İktidarda Kaldığı Süre

KKTC Bayrağını Necmettin Erbakan’ın Tasarlaması

Necmettin Erbakan’ın Devrim Otomobilini Üreten Ekipte Yer Alması

Değerli Yalnızlık Kavramını Literatüre İbrahim Kalın’ın Kazandırması

Ahmet Davutoğlu’nun Emevi Camii’nde Namaz Kılacağız” Demesi

Kabataş İftirası

Gezi Parkı Eylemleri Sırasında Camide İçki İçilmesi

 

Türk Silahlı Kuvvetleri

Ayşe Tatile Çıksın Parolasıyla Kıbrıs Barış Harekâtının Başlaması

15 Temmuz Darbe Girişimi Gecesi Vatandaşların F16’nın Üzerine Atlamaya Çalışması

Tutuklanan İlk Muvazzaf Generalin Bilgin Balanlı Olması

Sabiha Gökçen’in Dünyanın İlk Kadın Savaş Pilotu Olması

 

Takvim – Anakronizm – Tarihi Olaylar

12 Mart Muhtırasının 1970 Yılında Verilmesi

31 Mart Vakasının 31 Mart 1909’da Gerçekleşmesi

1907 Ekim Devriminin Ekim Ayında Gerçekleşmesi

Milenyuma 1 Ocak 2000’de Girilmesi

24 Kasım’ın Dünya Öğretmenler Günü Olarak Kutlanması

4 Mart’ın Dünya Lâiklik Günü Olarak Kutlanması

 

Mevlânâ Celaleddin Rumî

Mevlana’ya Ait Olduğu Sanılan Resim

Mevlana’nın “Yine Gel” Rubaisi

 

Mimar Sinan

Mimar Sinan’ın Mihrimah Sultan’a Duyduğu Aşk Hikayesi

Mimar Sinan’dan 400 yıl sonrasına mektup

 

Mehmet Akif Ersoy

Mehmet Akif’in II. Abdulhamit için “zalim”, “ödlek” ve “kızıl kafir” demesi

Mehmet Akif’in Yılbaşı Şiiri

İstiklâl Marşı’nın Safahat’ta Yer Alması

 

Edebiyat – Sanat – Vecize – Şiir 

Mithat Paşa’nın 2. Abdulhamit’in Devrilmesinden Sonra “Biz Sadece Abdulhamid’i Yıkmaya Odaklandık Onu Hiç Düşünmemiştik” Demesi

Keçecizade Fuad Paşa’nın Osmanlı Devleti İçin “Siz Dıştan Biz İçten Yıkmaya Çalışıyoruz Yine Yıkılmıyor” Demesi

“Urfa’da Oxford Vardı Da Biz Mi Gitmedik” sözünün sahibi

Can Yücel’in “Her Gün Bayram” Yazısı

Uğur Mumcu’nun Türk Tanımı

Aziz Nesin’in “Allah Parmaklarımızın Arasında Boşluk Bıraktı. Bizim İçin Yaratılan Kişi Gelip O Boşluğu Doldursun Diye” Demesi

Abdülhak Hamit Tarhan’ın Ardından Makberi Yazdığı Eşinin Taziyesinde Tanıştığı Kadınla Hemen Evlenmesi

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Eşine ‘Özledim’ Yerine Utandığı İçin ‘Çok Göresim Geldi’ Demesi

Oğuz Atay’ın Takım Elbise Giyerek Uyuduğu Rüyasında Suna Kan’ın Nikah Şahidi Olduğunu Görmesi

Necip Fazıl Kısakürek’in “Uğruna ölmekse seni yaşatmak bin kere ölürüm de adına leke sürdürmem, gururdur namustur bayrak ve sancak, aksa da kanım zalimi güldürmem!” demesi

Cemal Süreya’nın Soyadından İkinci Y’yi Sezai Karakoç’la “Muazzez Akkaya” Üzerine Girdiği İddia Nedeniyle Atması

Sezai Karakoç’un Mona Roza Şiirini Yazdığı Muazzez Akkaya’nın İntihar Etmesi

Voltaire’in “Fikirlerinize katılmıyorum ama fikirlerinizi ifade edebilmeniz için canımı bile veririm” sözü

“Azrailine Aşık Olmuşsa Bir Millet” Dörtlüğünün Ömer Hayyam’a Ait Olması

“Mevlâ Görelim Neyler, Neylerse Güzel Eyler” Beytinin Anonim Olması

“Akılsız Kadınlar Kocalarını Köle Yaparlar ve Köle Karısı Olurlar. Akıllı Kadınlar ise Kocalarını Kral Yaparlar ve Kraliçe Olurlar” Sözünün Hz. Ali’ye Ait Olması

“Mazlumun ahı, indirir şahı, Her şeyin bir vakti vardır” Dizesinin Yunus Emre’ye Ait Olması

“Türkiye Türklere Bırakılmayacak Kadar Değerlidir” Sözünün Sahibi

“Kalkın Ey Ehl-i Vatan Dediler, Kalktık; Herkes Oturdu Biz Ayakta Kaldık” Vecizesinin Sahibi

“İnandığın gibi yaşamazsan, yaşadığın gibi inanmaya başlarsın” sözünün sahibi

“Şu Mektepler Olmasa Maarifi Ne Güzel İdare Ederdim” Sözünün Sahibi

“Kenar-ı Dicle’de bir kurt aşırsa koyunu, Gelir de adl-i İlahi sorar Ömer’den onu” sözünün sahibi

“Ne kendi etti rahat, ne âlem buldu huzur, Yıkılıp gitti cihandan, dayansın ehli kubur” sözünün sahibi

“Be Hey Dürzü” şiirinin Neyzen Tevfik’e ait olması

Yunus Emre’nin “Semaverin üstündeki demlik” hakkındaki şiiri

“Nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdir, Tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir” Beyti

“Karanlığa Lanet Okumaktansa Bir Mum Yakmak Yeğdir” Sözünün Sahibi

“Eflatun’a Sormuşlar” başlıklı hikaye

W.H.T. Squires’in Halep Hatıralarım Adlı Kitabında Halep’te Türk Askerlerini Arapların Katlettiğini Aktarması

Ziya Gökalp’in Kürt kökenli olması

Fatmagül’ün Suçu Ne Dizisinin Vedat Türkali’nin Romanından Uyarlanması

Orhan Pamuk’un Bir Kitabında İmamın İkindi Namazı Saatinde Cami Balkonundan Ezan Okuduğunu Aktarması

“Mey Biter Saki Kalır, Her Renk Solar Haki Kalır, Diploma İnsanın Cehlini Alsa Da Hamurunda Varsa Eşeklik, Baki Kalır” Sözünün Fuzuli’ye Ait Olduğu İddiası

Keçecizade Fuad Paşa’nın Osmanlı Devleti İçin “Siz Dıştan Biz İçten Yıkmaya Çalışıyoruz Yine Yıkılmıyor” Demesi

“Gemi Limanda Güvendedir Ama Gemiler Limanda Beklemeleri İçin Yapılmaz” Vecizesinin Sahibinin Paulo Coelho Olması

“Eğer Oy Vermek Bir Şeyi Değiştirseydi Oy Vermemize İzin Vermezlerdi” Sözünün Mark Twain’e Ait Olması

Dünyanın En Kısa Öyküsünü Ernest Hemingway’in 6 Kelimede “Satılık: Bebek Ayakkabıları. Hiç Giyilmemiş” İle Yazması

Orhan Seyfi Orhon’un Veda Busesi’ni Kanserden Ölen Kızının Ardından Yazması

 

Ekonomi – Finans

Türkiye’nin G20 Üyeliğinden Çıkarılması

G20’nin Dünyanın En Büyük 20 Ekonomisinden Oluşması

TL’nin değer kaybının devalüasyon anlamına gelmesi

IMF’ye 5 Milyar Dolar Borç Verilmesi

Çince krizin fırsat ve tehlike anlamına gelmesi

 

Ülkeler

Turks ve Caicos Adalarının Fese Benzeyen Kaktüsten Esinlenerek Türk Olarak Adlandırılması

İzlanda’da Türkleri Öldürmenin Yakın Zamana Kadar Yasal Olması

ABD Başkanı Kennedy’ni Para Basımı Yetkisini Alması Nedeniyle Suikasta Uğraması

ABD Başkanlarının Kilisede ya da Havrada Yemin Etmesi

ABD’nin Ortadoğu’da Sınırları Değişecek 22 Ülke Arasında Türkiye’yi de Sayması

Vaşington’daki binaların Kongre binasından daha yüksek olmaması

Amerika Kıtasının Adının Amerigo Vespucci’den Gelmesi

Sürpriz Yumurtanın ABD’de Sağlığa Zararlı Maddeler İçerdiği İçin Yasak Olması

İsrail’i İlk Tanıyan Ülkenin Türkiye Olması

İsrail’in tarihinde ilk kez Türkiye’den Mavi Marmara nedeniyle özür dilemesi

İsrail’de Hiç Aşı Yapılmaması

İran’ın Tarihinde Hiç Müslüman Olmayan Bir Ülkeyle Savaşmamış Olması

Brezilya’nın Başkentinin Rio De Janeiro Olması

Avustralya’nın Başkentinin Sydney Olması

İsviçre’nin Başkentinin Zürih Olması

Kazakistan’ın Başkentinin Almaata Olması

Avustralya Eski Başbakanı Julia Gillard’ın Müslümanlara Ülkeyi Terk Etme Çağrısı Yapması

Fransa’da İstenmeyen Bebeklerin Satışa Çıkarılması

Japonya’da İnsan Eti Satan Restoranın Açılması

Finlandiya’da Öğrencilere Ödev Verilmemesi

 

Uzay – Astronomi

Dünya, Güneş’e 1 santim/metre/kilometre bile daha yakın olsa sıcaktan kavrulur, 1 santim/metre/kilometre uzak olsa soğuktan donardı

Ayın Karanlık Yüzü

NASA Pahalı Uzay Kalemi Geliştirirken Sovyetlerin Kurşun Kalem Kullanması

Çin Seddi’nin uzaydan görünen tek yapıt olması

Neil Armstrong’un Ay’a Aslında Hiç Gitmediklerini İtiraf Etmesi

Neil Armstrong’un Ay’a İndiğinde “İyi Şanslar Bay Gorsky” Demesi

Giza Piramidinin Koordinatlarının Işık Hızını Vermesi

Dünyanın Yakınından Geçecek Kozmik Işınların Elektronik Aletleri Zararlı Hâle Getirmesi

 

Bilim – Teknoloji – İcatlar – Mucitler

Oktay Sinanoğlu’nun Dünyanın En Genç Profesörü Olması

Oktay Sinanoğlu’nun 2 Kez Aday Olduğuduğu Nobel Ödülünü Reddetmesi

Giyotinin Mucidinin Giyotinle İdam Edilerek Öldürülmesi

Telefonda Kullanılan “Alo” İfadesinin Kökeninin Alexander Graham Bell’in Sevgilisi Allessandra Lolita Oswaldo’nun İsminin Kısaltmasından Kaynaklanması

Benjamin Franklin’in Elektriği Bulması

Thomas Edison’un Elektriği Bulması

Thomas Edison’un Ampülü Bulması

Thomas Edison İçin İlkokul Öğretmeninin “Akıl Hastası” Demesi

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisini Piramit Üzerinden Sembolize Etmesi

Contorium elementi / Contorium madeni / Contorium minerali

Etnodertin

Escherian Merdiveni

 

Albert Einstein

Einstein’ın Üniversite Sınavını Kazanamaması

Einstein’ın Yerine Şoförünün Konferansta Konuşma Yapması

Einstein ve Terapistine Ait Fotoğraf

Einstein’ın “Delilik, Aynı Şeyi Tekrar Tekrar Yapıp Farklı Sonuçlar Beklemektir” Demesi

Einstein’ın “Korkarım Ki Bir Gün Teknoloji, İnsan İletişiminin Ve Yakınlaşmasının Önüne Geçecek ve Aptal Bir Nesil Ortaya Çıkacak” Demesi

“Negatif İnsanlardan Uzak Durun, Her Çözüm İçin Bir Sorunları Vardır” Sözünün Einstein’a Ait Olması

Einstein’ın “Güzel Bir Kızı Öperken Düzgün Araba Kullanan Birisi, Öpücüğe Hak Ettiği Dikkati Vermiyor Demektir” Demesi

 

Hayvanlar Alemi

Deve Kuşlarının Tehlike Anında Başını Toprağa Gömmesi

Balıkların Hafızasının 3 Saniye Olması

Yarasaların Kör Olması

Kelebeklerin 1 Günlük Ömrü

 

Sağlık – İnsan Vücudu

Gergedan Virüsü

Beynimizin % 10’unu Kullanıyor Olmamız

 

Futbol

Armasında Ay-Yıldız Bulunan Tek Türk Futbol Takımının Beşiktaş Olması

Fenerbahçe’nin Yanlış Aykut’u Transfer Etmesi

Dinamo Kievli Futbolcuların Nazilere Karşı Kazandıkları Maç Sonrası Öldürülmeleri

 

Popüler  / Ünlü Simalar

Türkiye’de Barış İsmini Alan İlk Kişinin Barış Manço Olması

Uğur Dündar’ın Soyadının Aslında Dindar Olması

Okan Bayülgen’in Elmalılı Hamdi Yazır’ın Torunu Olması

Olmasa Mektubun Şarkısını Murathan Mungan’ın Derya Köroğlu İçin Yazması

Can Yücel ile Gazi Yaşargil’in “Burs” Hikayesi

Burak Kut’un Kutul Amare Zaferinin Kahramanı Halil (Kut) Paşa’nın Torunu Olması

Hasan Ali Toptaş’ın Çizgi Film İzleyen Çocukla Televizyonunu Haczederken Gözgöze Geldikten Sonra İstifa Etmesi

Steve Jobs’un Yazdığı Son Yazı

Keanu Reeves’ın Matrix’ten Kazandığı Parayı Film Ekibine Dağıtması

Bruce Lee’nin Mınçıka İle Masa Tenisi Oynadığı Video

Güzin Abla Köşesini Bir Erkeğin Yazması

Nejat İşler’in Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Yeğeni Olması

 

Yabancı Tarihî Şahsiyetler

Marie Antoniette’nin “Ekmek Bulamıyorlarsa Pasta Yesinler” Demesi

XVI. Louis’in Günlüğüne Fransız Devriminin Olduğu Gün “Hiçbir Şey” Yazması

Machiavelli’nin Prens’te “Amaca Giden Her Yol Mübahtır” Cümlesini Kullanması

Roma yanarken İmparator Neron’un keman çalması 

Napolyon’un Boyunun Kısa Olması

Mozart’ın Türk Marşını Bestelerken Mohaç Savaşı’ndan Esinlenmesi

Dünyanın Etrafını İlk Defa Dolaşan Kişinin Macellan Olması

 

Kelime – Cümle – Atasözü Anlamı

Kezban Adının Anlamını “Yalancı” Olması

Çilingir Sofrasının Adının Çilingirden Gelmesi

No Woman No Cry’ın Anlamının Kadın Yok Ağlamak Yok Olması

İngilizce Haber Anlamına Gelen News Kelimesinin Kökeninin Kuzey, Doğu, Batı, Güney Anlamlarına Gelen North, East, West, South Kelimelerinin Baş Harflerinden Kaynaklanması

“Su Küçüğün Söz Büyüğün” Atasözü

“Şecaat Arz Ederken Merd-i Kıptî Sirkatin Söyler” Mısrası

Safsatanın Anlamının Palavra ve Yalan Olması

“Ana Gibi Yâr, Bağdat Gibi Diyar Olmaz” Atasözünün Aslının “Ane Gibi Yâr, Bağdat Gibi Diyar Olmaz” Olması

Zıvanadan Çıkmak Deyiminin Kökeninin Trafik Polislerinin Görev Yaptığı Metal Silindirden Gelmesi

Polislere Argoda Aynasız Denmesinin Sebebinin Aynasız Sivil Polis Araçları Olması

Umut Kelimesini Türkçeye Yaşar Kemal’in Kazandırması

Dünyanın En Uzun Kelimesinin “Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz” Olması

 

Şarkı – Türkü

“Gamzedeyim Deva Bulmam” Şarkısının “Gamze” Üzerine Yazılmış Olması

Neşet Ertaş’ın Gönül Dağı Türküsündeki “Gönül Dağı”nın Anlamı

Kıyamam Sana Adlı Şarkının Sözlerini Karaköy Genelevinde Çalışan Bir Kadının Yazmış Olması

“Ne Ağlarsın Benim Zülfü Siyahım” Türküsünün Aşık Daimi Tarafından Oğlu Kâzım Aydın’ın Ölümü Üzerine Yazılması

Fırat Türküsü’nün Erkan Oğur’a Ait Olması

Hey Onbeşli Türküsünün Çanakkale Savaşı’na Katılan 15 Yaşındaki Askerleri Anlatması

 

Mimari 

Atlı Anıt Heykellerin Ayaklarının Pozisyonunun Üzerindeki Kişinin Ölümü Hakkında Bilgi Sunması

Sultan Ahmet Camii’nin 14 şerefesinin olması

Yeni İstanbul Havalimanın Dünyanın En Büyüğü Olması

Yavuz Sultan Selim Köprüsü Dünyanın En Uzun ve Geniş Köprüsü Olması

 

Coğrafya

İstanbul Boğazı’nın Donması

Çorum’un Dünyanın Merkezi Olması

 

Diğer

Kasırgalara Hep Kadın İsimlerinin Verilmesi

Vikinglerin Boynuzlu Miğfer Takması

Okullarda Öğrencilere “Allah’ın Takdiri Belgesi” Dağıtılması

Günümüzde kullanılan Noel Baba karakterini/çizimini Coca Cola’nın oluşturması

Noel/Christmas – yılbaşı farkı

Eski Gemilerden Jilet Yapılması

25. Kare Deneyi İle Subliminal Mesaj Verilmesi

Şapka İşaretinin (^) Kaldırılması

Kara Cumanın Kökeninin Köle Ticaretine Dayanması

Sakallı Bebek

 

Bazı alıntılar:

Ahmet Turan Alkan’dan::

“Efsaneler zombi gibidir kolay öldürülemezler!”

Mark Twain’e atfedilen bir söz:

“Gerçek, ayakkabılarını giyene kadar yalan, dünyayı (üç kez) dolaşır.”

Sahipliği Mark Twain’e izafe edilse de bu iddia kanıtlanamayan vecize ile ekleme yapalım:

“İnsanları kandırıldıklarına ikna etmek, onları kandırmaktan daha zor”

Mikhail Tsypkin‘den yolluk alalım:

“Komplo teorileri yeterince kıvama geldiğinizde size annenizin ninnisinden daha tatlı gelir”

 

İlave Not: Yalansavar.org’da Işıl Arıcan tarafından kaleme alınan “İnternetteki Hurafe Belirtileri” başlıklı yazıda dile getirilen hususlar, köşe yazarlarınca paylaşılan/yayılan şehir efsanelerinin tespitinde oldukça faydalı olabilir.