Hakkında

Malumatfuruş Nedir? Kimdir? Neyi Amaçlamaktadır?

Malumatfuruş“, köşe yazarı zabıtası “Muhtesip.com” kültüründen esinlenen, 2015 yılında köşe yazarları odaklı faaliyete geçen bir “yanlışlama” girişimidir.

Köşe yazılarının yanı sıra gazete ve dergi gibi basılı yayınlar ile sosyal medya, haber siteleri ve internet forumları gibi dijital ortamlarda yer alan, açık kaynaklar vasıtasıyla somut şekilde yanlışlanabilecek (yaygınlık kazanan ya da kazanabileceği değerlendirilen) yanlış iddialar incelenmektedir.

Tercih gereği sadece, yanlış olduğu açık kaynaklar vasıtasıyla somut şekilde tespit edilen iddiaları ele alan incelemeler yayımlanmaktadır. 

İncelenecek iddiaların belirlenmesinde yaygınlık, önemlilik, aciliyet kriterleri göz önünde bulundurulmakta olup, herhangi bir önyargı ya da tutum bu noktada belirleyici değildir.  

Yayımlanan yanlışlamalarda nasıl bir yöntem izlendiğine dair detaya ilgili sayfadan göz atabilirsiniz.

E-posta, sosyal medya hesapları (Twitter, Instagram, Facebook)  ya da internet sitesinin “İrtibat” sayfasındaki iletişim formu aracılığıyla temasa geçerek tespit ettiğiniz hususları aktarabilirsiniz (Tüm sosyal medya hesaplarımıza İletişim başlıklı sayfamızdan erişebilirsiniz).

Hakkımızda ilave bilgi edinmek için daha önce vermiş olduğumuz röportajlardan bazılarına “Bizden” başlıklı sayfamızda göz atabilirsiniz. İşbu sayfada alıntılanan çevrim içi yazılarda, kitaplarda ya da makalelerde Malumatfurus.org hakkında yapılan yorumları da inceleyebilirsiniz.

Metodolojiye uygun biçimde ve talep edilen niteliklere riayet edilerek hazırlanmış içeriklerinizi yayımlanmak üzere bizimle paylaşabilirsiniz.

 

Hamiş: Sitenin adı ile kastedilen ekibimiz değil, bilmediği hâlde bilgiçlik taslayarak okurlarıyla yanlış bilgiler paylaşan köşe yazarlarıdır…

 

 

Malumatfuruşun Anlamı Nedir? Malumatfuruş Ne Demek?

TDK’ya göre malumatfuruş, Arapça ve Farsça karışımı bir sıfat olup, “bilgiçlik taslayan”, “bilmiş geçinen” anlamına gelmektedir. Malumatfuruş kelimesi, Arapça ‘bilgiler / bilinen şeyler’ anlamına gelen malumat kelimesi ile Farsça ‘satan / satıcı’ anlamına gelen “furuş” kelimesinden oluşmaktadır.

 

Malumatfuruşun Anlamı Nedir? Malumatfuruş Ne Demek?

 

TDK, “malumatfuruş”un anlamını şöyle açıklamaktadır:

 

malumatfurus

 

 

Malumatfuruş Hakkında Basılı & Dijital & Sosyal Medyadan, Kitaplardan &  Makalelerden Yorumlar

 

Journo.com.tr:

‘Köşe yazarı yanlışlama girişimi’ Malumatfuruş’a göre Türkiye’de köşe yazılarının kalitesi kesinlikle uluslararası standartlarda değil. Basın sektöründe fikrî namus ve sorumluluk, iş ahlâkı, basın etiği serbest düşüşte. Köşe yazarları her gün yüksek perdeden atıp tutuyor, bize ne düşünmemiz gerektiğini söylüyor. Bir kısmı siyaset sahnesine bir kısmı yönetici koltuklarına o köşeler sayesinde çıkıyor. Ancak bir süredir köşecilerin keyfi kaçık. Çünkü artık yazılarını denetleyen bir organizasyon var: Malumatfuruş. Malumatfuruş, ele aldığı köşe yazılarını derinlemesine inceliyor ve yazarların hatalarını bir bir ortaya döküyor. Niyetlerinin “Yanlış bilgiye ve yayıncısına dair sanal dünyaya bir iz düşmek” olduğunu söyleyen ekiple konuştuk.”

***

Qoshe:

“Artık köşe yazarları bir yazıyı yazmadan önce birkaç kez daha düşünmeli.. Yeterince araştırma yapmadan, gelişigüzel yazılmış, sırf kitle arzusuyla yanıp tutuşan yazarların korkulu rüyası malumatfuruş eleştirel yazılarıyla qoshe’nin kalbinde tahtına oturdu. Yandaş, muhalif, sağcı, solcu farketmeden herkesi eleştirebilen özgür ve dik bir duruşa sahip. Herkeslerden kendisini ayıran en önemli özelliği bizce. Bu oluşumun, kendileri kontrol bile etmeden, stajyerlere, çalışanlara, danışmanlara yazdırılan köşe yazılarının sonunu getirmesini umuyoruz.”

***

İsmail Hakkı Polat:

“Yeni medya ile birlikte baş gösteren bilgi kirliliğini azaltmak ve gelişmeleri nesnel kriterler çerçevesinde doğrulamak misyonuyla yola çıkan bu oluşumların yaşaması ve bağımsızlıklarını koruması için de kitlesel fonlama gibi yeni kuşak gelir modelleri kullanılabilir. Bizdeki muhtesip.com (yeni adı Malumatfuruş), teyit.org, Dijital Haklar, Doğruluk Payı gibi sitelere bu alandaki yerli örnekler olarak göz atmanızı öneririm. Anlaşılan o ki, bu tarz oluşumlar ülkemizde ve dünyada yeni dönemin yükselen yıldızları olacak.”

İsmail Hakkı Polat (Daktilo1984 – “Sosyal medyada yeni medya üzerinden bir Dijital Ortaçağ dönemine giriyoruz“):

“Aynı manipülatif anlayış içinde daha çok Post-Truth dediğimiz hakikat sonrası döneme çanak tutar biçimde davranıyorlar. Ben geleneksel medyadan bu Post-Truth’u kendilerine bir avantaj olarak görüp, ona göre daha güvenilir, rafine ve hakikati arayan bir yönde ilerlemelerini ve çaba göstermelerini beklerdim.  Ticari iş modellerini bunun üzerine kurmaları gerekirdi. Maalesef bunu geleneksel medya yapmadı, teyit.org, doğrulukpayı.com, malumatfuruş gibi çevrim-içi doğrulama (online fact-checking) kuruluşları yaptı. Bu, geleneksel medya için çok ciddi bir utanç kaynağıdır. “

***

Murat Muratoğlu (Sözcü Gazetesi Köşe Yazarı):

“Bu Malumatfuruş takip edilmeli… yanlışları bilmek isteyenler için ideal… Her atılıp tutulana inanmak istemiyorsanız bire bir…”

***

Ceyhun İrgil (26. Dönem CHP Bursa Milletvekili):

“Medya “gerçek bilgi” için çok güvenli değil Bilgilerin ve haberlerin doğruluğu açısından “hakikatsizliğin hakikatini” tarafsız olarak inceleyen @teyitorg ve @malumatfurusorg hesaplarını takip etmenizi öneririm Ayrıca veri ve görsellerin doğruluğunu da araştırıp paylaşıyorlar”

***

Sarphan Uzunoğlu (Kadir Has Üniversitesi Öğretim Görevlisi ve NewsLabTurkey Yayın Yönetmeni):

(Journo.com.tr – Yalan haberler alemi: Alem yalancı mı oldu?)

“Türkiye’de ise teyit.org, Doğruluk Payı ve Malumatfuruş gibi platformlar bu konuda dijital alanda kısıtlı ama inançlı bir mücadele sürdürüyorlar. Bu platformların etki alanları da yazık ki çoğunlukla Twitter’la ve “okuryazar seküler kesimlerle” sınırlı gibi görünüyor. Bu tür doğrulama platformlarının etkisi tartışılmaz. Teyit’ten, Doğruluk Payı ya da Malumatfuruş’tan doğrulama aktivistleriyle karşılaştığınızda verilen emeğin değerini ve niteliğini daha iyi anlama fırsatı buluyorsunuz; hatta Türkiye’de alana sivil toplumun yeterince yatırım yapmamış olmasını, özellikle de büyük haber odalarının yalanla mücadele birimleri kurmamış olmalarını fazlasıyla garipsiyorsunuz. Tabii bu bir anlık naifliğiniz oluyor.”

(Daktilo1984 – Bize en çok zarar verebilecek dezenformasyon biçimi devlet eliyle yapılan dezenformasyondur)

“Türkiye’deki fact-checking ile ilgili çok fazla girişim bulunmaktadır. Araştırsak, 10-20 tane sosyal ağ vardır. Bunların içerisinde bir elin parmaklarını geçmeyecek kadarı makuldür. Ben makul olarak, Teyit.org ve tabii ki Doğruluk Payı sitesini örnek verebilirim. Bunlar, Türkiye’deki IFCN üyelerinden -IFCN üyesi olmasa da Malumatfuruş’u da burada anmak gerekir diye düşünüyorum.”

***

Mehmet Atakan Foça (Teyit.org Kurucusu):

“Gerçeklik-sonrasını yaşadığımız, yalanın ayıplanmadığı, yalan söyleyenin foyası ortaya çıktığında yüzünün kızarmadığı böyle bir dönemde, fact-checking ve doğrulama yapan kuruluşlara olan ihtiyacın her halükarda artacağı düşüncesindeyim. Türkiye’de Doğruluk Payı, Malumatfuruş, Yalansavar ve teyit.org gibi yapıların verdikleri mücadelenin de kısa vadede sonuç alınabilecek birşey olmadığını düşünüyorum. Doğru bilginin önemli olduğu inancını ve gerçeklere her zaman herkesin bir gün ihtiyacı olacağı bilincini kazandırabilmek için önümüzde çok uzun bir yol var.”

“Yukarıdaki efemeradan da anlaşılacağı gibi, Teyit’in planları arasında hakikati tekeline geçirme gibi bir planı yok. Aksine ekosistemi büyütecek çalışmaları artırma, başka aktörlere yol gösterici olmak gibi stratejileri var. Nitekim Türkiye’deki doğru bilgi ekosistemini güçlendirmek isteyen Malumatfuruş, Journo, Oy ve Ötesi, NewslabTurkey, Veri Okuryazarlığı Derneği gibi aktörlerle devamlı yan yana gelmemiz, kendi doğrulama birimini kurmak isteyen bir üniversitenin akademisyen ve öğrencilerine içgörülerimizi aktardığımız toplantılar yapmamız da ancak bununla açıklanabilir.”

***

Baybars Örsek (Doğruluk Payı Kurucusu):

“Dünyadaki doğruluk kontrolü çalışmalarının çatı organizasyonu olan Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağı (International Fact-Checking Network) Danışma Kurulunda Washington Post, Politifact gibi kurumlarla birlikte temsil edilen Doğruluk Payı ve ağın üyelerinden biri olan teyit.org gibi kurumlar bu alanda Türkiye’nin en üst seviyede temsil edilmesini sağlıyor. Evrim Ağacı, Yalansavar, Malumatfuruş ve daha bir çok oluşumun da bu alanda gittikçe kuvvetlenerek Türkiye’nin dünyada doğruluk kontrolü çalışmaları arasında nitelik ve nicelik anlamında öne çıkmasını ve bu gazetecilik pratiğinin ülkemizde daha da güçlenmesini sağlayacaktır.”

***

Serdar Başeğmez (Yalansavar Ekip Üyesi):

“Bu siteyi yeni öğrendiğim için hayıflanıyorum. Çok bilinmediğini görüyorum daha da üzülüyorum. İzleyiniz, okuyunuz

“Olayı iddia kontrolünden bir adım öteye götürmek gerekiyor. Örneğin, “Dikkatli olun”, “Her gördüğünüze inanmayın” gibi hedefsiz ifadelerdense bu tip rehberler ve doğrulama ipuçları çok daha faydalı. @malumatfurusorg ve @teyitorg bu tip şeyleri çok güzel yapıyor. Sağolsunlar.”

***

Doğruluğu Ne? (Koronavirüs Salgınında Yanlış Bilgiden Korunma Yolları):

“Doğrulama platformları özellikle internet ve sosyal medyadaki yanlış ve uydurma haberler, iddialarla ilgili farklı yöntemler kullanarak ve kanıtlarını ortaya koyarak doğruluk kontrolü yapar. Türkiye’de sayıları az olsa da bu doğrulama platformları önemli bir görev üstleniyor. Doğruluğu Ne?, Malumatfuruş, Teyit, Doğruluk Payı, Yalansavar gibi girişimlerin mümkünse hepsini sosyal medyada takip edin.”

***

Sarphan Uzunoğlu & Verda Uyar (NewslabTurkey – “Türkiye’de doğru bilgiyi aramak: Çöldeki vahanın peşinde“):

“2009 yılında yazılı basında yer alan köşe yazılarını doğrulamak amacıyla kurulan Muhtesip’in yayın hayatı sadece 5 yıl sürdü ve kurucuları aynı motivasyonla Malumatfuruş adında başka bir girişim kurdu. Siyasi kutuplaşmayı Türkiye’deki haber ve köşe yazarı kalitesini etkileyen bir sorun olarak gören bu platform ana akım medyada yer alan dezenformasyonu çalışmasının merkezine alıyor ve köşe yazarları odaklı doğrulama/yanlışlama işi yapıyor. Farklı alanlarda tam zamanlı iş sahibi olan ve dolayısıyla platforma “yan iş” olarak katkı sunan Malumatfuruş ekibinin hazırladığı içerikler anonim olarak paylaşılıyor, Muhtesip ekibinden bilinen kurucu üyeler dışındaki platform üyelerinin kimliklerine dair bir bilgi yok. Yalansavar gibi bu platform da kendi kendini finanse etme ilkesine göre çalışıyor. “

***

Semih Sönmez (Dunyahalleri.com Yazarı):

“Günümüzde, özellikle sosyal medya kanalları aracılığıyla yalan haberler hızla yayılabiliyor. Bu tarz haberleri tespit etmek ve kamuoyuna doğru bilgi sunmak için çalışan Teyit.org, Yalansavar, Malumatfuruş ve Doğruluk Payı gibi organizasyonlar, şüpheli haberler hakkında daha sağlıklı bilgiler edinmenizi sağlayabilir. Siz de bu tarz sitelerin takip ettiği metodolojiyi izleyerek, internette karşılaştığınız haberlerin doğruluğunu kontrol edebilirsiniz. Neredeyse her iki kişiden birinin her hafta yalan haberlerle karşılaştığı ülkemizde, sosyal medyada gördüğünüz her şeye inanmamakta fayda var.”

***

Bünyamin Ayhan & Harun Dağ (“Köşe Yazarları ve Yanlış Bilgi: Malumatfuruş Sitesi Üzerinden Bir İnceleme”):

“Haberciliğin ilk örneklerinden bu yana medyada var olan yalan haber (fake news) ve dezenformasyon sürekli tartışılan bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Yalan haber ve dezenformasyon haber metinlerinin yanı sıra köşe yazılarında da kendisine yer bulmaktadır. Günlük hayatta yaşanan olaylarla ilgili okuyucu/izleyici/dinleyici/kullanıcı konumunda bulunan kitlelerin değerlendirme yapmasında yardımcı olan köşe yazarları, birçok alanda sahte/yanlış bilgiyi satırlarına taşımaktadır. Bu noktada köşe yazıları ile ilgili de doğrulama yapılması önem arz etmektedir. Türkiye’de sınırlı sayıda da olsa yalan/sahte haber ile ilgili özellikle internet ve sosyal medya üzerinden faaliyet gösteren doğrulama merkezleri bulunmaktadır. Malumatfuruş da köşe yazılarındaki yalan/sahte bilgileri tespit etmeye çalışan doğrulama merkezlerinden biridir. Çalışma kapsamında hangi gazete ve köşe yazarlarının hangi süreçlerde yalan/sahte bilgileri paylaştıkları ele alınmaktadır. Malumatfurus.org içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Analiz neticesinde birçok köşe yazarının politika, tarih, coğrafya ve ekonomi gibi çeşitli alanlarda yalan/sahte bilgiyi paylaştıkları tespit edilmiştir.”

***

Nihal Kocabay Şener (Halkla İlişkiler ve Reklam Çalışmaları E-Dergisi):

“Uluslararası haber organizasyonlarında yukarıda belirtilen girişimler olurken Türkiye’de ana akım olarak tanımlanabilecek olan medyanın ‘yalan haber’ sorunsalına ilişkin girişimleri bulunmamaktadır. Türkiye’de üniversiteler ya da sivil toplum kuruluşları tarafından yürütülen doğruluk kontrol merkezleri oluşturulmuştur. Doğruluk Payı, Malumatfuruş, Teyit.org bunların arasında yer almaktadır. “

Nihal Kocabay Şener (Akdeniz İletişim Dergisi):

“Malumatfuruş, köşe yazarlarının üretmiş oldukları içerikleri doğruluklarını araştırmaktadır.” “Diğer bir girişim olan Malumatfuruş ise “nesnel” hatalara, gaflara, atlanılan gerçeklere, yanlış yönlendirmelere odaklanmakta olduğunu ifade etmekte yayımlanan köşe yazılarının, rassal şekilde belirlenmekte olduğunu, herhangi bir önyargı ya da tutumun belirleyici olmadığını ifade etmektedir “

Nihal Kocabay Şener (“Haber Toplamadan Haber Doğrulamaya: Doğruluk Kontrol Platformlarının Gelişimi ve Türkiye’deki Ekosistemi” – İletişim Çalışmalarında Yaratıcı ve Yenilikçi Uygulamalar):

“Enformasyon düzensizliği sorunu ile mücadele etmek için yeni bir gazetecilik girişimi olarak tanımlanabilecek doğruluk kontrolü (fact-check) kavramı ortaya çıkmıştır ve çeşitli kurumlar tarafından uygulanmaya başlanmıştır. Doğruluk kontrolü yapan organizasyonlar haber odası modeli ve STK (NGO) modeli olarak iki farklı grupta toplanmaktadır. Türkiye’de ise STK modeli yaygınlık kazanmıştır. Bu çalışmada bilgi düzensizliği kavramına odaklanılarak doğruluk kontrol platformlarının ortaya çıkış süreçleri değerlendirilmiştir. Türkiye’deki doğruluk kontrolü ekosistemi üzerine odaklanılarak bu platformların çalışma ilkeleri ve ekonomik yapılanmaları doküman analizi yöntemiyle incelenmiştir. Araştırmada Türkiye’de faaliyet gösteren beş doğruluk kontrol platformu incelenmiştir: Malumatfuruş, Teyit.org, Doğruluk Payı, Doğrula, Günün Yalanları. Araştırmanın en önemli sonucu Türkiye’de doğruluk kontrol platformları içinde ileriki dönemlerde daha fazla hissedilir olabileceği öngörülen bir kutuplaşmanın olduğunun tespitidir. Özellikle siyasal iktidara yakın bir çevre tarafından (Boğaziçi Global) desteklenen Günün Yalanları ve kendisini tanımlarken daha önceki doğrulama platformlarını taraflı olarak tanımlayan Doğrula.org bu öngörüyü desteklemektedir.”

 

“Türkiye’deki doğruluk kontrol platformlarını şöyle sayabiliriz: Evrim Ağacı, Yalansavar, Malumatfuruş, Doğruluk Payı, Teyit, Günün Yalanları, Fact-Checking Turkey, Doğrula.”

“Malumatfurus.org, … Türkiye’deki doğruluk kontrol platformları içinde birinci dalganın içinde yer almaktadır.”

 

“Malumatfuruş, köşe yazarı yanlışlaması yapmayı amaçlamaktadır, fakat çalışma alanını genişleterek sosyal medyada yer alan çarpıtılmış bilgileri de doğrulamayı görev edinmiştir.”

 

“Teyit ve Doğruluk Payı gibi kurumsal bir yapıya oturmamış olan Malumatfuruş ise geleneksel medyadaki köşe yazarlarının doğrulamalarını yaparak Türkyie’deki doğrulama ekosistemine katkı vermektedir. Bu üç doğrulama platformu da kamusal bir hizmet yapmaktadır.”

***

Mehmet Taşnikli:

“”Büyük veri” dünyasında, kaçınılmaz olarak bütün veriler doğru değil. Hatta internetin ve sosyal medyanın fırsatlarını “algı yaratmak” için kullananlar artıyor. Dolayısıyla soru bu; “hangisinin doğru olduğunu nasıl anlayacağız”. İşte bu nedenle artık gerçekleri ayıran siteler geliyor. Ülkemizde MalumatFurus.org köşe yazarlarının yazıları için bu tür bir fonksiyon üstleniyor. ABD’de ise Snopes.com isimli bir siteden bahsedebiliriz. “

***

Prof. Dr. Ruhdan Uzun (Yeni Medya Çalışmaları 3. Ulusal Kongre Kitabı):

“Doğrulama platformları çevrimiçi ortamda dolaşan sahte ya da yanlış enformasyonu olguları kontrol ederek doğrulayan web siteleridir. Kuşku uyandıran haberlerin doğruluğunu teyit etmeyi ve kamuoyunu bilgilendirmeyi amaçlamaktadırlar. Türkiye’de teyit.org, dogrulukpayı.com ve malumatfuruş.com gibi platformlar enformasyonun doğruluğu için mücadele etmektedirler. Doğruluk Payı, siyasetçilerin demeçlerini günlük olarak takip edip, bu demeçlerin doğruluğunu kamuya açık kaynaklardan kontrol etmektedir. Malumatfuruş, köşe yazarlarını takip ederek yazılarındaki yalan, yanlış enformasyonu ifşa etmektedir. Teyit.org ise kuşkulu haberleri inceleyen bir doğrulama platformudur. Site, “birincil haber kaynağı olarak interneti kullanan yurttaşların ve sivil toplum örgütlerinin çevrimiçi platformlarda doğru bilgiye ulaşmasını sağlamayı, eleştirel düşünme alışkanlığını ve doğru bilgiye ulaşma bilincini kazandırmayı” amaçlamaktadır.”

***

Fatih Güner (Journo.com.tr Yazarı):

“Medyayı düzeltmenin medya sermayesinden başlamak olduğunu düşününce, yolların kapalı olduğunu rahatlıkla görebiliriz. Öyleyse doğrulama sorumluluğunun objektif kurumlarda olması gerekiyor. teyit.org, dogrulukpayi.com, evrimagaci.org, malumatfurus.org gibi kurumların her biri farklı dikeylerde sorumluluk alıyor da olsalar, karşılarında sermaye ve kitle anlamında çok büyük bir organize yapı olduğundan dolayı güçsüzler.”

***

Murat Uluk (Hakikat Sonrası Çağda Yeni Medya ve Yeni Haber (sf.105)):

“Kendilerini köşe yazarlarını yanlışlama girişimi olarak tanımlayan malumatfurus.org 2015 yılında kurulmuştur. Malumatfuruş ekibi Journo’ya verdği röportajda projenin aslında 2009 yılında başlayan ve Türkiye’nin ilk doğruluk kontrolü yapan sitelerinden biri olan “Muhtesip” adlı İnternet sitesinin devamı niteliğinde bir girişim olduklarını ifade etmiştir. Röportajın devamında platformun gönüllülük esasına dayandığı ve çalışmalarını herhangi bir kâr amacı gütmeden gerçekleştirdiklerini dile getirmişlerdir”

***

Nurhan Kavaklı (“Yalan Haberle Mücadele ve İnternet Teyit/Doğrulama Platformları”, Erciyes İletişim Dergisi, Ocak 2019, 663-682):

“Türkiye’nin ilkleri arasında yer verilebilecek olan Malumatfuruş’un tarihi ise 2015’e uzanmaktadır. “Köşe yazarlarını yanlışlama girişimi” olarak kendini tanıtan Malumatfuruş da ikinci kategoriye yakın durmaktadır.”

***

Teyit.org:

“Malumatfuruş’un Türkiye’deki köşe yazarlarıyla yaptığı araştırmanın sonuçları yayımlandı.

10 köşe yazarından 8’i Teyit’i tanıyor  

Köşe yazarlarının yarısı hiç yanlış bilgi paylaşmadığını belirtiyor  

Teyitçilerden tarafsızlık ve şeffaflık bekleniyor”

 

Teyit.org “Teyit etkisi (4): Doğrulama kuruluşları bizi nasıl biliyor?“:

“Teyit, Türkiye’de doğruluk kontrolü yapan kuruluşlardan yalnız biri. Farklı noktalara odaklanıyor olsak da, Yalansavar, Malumatfuruş, Evrim Ağacı ve Doğruluk Payı gibi epey nitelikli kuruluşlarla aynı havayı soluyoruz. Ekosistem genişledikçe zamanla siyasi yapılanmaların da bu alanda söz sahibi olmak istediği, doğrulama kuruluşu adını taşıyan, aslında siyasi saiklerle hareket eden oluşumlardan da anlaşılıyor.”

 

“Edindiğimiz izlenim, doğrulama kuruluşlarının Teyit’e yaklaşımlarının hayli olumlu olduğu. Teyit Yalansavar, Malumatfuruş, Evrim Ağacı ve Doğruluk Payı gibi kuruluşlardan daha genç olsa da, Türkiye’de doğrulama alanında güçlü bir intiba yaratmışa benziyor.”

 

***

Evrim Ağacı:

“Sevgili @malumatfurusorg, özellikle köşe yazarlarının hatalı iddialarına yönelik harika çalışmalar yapıyor. Anketteki her bir sorunun doğru cevabıyla ilgili açıklamaları profillerinde bulabilirsiniz. Sadece bilim alanında değil, her alanda hatalı bilgileri temizlemeliyiz.”

***

Doğruluğu Ne?:

“Doğrulama platformları özellikle internet ve sosyal medyadaki yanlış ve uydurma haberler, iddialarla ilgili farklı yöntemler kullanarak ve kanıtlarını ortaya koyarak doğruluk kontrolü yapar. Türkiye’de sayıları az olsa da bu doğrulama platformları önemli bir görev üstleniyor. Doğruluğu Ne?, Malumatfuruş, Teyit, Doğruluk Payı, Yalansavar gibi girişimlerin mümkünse hepsini sosyal medyada takip edin.”

***

Ceren Yeğen (“Doğru Haber Alma Hakkı ve Sosyal Medya Dezenformasyonunu Doğruluk Payı ve Yalansavar ile Tartışmak”, Erciyes İletişim Dergisi):

“Türkiye’de fact-checking bağlamında faaliyet gösteren bir diğer girişim de “Malumatfuruş”tur. Malumatfuruş, 2010-2015 yılları arasında Türkiye’nin belki de ilk fact-checking girişimi olduğu iddia edilen ve kendisini “köşe yazarı zabıtası” olarak niteleyen “Muhtesip” adlı köşe yazarı yanlışlama web sitesinin devamı niteliğindedir. Kendini “amatör köşe yazarı yanlışlama girişimi” şeklinde tanımlayan Malumatfuruş, oldukça mütevazî bir kadro ile herhangi bir kâr amacı gütmeksizin faaliyetlerini sürdürmektedir (Kişisel Görüşme/Malumatfuruş Ekibi). Malumatfuruş sitesindeki hakkında kısmında, “İşkembe-i kübrasına güvenerek bol keseden sallayan, bilmeyen, bilmediği hâlde aslını araştırıp doğrusunu öğrenme zahmetine girmeyen köşe yazarlarından haz etmeyenlerin ortak adresidir Malumatfuruş” diyerek dezenformasyon karşıtlığını şöyle ifade etmekte: “Malumatfuruş, okuyucularına yalan yanlış bilgi yutturmaktan ya da manipüle etmekten utanmayan köşe yazarlarından ise haz etmez (Tabiki bu noktada gazetelerin yayın yönetmenlerini ve ilgili kontrol görevlilerini de anmamak olmaz). Yanlışlarını kendi köşelerinde okurlarından özür dileyerek düzeltmeyenlerden ise asla”. Köşe yazarlarının yazılarındaki hata, gaf ve yanlışları ortaya koymayı, dolayısıyla dezenformasyonu karşısına almayı amaçlayan Malumatfuruş, köşe yazılarındaki “nesnel hatalar, gaflar, atlanılan gerçekler ve yanlış yönlendirmelere” odaklandığını söylemektedir. Yayımlanan köşe yazılarının rassal şekilde belirlendiğinin, bu bağlamda bir önyargı veya tutumun söz konusu olmadığının altını çizen Malumatfuruş, TDK’ya göre Arapça ve Farsça karışımlı bir sıfat olan isminin anlamının, “bilgiçlik taslayan” olduğunu belirtmektedir. Malumatfuruş’un resmi internet sitesi www.malumatfurus. org, e-posta adresi ise [email protected]’dur. Twitter adresi www. twitter.com/malumat_furus, Facebook adresi ise https://www.facebook.com/malumatfurus06 şeklindedir. Malumatfuruş, kullanıcılarca tespit edilen hususların, kendilerine e-posta ya da site üzerindeki form aracılığıyla ulaştırılabileceğini de ifade etmektedir.  …   Çalışmada incelenen Doğruluk Payı ve Yalansavar gibi, diğer doğrulama organizasyonları olan teyit.org ve Malumatfuruş da kendisini organizasyon yerine, “girişim” ifadesi ile tanımlamaktadır.”

(Çukurova Gazetesi – Sahte Haber – Fake news Sorunu)

“Türkiye’de az sayıda olan doğrulama platformlarının varlığı bu noktada önemli ve Yalansavar, Teyit.org, Doğruluk Payı, Malumatfuruş gibi oluşumların sayılarının artması bir gereklilik.”

***

Bülent Şahin Erdeğer (Gazeteci):

“Medya okur yazarlığı http://teyit.org @malumatfurusorg sadece izleyiciye, okura değil sunucuya da gerekiyor yoksa Gülnaz Şırınga’lanabilirsiniz Canlı yayında önünüze çıkan her metne saniyesinde inanıp okumak sizi zor ve gülünç duruma düşürebilir.  Desdur derdi anneannem”

***

Özge Özdemir (BBC – “Doğru Mu: Cumhurbaşkanlığı doğrulama platformu kuruyor, uzmanlar ne düşünüyor?“):

“O günden beri Türkiye’de Malumatfuruş, Evrim Ağacı, Doğruluk Payı, Teyit.org, Günün Yalanları, Fact Checking Turkey, Doğrula gibi doğrulama platformları faaliyete geçti.”

***

Nazlan Ertan (Al Monitor – “Turkish government’s fact-checking app brings concern, ridicule“):

“It is yet too early to say what the new app would look like,” said Can Semercioglu, communications director of Teyit.org, one of Turkey’s most widely used fact-checking sites, along with DogrulukPayi.org and malumatfurus.org.”

***

Özlem Doruk Şahin (“Hakikat Ötesi (Post-Truth) Dönemde Doğrulama Platformları: Teyit.org Örneği” – Dönüşen Dünyada İletişimin Rolü Uluslararası Sempozyumu):

“Bu çalışma kapsamında Türkiye’de doğruluk kontrolü amacıyla faaliyette bulunduğu tespit edilen oluşumlar şunlardır: Doğruluk Payı, Doğrula.Org, Fact-checking Turkey, Günün Yalanları, Malumatfuruş, Teyit.org ve Yalansavar. … Malumatfuruş ise kendini amatör köşe yazarı yanlışlama girişimi olarak tanımlayan bir internet sitesidir. Köşe yazılarında yapılan “hatalara, gaflara, atlanılan gerçeklere, yanlış yönlendirmelere” odaklanan Malumatfuruş, inceleyeceği köşe yazılarını rassal olarak seçtiğini belirtirken, gazete tirajlarının ve köşe yazarının popülaritesinin bu süreçte etkili olduğunu vurgulamaktadır.”

“Öte yandan gönüllülük esasına göre çalışan Yalansavar ve kendisini amatör bir girişim olarak tanımlayan Malumatfuruş dışındaki Doğrula.org, Fact-Checking Turkey ve Günün Yalanları adlı girişimlerin özellikle finansal kaynakları belirsizdir. Bu noktada doğrulama platformlarının objektif, şeffaf ve güvenilir olmalarında finansal şeffaflığın önemi bir kez daha vurgulanmalıdır.”

***

Prof. Dr. Serap Kurbanoğlu (Background Document National Media and Information Literacy Policies and Strategies in TURKEY 2018):

“Similar platforms began to emerge in Turkey as well. Teyit.org15, Malumatfuruş16, Yalansavar17 and Doğruluk Payı18 are some examples for such fact-checking platforms. There is no doubt that, in this era of post-truth the need for fact-checking platforms will increase.”

***

Malike Ormancı (“Dijital Medyada Haber Doğrulama Organizasyonları”):

“Bu doğrulama platformu, kendisini köşe yazarı zabıtası olarak adlandıran ”Muhtesip.com” kültüründen ilham alarak, amatör ”köşe yazarı yanlışlama” girişimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilmediği konular hakkında yalan yanlış yazılar yazan köşe yazarlarının karşısında duranların ortak adresidir. Malumatfuruş genel olarak, nesnel hatalara, gaflara, ihmal edilen gerçeklere ve yanlış yönlendirmelere eğilmektedir (https://www.malumatfurus.org/).

***

Funda Dağ (“Some Sources Providing “Critical” Perspectives to “Digital” Citizens”):

“Just like there are attempts to promote the accuracy of the information on social networking platforms, there are also some media-based organizations that are presented through media channels, which are used to determine the accuracy of information/news disseminated through the media or social networks. The article titled “Dealing with Fake News and Internet Fact-Checking Platforms” compares the worldwide check organizations with the similar platforms established for message authentication in Turkey such as (https://www.dogrulukpayi.com/ (link is external), http://www.malumatfurus.org/ (link is external), https://teyit (link is external). org/, vb.) and evaluate the positive and negative aspects of these platforms. It may be useful to examine these sources in order to analyze information/news from a different and critical point of view.”

***

Aysun Köktener (“Gelenekselden Yeni Medya Okuryazarlığına Geçişte Bilgi Güvenilirliği ve Yalan Haber”, Dijital Medya ve Gazetecilik):

“Türkiye’de doğruluk kontrolü amacıyla faaliyette bulunduğu tespit edilen oluşumlar şunlardır; Doğruluk Payı, Doğrula.org, Fact-Checking Turkey, Günün Yalanları, Malumatfuruş, Teyit.org ve Yalansavar”

***

Semih Göncü ve Şükrü Sim (“Post-Truth Zeminde Suriyeli Mülteciler Hakkında Çıkan Haberlere Dair Bir İnceleme (A Study for the Syrian Refugees News in the Context of Post-Truth”, Düşünce ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi Sayı 1, Aralık, Yıl 2019, sf: 1-28):

“Doğrulama veya teyit (fact-check) platformları bu mücadelede kuşkusuz başat bir rol üstlenmektedir. Gerek dünyada gerekse ülkemizde bu platformların sayısı her geçen gün çoğalmaktadır. Geçtiğimiz yıllarda hem bazı medya kuruluşları hem de bağımsız bazı girişimler yoluyla birçok teyit platformu hizmete girmiştir. 2018 yılı itibariyle dünya genelinde 149 teyit platformu bulunmaktadır. Türkiye’de açılan ilk doğrulama platformu ise 2009 yılında kurulan yalansavar.org isimli internet sitesidir. 2014 yılında dogrulukpayi.com, malumatfurus.org ise 2015 yılında hizmete başlamışlardır.Günümüzde en etkin platformlarından biri olan teyit.org platformu ise 2016 yılında hizmete başlamıştır.”

***

Altuğ Akın (“Does Journalism Exist in Turkey? Constraints on and Struggles in the Field of Journalism in the Post-coup Context”. Middle East Journal of Culture and Communication, Volume 12: Issue 2):

“Among these new agents in the field, three of the most renown initiatives are websites: Teyit.org, DogrulukPayi.com and Malumatfurus.org”

***

Fatma Türk Toksoy (Seyyide Dergisi Kültür-Sanat Editörü, Sebîlürreşad Dergisi Yazarı):

“MALUMATFURUŞ Köşe yazarı zabıtası Köşe yazarı yanlışlama İntihalleri deşifre etme girişimi. “Malumatfuruş”, okuyucularına yalan yanlış, intihal bilgi veren veya bilgiyi çarpıtıp algı operasyonu yapan yazarları deşifre eden bir site. Doğrusunu öğrenmek için buyrun”

***

Can Yılmaz:

“28 Ocak 1986’da mekiğin kalkıştan 73 saniye sonra patlamasıyla Challenger uzay mekiği’nde 7 astronot ölmüştü. 2015 de personelin ölmediği yaşadığı iddiaları ortaya atıldı. Bunu çözse çözse @malumatfurusorg çözer. Challenger’da ne oldu?”

***

Çağrı Mert Bakırcı (Evrim Ağacı kurucusu):

“Bu nasıl bir şey ya? @malumatfurusorg harika bir inceleme yapmış, ince görmüş resmen. @eyupcanakman ‘ın da söylediği gibi, “fiziksel clickbait” böyle bir şey olsa gerek. Emeklilere gazete satmak için sürmanşet alanını kullanmak…”

***

Teyit.org:

“Köşe yazarları odaklı yanlışlama girişimi Malumatfurus.org, Ekim 2019 tarihli Hedef Kitle Araştırması’nda 285 köşe yazarına 12 çoktan seçmeli ve beş açık uçlu olmak üzere 17 sorudan oluşan bir anket yöneltti. Bu araştırma, Türkiye’deki köşe yazarlarının yanlış bilgi konusundaki fikirleri ve doğrulama girişimleri hakkındaki düşüncelerine ait bulgular içeriyor. Yaklaşık 10 bin köşe yazarının olduğu tahmin edilen Türkiye’de, köşe yazarlarının bilgiye hangi kaynaktan ulaştığına, yanlış bilgiyi düzeltme davranışlarına ve doğrulama platformlarını ne kadar tanıdıklarına dair elde edilenler, bilgi ekosistemini incelemek adına değerli veriler sunuyor.”

***

Kansu Ekin Tanca (Teyit.org yazarı):

“Kısaca değinmekte fayda var: Haberler kanıtlanabilir, nesnel bilgiler içeren ve genellikle 5N1K olarak adlandırdığımız soruların cevaplarını doğrudan veren yazılar. Bu yazılar gerçek ve doğru bilgiler barındırır ve tarafsız bir şekilde konunun farklı noktalarına değinir. En önemli ayırt edici özelliklerinden biri ise kullanılan sade dildir. Köşe yazılarında ise genelde yazar, belirli bir konu hakkında kendi fikirlerini belirttiği bir yazı kaleme alır. Gerçekleri, kişisel görüşleri, beklentileri ve önerileriyle harmanlar. Çoğu zaman köşe yazarı, kendi görüşü doğrultusunda öne çıkarmak istediği kısımlara odaklanır ve belirli noktaları vurgular. Bu nedenle köşe yazılarında hangi bilginin doğrulanabilir, hangisinin belli bir bakış açısından kaynaklandığını ayırt edebilmek zor olabilir. Türkiye’de köşe yazarları odaklı yanlışlama girişimi Malumatfurus.org, bu konuda okurlara yardımcı olabilir.”

***

Veri Kaynağı:

“Doğrulama kuruluşu olan Malumatfuruş’un anketine göre, ankete katılan köşe yazarlarının % 15,8’i Türkiye’de faaliyet gösteren doğrulama girişimlerinden bihaber olduğunu belirtmişlerdir.”

***

Batuhan Ersun (Doğruluk Payı Direktörü):

“Türkiye’de neredeyse her an olduğu gibi, bu günlerde de medyanın bizi yarı yolda bırakmasının karşısında bir sürü kurum varını yoğunu ortaya koyarak halka doğru ve bilimsel veri aktarıyor. @teyitorg @malumatfurusorg @evrimagaci @yalansavar ve daha niceleri. İyi ki varız hepimiz!”

***

Dr. M. Kaan Öztürk:

“Elbette yalanlar her zaman mevcut olacak ve hiç bir doğrulama onları tamamen ortadan kaldırmayacak. Yine de bu çabalar beyhude değil. Doğruluk Payı, Teyit, Evrim Ağacı, Malumatfuruş, Yalansavar ve diğerleri, kritik zamanlarda karar vermek için başvurulabilecek, “neymiş bu işin aslı?” dendiğinde incelenecek değerli kaynaklar sağlıyorlar. Daha da önemlisi, eksikliğinden hep şikayet ettiğimiz sorgulayıcı düşüncenin temel araçlarını da toplumca yavaş yavaş öğrenmemize vesile oluyorlar.”

***

Faruk Bildirici (“Pandemide Geleneksel ve Sosyal Medyanın İşlevi”. Covid-19 Pandemisi 4. Ay Değerlendirme Raporu, Türk Tabipler Birliği):

“Komplo teorileri ve doğrulanmamış iddialar

COVID-19 virüsünün kaynağı, özellikleri bulaşma biçimi ve tedavi edici ilaçlar konusunda üretilen hiçbir bilimsel kanıta ve kaynağa dayanmayan iddiaların en rahat ve büyük bir hızla yayıldığı alan sosyal medya olmuştur. Dünya Sağlık Örgütü ve bilim insanları tarafından yalanlanan, çürütülen kimi iddialar bile sosyal medya kullanıcıları tarafından hiçbir elemeye tabi tutulmadan yeniden dolaşıma sokulmuştur. Teyit.org ve Malumatfuruş gibi doğrulama platformları, bu tür iddiaların doğru olmadığına ilişkin paylaşımlarda bulunsa da sosyal medyada COVID-19 hakkındaki yalan ve manipülatif paylaşımların önüne geçmek mümkün olamamıştır.”

***

Ümit Alan (“Felaket dönemlerinde sosyal medya kullanma kılavuzu” – Birgün): 

“Doğrulama platformlarına sosyal medyadan önce bakın: Böyle zamanlarda sosyal medya kaydırmasından önce doğrulama platformlarına göz atıp, yaygın yalanlara karşı aşılanmak çok daha önemli. Teyit.org, malumatfurus.org, dogrulukpayi.com akla gelenler.”

***

101digiteller:

“Doğrulama anlamına gelen “fact checking” kavramı özellikle teyit.org, malumatfurus.org ve dogrulukpayi.com gibi platformların girişimleriyle Türkiye’de de popüler olmuştur.”

***

 Medya Günlüğü (“Medyanın ‘yalan avcıları’”)

“Ama bir süredir internette yanlış bilgiyle mücadele etmeye çalışan siteler, hesaplar var. 

Örneğin, dogrulukpayi.com, teyit.org, malumatfurus.org, yalansavar.org, dogrula.org bunlardan bazıları … 

malumatfurus.org kendini “Köşe yazarlarını yanlışlama girişimi” olarak tanımlıyor. …

Kısacası, doğrulanmamış bilgi ve yalan haber bombardımanına tutulduğumuz bu çağda “yalansavar” ya da “yalan avcıları” diyebileceğimiz haber doğrulama platformları önemli bir görev üstleniyor.”

***

Nasil-yazilir.com:

“Köşe yazarlarının bilgi hatalarını tespit eden gönüllü dedektiflik sitesi: @malumatfurusorg #ff”

***

Analizportal.com:

“Doğru habere ulaşmak artık günümüzde çok önemli. Sosyal medya ve kontrol edilemeyen siteler her an size baştan aşağı yalan bir haberi doğruymuş gibi servis edebilir. Bundan kaçınmak için aşağıdaki websitelerini öneriyoruz. http://www.dogrulukpayi.com teyit.org malumatfurus.org”

***

Ayşegül Özdemir (TUİÇ Akademi – “Dezenformasyona Karşı Dayanıklılıkta Sivil Toplumun Rolü: Pandemi Sürecinde Türkiye”):

“Dezenformasyonla mücadele kapsamında önde gelen yöntemlerden biri Teyit.org, DogrulukPayi.com, Malumatfurus.org, YalanSavar.org gibi “fact-checking (doğrulama)” kuruluşlarıdır. Bu kuruluşlardan Malumatfurus.org ve YalanSavar.org, finansmanlarına bakıldığında gönüllü STK’lara benzer bir yapıya sahiptir”

***

Çınar Livane Özer:

“Köşe yazılarını denetleyen, yazılarındaki hatalı bilgileri bir bir ortaya döken organizasyon: Malumatfuruş Okuyunuz efendim…”

***

M. Volkan Kaşıkçı:

@malumatfurusorg çok değerli bir abimizin kişisel gayretiyle yürütülüyor. Takip etmenizi rica ediyorum.”

***

Mahmut Tezcan:

“Son 2-3 yıldır dünya çapında dezenformasyon vakaları üretiyoruz. Haberlerde fotoşoplu (yanlış) görsel kullanılmasından oyun videolarına, sosyal medyada deepfake videolardan, şehir efsanelerine… Neyse ki Malumatfuruş, teyit, Doğruluk Payı, Yalansavar ve Evrim Ağacı var.”

***

Faruk Özgökçe:

“İşin daha da vahimi yalan haber bu kadar çok muhatap bulabilirken doğrusunu söyleyen kişiler, sosyal medya hesapları (teyit.org, malumatfuruş gibi) çok dikkat çekemiyor. Böyle olunca doğru olana ulaşmak daha da zor oluyor.”

***

Sonay Başaran (“Post Gerçek Çağda Kadın Olmak” – Demokratik Modernite Düşünce ve Kuram Dergisi Sayı 28):

“Reuters Gazetecilik Araştırmaları Enstitüsü, Avrupa’da fact-checking sitelerinin büyümesine dair kısa ama çarpıcı bir tespit yapmıştır: Son on yılda, kıtada 50’den fazla “doğruluk kontrol projesi” başlatılmış, Kasım 2016 istatistiklerine göre dünya genelinde 113 etkin olgu kontrol grubu olduğu iddia edilmiştir. Bu kontrol gruplarının Türkiye’de ise Malumatfuruş, teyit.org, Doğruluk Payı olarak var olduğu bilinmektedir. Bu gibi platformlar kendilerini iktidar gerçekliğine karşı dijital alanda var olan imkânlarıyla devam ettirme gayreti içerisindedirler. Ancak toplum örgütsüzlüğünün bedelini ne yazık ki hala tuzaklara düşerek, yıkıma uğrayarak ödemeye devam etmekte, bu gibi çözüm yollarının kendisi her kesime ulaşamayarak gerçeğin bilinebilirliği imkanını tam anlamıyla karşılayamamaktadır.”

***

Medine Öngel (Haberde Gerçeklik ve Çevrimiçi Habercilikte Gerçek Ötesi – Yüksek Lisans Tezi):

“Sivil toplum kuruluşu olarak kurulan doğrulama kurumları ise şöyle sıralanabilir: Yalansavar.org, doğrulukpayi.com, teyit.org, Malumatfuruş ve Fact-Checking Turkey. …  Malumatfurus.org köşe yazarların üretmiş oldukları içeriği doğrulama girişimi olarak 2015 yılında kurulmuştur. Köşe yazarlarının ve gazetelerin yayın yönetmenlerinin yazılarını denetledikleri projeleri aslında 2009 yılında “Muhtesip” adlı internet sitesinde gönüllülük esasına dayalı kurulmuştur.”

***

Emre Özcan (Yeni Medya ve Etik: Türkiye’de İnternet Haberciliğinde Karşılaşılan Etik Sorunlar Üzerine Bir Araştırma – Yüksek Lisans Tezi):

“Türkiye’de internetin birincil haber kaynağı olarak kullanımının ve haberlere duyulan güvensizliğin yüksekliği, dolaşımdaki şüpheli içeriklerin doğruluğunun güvenilir platformlarca kontrol edilmesini gerekli hale getirmiştir. Bu çerçevede kamuoyunu doğru bilgilendirmek amacıyla kurulan çeşitli doğrulama platformları bulunmaktadır. Bu çalışma kapsamında Türkiye’de doğruluk kontrolü amacıyla faaliyette bulunduğu tespit edilen oluşumlar şunlardır; Doğruluk Payı, Doğrula.Org, Fact-Checking Turkey, Günün Yalanları, Malumatfuruş”

***

Alper Önen (“İnternet, Dijital Demokrasi ve Bilgi Dezenformasyonu Ekseninde Yeni Medya: Sosyal Medya Kullanıcıları Üzerinden Değerlendirme”):

“Haberlerin doğruluğunu sorgulamak amacıyla Türkiye’de Doğruluk Payı, Yalansavar, Teyit.org ve Malumatfuruş gibi girişimler fact checking (doğruluk kontrolü) yaparak, yeni medya ile gelen dezenformasyona karşı durma çabasındadırlar”

***

Recep Ünal & Alp Şahin Çiçeklioğlu (The Function and Importance of Fact-Checking Organizations In The Era of Fake News: Teyit.org, An Example From Turkey):

“In this context, as it is the case all around the world, various verification platforms carry out activities in Turkey as well. The platforms claiming themselves as a verification platform in Turkey are listed as below: >Dogrulukpayi.com (www.dogrulukpayi.com) >Dogrula.org (www.dogrula.org) >Gununyalanlari.com (www.gununyalanlari.com) >Malumatfurus.org (www.malumatfurus.org)”

***

Afşin Yurdakul (“The Impact Of Polarization On Turkey’s Information Environment”):

“For instance, YalanSavar.org and EvrimAgaci.org specialize in “scientific fact-checking and pseudoscience debunking,” DogrulukPayi.com in “political statement verification,” teyit. org, in “news debunking” and malumatfurus.org in verifying statements and claims by columnists, who carry considerable weight in shaping national political discussions in Turkey.”

***

Ali Fikret Aydın (“Post-Truth Dönemde Sosyal Medyada Dezenformasyon: Covid-19 (Yeni Koronavirüs) Pandemi Süreci”):

“Doğrulama platformlarının bu mücadelede önemli bir role sahip olduğu ifade edilebilir. Hem dünyada hem de ülkemizde bu platformların sayısı gittikçe artmaktadır. Son yıllarda gerek bazı medya kuruluşları gerekse bağımsız bazı girişimler yoluyla birçok teyit platformu hizmete girmiştir. Türkiye’de açılan ilk doğrulama platformu olan yalansavar.org isimli internet sitesi 2009 yılında kurulmuştur. Daha sonra 2014’de dogrulukpayi.com ve 2015’de malumatfurus.org platformu hizmete başlamıştır.”

***

Selman Akyüz (Doğruluğu Ne? kurucusu) (“Yanlış Bilgi Salgını: COVID-19 Salgını Döneminde Türkiye’de Dolaşıma Giren Sahte Haberler“):

“Kendilerini “köşe yazarı yanlışlama” girişimi olarak tanımlayan Malumatfuruş isimli web sitesi ise 2015 senesi itibariyle doğruluk kontrolü faaliyetlerine başlamıştır.”

 

“İnternet siteleri incelendiğinde, Türkiye’deki doğruluk kontrolü merkezlerinden Teyit, Doğruluk Payı, Doğruluğu Ne? ve Malumatfuruş’un belirli yöntemlerle doğrulama yaptıkları görülmektedir. IFCN tarafından belirlenen ve temel gazetecilik ilkelerini içselleştirmiş bu yöntemler açık kaynaklardan bilgiye ulaşma ve iddiayı doğrulayacak/yanlışlayacak en az iki kanıt ortaya koyma olmak üzere iki ana temelde şekillenmektedir.”

 

“Türkiye’de ilk vakanın görüldüğü Mart ve hastalığın ülke geneline yayıldığı Nisan aylarında Koronavirüs ile ilgili yanlış bilginin büyük artış gösterdiği belirlenirken, bu iki ayda üç doğrulama platformu, Teyit, Malumatfuruş ve Doğruluğu Ne? platformlarının internet sitesi ve sosyal medya etkileşimlerinde büyük artış olmuştur. Bu sonuç, doğru bilgiye olan ilgi ve ihtiyacın da arttığını ortaya koymaktadır.”

***

Selman Selim Akyüz, Birol Gülnar, Mete Kazaz (“Yeni Medyada Haber Güvenilirliği Sorunu: Üniversite Öğrencilerinin Sahte/Yalan Haberlere Yönelik Doğrulama Refleksleri”):

“Yeni medyada bu görevi yine kullanıcılar ve dünyanın birçok ülkesinde son 10 yılda faaliyetlerini hızlandıran doğrulama (fact checking) platformları gerçekleştirmektedir. Türkiye’de bu alanda çalışmalar yapan “Teyit”, “Malumatfuruş”, “Doğruluğu Ne?”, “Doğruluk Payı”, “Yalansavar” ve “Günün Yalanları” gibi doğruluk kontrolü platformları bulunmaktadır.”

 

“Türkiye’deki doğruluk kontrolü merkezlerinden Teyit, Doğruluk Payı, Doğruluğu Ne? ve Malumatfuruş’un belirli bir metodolojiye uyarak doğrulama yaptıkları görülmektedir.”

Selman Selim Akyüz (“Dezenformasyon Çağı”):

“Yeni medyada yanlış bilgiyle mücadele amacıyla ortaya çıkan yine yeni medyada doğan girişimler bulunmaktadır. Dünyanın birçok ülkesinde şüpheli bilgileri araştırarak doğru olup olmadıklarını sosyal medya kullanıcılarına aktaran doğruluk kontrolü platformları kurulmuştur (Büyükafşar, 2019). Türkiye’de sosyal medyada viral olan şüpheli içerikleri araştıran Teyit, Malumatfuruş, Doğruluğu Ne?, Doğruluk Payı, Yalansavar, Günün Yalanları adlı doğrulama girişimleri bulunmaktadır. Bu platformların belirli bir metodolojiye uyarak doğrulama yaptıkları görülmektedir.”

***

Şuheda Soğukdere & Mustafa Öztunç (“Sosyal Medyada Koronavirüs Dezenformasyonu):

“2015 yılında hayata geçen Malumatfuruş ise esas olarak köşe yazarlarını doğrulamayı amaçlamaktadır. Okuyucularına yalan yanlış bilgi veren ve onları manipüle etme çabasında olan köşe yazarlarının yazılarını doğrulamaktadır”

***

H. Akın Ünver (“Fact-Checkers and Fact-Checking In Turkey”, Cyber Governance and Digital Democracy 2020/02/EN):

“Another initiative that has a claim to be among the first in Turkey was ‘Muhtesip’ (watchdog), which was established in 2009 but became active in 2010. It started as an initiative designed to fact-check columnists on print media as in their view, the overall quality of the columnist ecosystem was deteriorating. The group’s mission was defined as “the main go-to platform for people disdainful of columnists that [blurt without evidence], aren’t knowledgeable on issues they write about and don’t bother to do research and learn.” In another interview, one of the group’s founders explained their purpose as to deter false and under-researched claims by columnists and to limit the spread misinformation created by the opinion-makers of major newspapers. Muhtesip was closed in 2015 due to the political turmoil in Turkey, and its founders started a new initiative called ‘Malumatfuruş’ (know-it-all) to carry on with their initial goal of debunking newspaper columnists. Unlike most other fact-checking initiatives in Turkey, Malumatfuruş views the mainstream media as a source of disinformation and argue that mainstream media claims have to be constantly monitored by external platforms. In their view, the mainstream media environment has grown lazy over the 2000s, both by newspapers employing columnists that are themselves lazy, yet popular, and also by failing to fact-check their claims internally, thereby failing one of their core editorial purposes.

Malumatfuruş team prefers to remain anonymous and their debunking content is written under aliases. Other than the fact that the team is mostly identical to the founders of ‘Muhtesip’ a decade ago, not much is known about their background and identity. The members of the team are active employees in civil service, law, IT and publishing sectors; the fact that all members contribute to Malumatfuruş as a side job remains a strong incentive to remain anonymous. When verifying the claims of randomly-selected, continually rotating pool of columnists, the investigators rely on opensource content such as newspaper archives, public reports and open-access government statistics. The group has fact-checked more than 6800 columns from a total of 670 outlets (newspapers, news websites and news blogs). The site maintains an active, publicly-accessible dataset of all of the columnists it has verified since its emergence in 2015.

According to site data, the most frequently debunked columnists, as of 30 March 2020 have been Abdurrahman Dilipak (Yeni Akit), Ahmet Hakan (Hürriyet), Bekir Hazar (Takvim), Bülent Erandaç (Takvim), Emin Çölaşan (Sözcü), Engin Ardıç (Sabah), Ergün Diler (Takvim), Ertuğrul Özkök (Hürriyet), Halime Gürbüz (Türkiye Newspaper), Hilal Kaplan (Sabah), Hıncal Uluç (Sabah), Mehmet Barlas (Sabah), Soner Yalçın (Sözcü), Yılmaz Özdil (Sözcü) and Yiğit Bulut. The initiative remains strictly self-funded and isn’t open to any form of crowdsourced funding initiative, advertisements or any other grants in order to retain its claim to objectivity.”

“Further troubling for the group has been the complete absence of remorse on the part of the columnists that have continued to disseminate occasional disinformation, even after being fact-checked by Malumatfuruş. Most feedback the group got from columnists has been negative, blaming the platform of ‘insolence’ and being ‘puppets’ of various political parties. Pro-opposition columnists have blamed the platform for being pro-government, whereas pro-government columnists accused the group of being a puppet of ‘foreign interests.’ Furthermore, having their claims debunked publicly hasn’t changed public popularity or respectability of any columnist, nor did the newspapers issue any warnings to their columnists or published corrections on behalf of them. Although such negativities haven’t yet deterred the platform, they explain a lot in terms of the toxic information and media environment in the country; both on the supply and demand side of information”

“Malumatfuruş: This platform benefits from the fact that it has clearly defined its scope and picks its battles carefully. By only fact-checking newspaper columnists, the group both manages to engage with the mainstream news and opinion ecosystem and stay relevant, but also manages to run its operations with a small group of volunteers on a selffunded scheme. However, the group suffers from credibility and exposure problems due to its editors’ decision to remain anonymous and to remain a self-funded endeavor. This increases the public perception that the group may be aligned with the government, as other pro-government factchecking platforms are also opaque about their members and funding schemes. While Malumatfuruş content cannot be interpreted as ‘pro-government’ and they have a degree of claim to objectivity, their secretive public outlook prevents them from being thoroughly assessed by IFCN and impairs their public outreach.”

H. Akın Ünver (EDAM raporu: Tükiye’de veri doğrulama platformları ne durumda?):

“İnternetin Türkiye’de bireylerin hayatına girişindeki en büyük artış 2006 ve 2009 seneleri arasında oldu. Sosyal medya kullanımının artması ile dezenformasyonun ciddi bir problem olmaya başlaması da paralel seyretti. Özellikle de H1N1 virüsünün yayılması ve bu virüsle alakalı komplo teorilerinin yaygınlaşması ile Türkiye’de de yalan haberlere karşı insiyatifler kurulmaya başladı. Bağımsız ya da çeşitli kurumara bağlı YalanSavar.org, Muhtesip/Malumatfuruş, EvrimAgaci.org, DogrulukPayi.com, Teyit.org, gununyalanlari.com, FactCheck.TR, Dogrula.org gibi oluşumlar farklı alanlarda yaklaşık olarak aynı amacı gütmektedir: haber teyiti ve doğruluğunu garantilemek.”

“Malumatfuruş: Güçlü yönü kapsamının çok net bir şekilde çizilmiş olmasıdır. Köşe yazarlarının iddiaları ile alakadar oldukları için kendlerini finanse edip küçük bir gönüllü ekiple çalışabiliyorlar. Bu ekibin negatif yönü ise anonim çalıştıkları için kamuoyu fikrinin – içerikleri o yönde olmasa da – hükümet yanlısı oldukları yönünde olmasıdır.”

***

Yasemin İnceoğlu, Ceren Sözeri, Tirse Erbaysal Filibeli (“Monitoring Media Pluralism in the Digital Era: Application of the Media Pluralism Monitor in the European Union, Albania and Turkey in the years 2018-2019”):

“In addition, there are very important organizations/platforms that have different angles but the same aim which is to fight against fakenews that harm the information sphere like Doğruluk Payı, Teyit.org, Malumatfuruş, Yalansavar.”

***

Hamdi Akyol:

“İşte @malumatfurusorg farkı! 🙂 Hiçbir yalan uzun süre yaşayamıyor.”

***

Semih Tareen:

“Bilimsel olarak @teyitorg ve @malumatfurusorg gibi hesapların işe yaradığının ispatı: Bu yayında gördüler ki insanlar doğru/yanlış manşetlerin arkasından (öncesinde veya beraberinde değil) bilgilendirilirlerse o zaman sonraki teyit daha doğru yapılıyor.”

***

Demet Cengiz:

“Doğrulama girişimleri, sizleri çok seviyorum. İyi ki varsınız. Emeğinize sağlık. Bu çılgın ülkenin size ihtiyacı var.”

***

Gökmen Hakan Karadağ ve Adem Ayten (A Comparative Study of Verification / Fact-Checking Organizations in Turkey):

“There are six organizations define themselves as fact-checking organizations in Turkey which are yalansavar, malumatfuruş, bilim kazanı, doğrula.org, doğruluk payı and teyit.org.”

***

Esra Bozkanat (“Detecting Fake News on Social Media: The Case of Turkey” –Analyzing Global Social Media Consumption)

***

İpek Şencan (Doktora Tezi – “Haber Okuryazarlığı Programı: İçerik Tasarımı ve Etkililiğinin Değerlendirilmesi“):

“Doğruluk Payı ve teyit.org’un yanı sıra, Türkiye menşeli doğrulama platformları arasında Yalansavar, Malumatfuruş, Evrim Ağacı ve benzer başka platformlar da bulunmaktadır.” “Malumatfuruş ise 2009 yılında faaliyete geçen Muhtesip.com girişiminin devamı olarak 2015’ten itibaren faaliyet göstermeye devam eden ve esas olarak köşe yazarlarını ve sosyal medya paylaşımlarını inceleyerek yanlış olduğunu tespit ettikleri bilgilerin doğrularını yayımlayan bir girişimdir”

***

Nurettin Güz & Hayrullah Yanık (“Toplumsal Sorumluluk Yaklaşımı ve Güven Bağlamında Medya ve Kamuoyu Araştırmaları Arasındaki İlişki”):

“İnternet ve sosyal medyanın yoğun kullanımına rağmen geleneksel medya daha güvenilir bulunurken (Kuyucu, 2018: 553), özellikle sosyal medyadaki yalan/sahte haberler yeni medyanın güven düzeyini düşürmekte, bunu ilişkin kontrol mekanizmalarına ihtiyaç duyulmaktadır (Şener, 2018: 351, 366-368). Türkiye’de “Doğruluk Payı”, “Yalansavar”, “teyit.org” ve “Malumatfuruş” gibi haber doğrulama siteleri bu ihtiyacın sonucunda oluşmuştur (Yegen, 2018: 116-117).”

***

Emin Avanaş (“Yeni Medyada Manipülatif Haber Dili” – İstanbul Medipol Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi):

“Okuduğunuz haberleri teyit etme gereği duyuyorsanız, bunları hangi kaynaktan teyid ediyorsunuz sorusuna %16,1’i doğrulama platformlarından (teyit.org; malumatfurus.org; yalansavar.org; dogrula.org), %67,4’ü başka haber sitelerinden, %10,4’ü çevremden, arkadaşlarımdan ve %6,1’i teyit etme ihtiyacı duymuyorum demişlerdir. %93,9’luk gibi büyük bir oranla ankete katılanların, haberin doğrulanması hususunda hassas oldukları görülmektedir.”

***

Mehmet Fatih Öztarsu (“Fighting against fake news is possible” – The Korea Times):

“It is possible to talk about three main agencies that are signatories of the International Fact-Checking Network, which has created a big impact in the fight against fake news in Turkey. They are: malumatfurus.org, teyit.org and dogrulukpayi.com. The main duties of these platforms are to check facts, correct fake news and spread true information. They became active following the election processes in the country, when everyone in society was living under the attack of disinformation produced by different political groups. On the other hand, these platforms function well to prevent some human rights abuses that also result from fake news.”

***

Tolga Akkuş (“Yanlış bilgi ‘virüs’ kadar tehlikeli“):

“Her türlü bilgiye erişimin çok daha kolay olduğu günümüzde, doğru habere ulaşabilmek için yeni medya okuryazarlığının geliştirilmesi gerektiğini belirten Tolga Akkuş, bunun yanı sıra internette güvenilir haberleri ve bilgileri sunan mecralar için şu platformları sıraladı, “Doğrula.org, Doğruluk Payı.com, Fact Checking Turkey.com, Günün Yalanları.com, Malumatfurus.org, Teyit.org, Yalansavar.org””

***

Faruk Özgökçe (Arkitera):

“Eskiden 5N1K diye bir şey vardı. TV programı vardı hatta. Eskide kaldı. Şimdilerde kimse de hatırlamıyor belli ki. Hâlbuki karşılaştığımız konularda hemen tepki vermek yerine paylaşılan şeyin doğruluğundan emin olsak. (Doğruluk artık o kadar zor bulunan bir şey ve bunu doğrulamak o kadar ihtiyaç ki; teyit.org, malumatfuruş gibi mecralar var. )”

***

Mehmet Fatih Öztarsu (The Korea Times – “Fighting against fake news is possible“): 

“It is possible to talk about three main agencies that are signatories of the International Fact-Checking Network, which has created a big impact in the fight against fake news in Turkey. They are: malumatfurus.org, teyit.org and dogrulukpayi.com. The main duties of these platforms are to check facts, correct fake news and spread true information. They became active following the election processes in the country, when everyone in society was living under the attack of disinformation produced by different political groups. On the other hand, these platforms function well to prevent some human rights abuses that also result from fake news.”

***

Mehmet Yumrutaş (“Covid-19 Pandemi Sürecinde Aşı Haberleri ve Haber Doğrulama Platformları: “Doğruluk Payı” ve “Teyit” Örnekleri”): 

“Teyit ve Malumatfuruş isimli Türkiye’nin önde gelen haber doğrulama platformlarının yukarıda belirtilen konu başlıklarıyla ilgili iddiaları inceledikleri haberlerdeki yanlış bilgilerin zarar verme boyutları Wardle’nin (2020) ve Data Detox Kit’in (2020) çalışmalarından hareketle “düşük derecede zarar”, “orta derecede zarar” ve “yüksek derecede zarar” olarak aşağıda yer alan analiz kapsamında ayrıştırılmaktadır.”

***

Gülgün Erdoğan Tosun (Politik Yol – “Gerçek ötesi durumla başa çıkma yolları“):

“Aslında daha 2016 öncesinde neredeyse tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de dezenformasyon, aldatmaca, alternatif gerçeklikler ve sahte haberlere karşı olguların doğruluğunu kontrol eden“Doğruluk Payı”, “Teyit.org”, “Malumatfuruş”, “Yalansavar.org”, “FactCheck.TR”, “Doğrula.org”, “Evrim Ağacı” gibi yapılar oluşturulmuştur.” 

***

Turan Ulaş ve Enes Baloğlu (Gazetecilik ve Haber – Süreklilik, Değişim ve Dijitalleşme – “Dijital Çağda Haber Doğrulama ve Güvenilirlik“):

“Türkiye‟deki haber doğrulama platformlarının gelişimine bakıldığında Avrupa ülkelerine benzer zaman aralığında gelişim gösterdiği dikkat çekmektedir. İlk olarak 2009 yılında faaliyete başlayan malumatfurus.org ve yalansavar.org organizasyonlarının öncülük ettiği görülmektedir. Bu öncü kuruluşların ardından sayısı giderek artan organizasyonların faaliyete geçip çalışmalarını devam ettirdiği bilinmektedir.”

“Gazete köşe yazarlarının doğruluk kontrolünü amaç edinen Malumatfuruş dezenformasyon karşıtlığını “Malumatfuruş, okuyucularına yalan yanlış bilgi yutturmaktan ya da manipüle etmekten utanmayan köşe yazarlarından” haz etmediğini belirterek köşe yazarlarının yanlışlarını kendi köşelerinde okurlarından özür dileyerek düzeltmelerini beklemektedir.”

***

Şeyma Bilginer Erdoğan (“Sosyal ve Beşerî Bilimlerde Güncel Araştırmalar – I” – “Medya Okuryazarlığı Bağlamında Haberi Okumak: Haber“):

“Türkiye’de ise dogrulukpayi.com, teyit. org, malumatfurus.org, yalansavar.org, dogrula.org gibi doğrulama siteleri, kimi zaman haber kimi zaman köşe yazıları üzerine doğrulama yapan kaynaklar olarak başvurulanlar arasındadır.”

***

Batur Kılıç (Eğitim Her Yerde – “Dijital Çağda Yeniden Freire ve Yeni Medya“): 

“Örneğin, ülkemizde teyitçilik alanında çalışan çeşitli kurumlar mevcuttur ve faaliyetlerini başarılı şekilde yürütmektedirler(örneğin, teyit.org, malumatfuruş,doğruluk payı). Tüm bu faaliyetlere ek olarak, eğitimciler yeni medyada sağlıklı bir bilgi ekosisteminin ve yeni bir dijital kültürün öncüsü olmaları gerekmektedir. Ama nasıl?”

***

İnfodemi ve Bilgi Düzensizlikleri: Kavramlar, Nedenler ve Çözümler“: 

“Benzer dönemde faaliyete başlayan Malumatfuruş ise yazılı basında yer alan köşe yazılarını doğrulama amacıyla kuruldu. Türkiye’deki ana akım medyayı analizlerinin merkezine alan Malumatfuruş, köşe yazarı enflasyonunun ve medyadaki denetimsizliğin yarattığı bilgi düzensizlikleriyle mücadele ediyor.”

***

Fırat Ata (“Hakikat Sonrası Çağda Haber Doğrulama Platformları“):

“Türkiye’deyse ön plana çıkan doğrulama platformları arasında “Doğruluk Payı, Teyit, Fact-Checking Turkey, Günün Yalanları, Malumatfuruş ve Yalansavar” bulunmaktadır.”

***

Webtekno

“Araştırma yapmadan kopyala-yapıştırla bu gibi görselleri yayan hesapları takip etmemenizi, hatta sessize almanızı veya engellemenizi tavsiye ederiz. Bu içeriği oluştururken yararlandığımız çeşitli doğrulama platformlarını da takip edebilirsiniz: Malumatfuruş, Doğruluk Payı, Teyit”

Erkan Ceylan (Webtekno):

“İçerikleri paylaşmadan önce doğruluğunu kontrol edin. (Teyit, Malumatfuruş, Doğruluk Payı, Yalansavar gibi doğrulama platformlarını takip edebilirsiniz.)”

***

Ümit Alan ( Birgün – 1 Ağustos 2021 – “Felaket dönemlerinde sosyal medya kullanma kılavuzu”):

“Doğrulama platformlarına sosyal medyadan önce bakın: Böyle zamanlarda sosyal medya kaydırmasından önce doğrulama platformlarına göz atıp, yaygın yalanlara karşı aşılanmak çok daha önemli. Teyit.org, malumatfurus.org, dogrulukpayi.com akla gelenler.”

***

Defne Sarıöz (NewslabTurkey – “Yeni medya çağında yanılmamak mümkün mü?“):

“Dijital mecralar ise, tehdit, hedef gösterme, sansür ve çeşitli baskılara maruz kalarak da olsa giderek büyümeye devam ediyor. Fakat, kullanıcıların bizzat haber kaynağına dönüştüğü ve teyit edilmemiş bilgilerin, kimi zaman aralarında ünlü isimlerin de olduğu hesaplarca paylaşılarak yayıldığı sosyal medyada, okurun/izleyicinin kendisini kaybolmuş gibi hissetmesi işten değil. Teyit, Doğruluk Payı ve Malumatfuruş gibi oluşumlar veya bireysel olarak yalan haberleri ifşa etmeye çalışanların çabalarına rağmen, yeterince dikkatli olmayan biri; Twitter’da sahte hesaplardan kendini öven siyasetçiler, güncel gibi sunulan geçmiş tarihli haberler, üzerinde oynanan görseller, yanlış çeviriler, hatta şaka haberler tarafından yanıltılabilir. Üstelik ideolojik eğilimler gördüğümüzü bile gölgeliyorsa, yanılmak daha kolay.”

***

Prof. Dr. Tayfun Özkaya (Yeni Muhalefet – “Covid-19 ve Komplo Teorileri“):

“Bu komplo teorilerini kim hazırlıyor ve yayıyor bilmiyoruz. Ancak bu tür aykırı ve heyecan yaratan mesajları yaymaya başlamadan önce herkese biraz soğukkanlı olarak küçük bir araştırma yapmalarını öneriyoruz. Bu konuda çalışmalar yapan kuruluşlar ve web sayfaları da var. Örneğin teyit.org, yalansavar.org veya malumatfuruş.org adlı web sayfaları oldukça başarılı. Buralarda bu sahte haberler oldukça hızlı bir şeklide inceleniyor. “Yanlış”, “doğru” veya “kısmen doğru” şeklinde sınıflandırılıyor.”

***

Serdar Kuzuloğlu:

“Toplumsal olaylarda sosyal medyanın harareti iyice artıyor. İyi niyetli bir çaba yürütürken “mezenformasyon” denen “yanlış bir bilginin yayılmasına istemeden katkı sunma” aracı olmayın. Karşınıza çıkan içerikleri paylaşmadan önce mümkünse Doğruluk Payı, Teyit.org, Malumatfuruş gibi sağlama hizmetlerinden doğrulatmaya çalışın. Bu sitelerin arşivleri dahi ne kadar çok sayıda yanlış bilgiyle zehirlendiğimizi ortaya koymak adına ibretlik.”

***

Emre Güngör (“Doğrulama kuruluşları: Gerçekten etkililer mi?“):

“Türkiye’de ise 2021 Ağustos itibarıyla karşımıza 7 adet doğrulama kuruluşu çıkıyor: Yalansavar, Malumatfuruş, Evrim Ağacı, Doğruluk Payı, Teyit, Doğruluğu Ne?.”

***

İsmail Parlak & Yağız Alp Tangün (“Bir Bilme Hali Olarak Komplo Teorilerinin Serencamı” – Cogito YKY Güz 2021):

“Türkiye’de medya üzerinde böylesi bir çabaya girişen sivil girişimlerden biri de de .. Bunun gibi bir diğer sivil oluşum da köşe yazarlarının yazılarındaki bilgileri yanlışlamayı ödev olarak gören malumatfurus.org araştırmacılarıdır. Sitelerinde kullandıkları doğrulama teknikleri hakkında rehber açık erişimdedir. Ticari kazanç elde etme amacından uzak bu tip gönüllü faaliyetlerin hayata geçirilmesi, devam ettirilmesi ise sosyal ve ekonomik desteğe bağlıdır. Ancak bu sefer, yaptıkları işin niteliğinden ödün vermeksizin bağımsız kalmak için çeşitli kuruluşlardan ve destekçilerinden bağış almaları kaçınılmaz olduğu gerçeği üzerinden de komplo teorileri üretilmektedir.”

***

Seçil Utma (Medyada Gerçeklik Algısının Dönüşümü Medya ve Dezenformasyon):

“Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sayıları giderek artan doğrulama platformları yalan ve yanlış enformasyonla mücadele önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye’de açılan ilk doğrulama platformu olan yalansavar.org isimli internet sitesi 2009 yılında kurulmuş, bunu 2014’de dogrulukpayi.com ve 2015’de malumatfurus.org platformu izlemiştir”

***

Emin Avanaş (“Yeni Medyada Manipülatif Haber Dili” – İstanbul Medipol Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi):

“Okuduğunuz haberleri teyit etme gereği duyuyorsanız, bunları hangi kaynaktan teyid ediyorsunuz sorusuna %16,1’i doğrulama platformlarından (teyit.org; malumatfurus.org; yalansavar.org; dogrula.org), %67,4’ü başka haber sitelerinden, %10,4’ü çevremden, arkadaşlarımdan ve %6,1’i teyit etme ihtiyacı duymuyorum demişlerdir. %93,9’luk gibi büyük bir oranla ankete katılanların, haberin doğrulanması hususunda hassas oldukları görülmektedir. “

***

Bobo Scope (“İnternette Doğru Bilgiye Ulaşmak İçin Ne Yapabiliriz?“):

 “Tüm bu yolları uygulamanın yanı sıra, internette karşımıza çıkan hatalı bilgilere karşı daha dikkatli olmak için doğrulama alanında çalışan Doğruluk Payı, Teyit ve Malumatfuruş gibi mecralardan da yararlanabiliriz. Elbette bu platformları kullanırken de eleştirel yanımızı bir tarafa bırakmamakta yarar var.”

***

Esra Yıldırım (“Post-Truth (Hakikat Sonrası) Dönemde Halkla İlişkiler: Sosyal Medya Kullanıcılarının Hakikat Algıları Üzerine Bir Araştırma” – Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi):

“Köşe yazarı yanlışlama girişimi olarak kendini adlandıran Malumatfuruş, nesnel hatalara, gaflara, atlanılan gerçeklere, yanlış yönlendirmelere odaklanmaktadır. Metodoloji ve tercih gereği, sadece açık kaynaklar vasıtasıyla yanlış olduğu tespit edilen iddiaları yayınlamaktadır. … Köşe yazarı yanlışlama girişimi olarak kendini adlandıran Malumatfuruş, nesnel hatalara, gaflara, atlanılan gerçeklere, yanlış yönlendirmelere odaklanmaktadır. Metodoloji ve tercih gereği, sadece açık kaynaklar vasıtasıyla yanlış olduğu tespit edilen iddiaları yayınlamaktadır (malumatfuruş.org).”

***

Mehmet Burak Ünal (“Yalan Haber (Fake News) Kavramı: Seçili Ülkelerde Parlamento Çalışmaları ve Yasal Düzenlemeler” – TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı – Armer Bülten):

 “İkinci aktör olan alternatif platformlar ele alındığında, yalan haberle mücadele açısından öne çıkan en önemli unsur doğruluk kontrolü (factchecking) mecralarıdır. Belirli bir haber içeriğinin olgusal olarak doğru-yanlış olduğunu tespit eden bir teyit merci hüviyetinde faaliyet gösteren doğruluk kontrolü platformları sayesinde yalan haberin olası etkileri azaltılmaya çalışılmakta, internet kullanıcılarına doğru bilgi sunulmasına gayret edilmektedir. Türkiye’den “Teyit.org”, “Malumatfuruş”, “Doğruluk Payı” ve “Fact-checking Turkey” bu platformlar arasında sayılabilir.”

***

Doğukan Yıldız (“Post Truth Kavramının Bir Yeni Medya Türü Olarak “Fact Checking” Bağlamında Değerlendirilmesi ve Siyasal İletişim Üzerine Etkisinin Boyutları” – Türkiye-Avrupa Eğitim ve Bilimsel Araştırmalar Vakfı Yayınları) 

***

Enhancing Key Civic Competences for the Post-truth Era: News Literacy and Critical Thinking” (Part 2 Media and News Literacy in Partner Countries – Turkey):

“As in most countries there are some fact-checking platforms such as Doğruluk Payi, Teyit.org, Malumatfuruş, Yalansavar, Evrim Ağaci, working for news verification in Turkey, as well.”

***

Mehmet Burak Ünal “Post-Truth Siyasetin Popülizm, Kamusallık ve Güven Ekseninde İncelenmesi” Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi

“Yukarıda tasvir edilen duruma bir çözüm bulma iddiasıyla yola çıkarak olgusal hakikati önemli gören ve her ne kadar kökleri daha geriye götürülebilecek olsa da yakın dönemin kendine has bir fenomeni denilebilecek doğruluk kontrolü (fact-checking) kuruluşları/platformları (ör. Türkiye’de “Teyit.org”, “malumatfuruş” ve “Doğruluk Payı”91, ABD’de PolitiFact, Fransa’da Les Décodeurs, İngiltere’de ise BBC Reality Check vb.) doğruluğu ihtilaflı görülen bir içeriği doğruluk-yanlışlık testine tabi tutarak mezkûr içeriğin olgulara tekabül edip etmediğini (yani yalan olup olmadığını) inceler. Lakin yalanları ifşa ederek kitlelere yalnızca olgusal verileri sunmanın, amaçlanan hassasiyeti ve kamusal değişimi gerçekleştirebileceğini savunmak güçtür. Çünkü olgusal hakikat açısından daha önemli olan nokta bilinmek değil (being known), tanınmaktır (being acknowledged) (Zerilli, 2020a, s. 3).”

***

Dr. Ceyhun İrgil, Dr. Murat Emir, Dr. Emel İrgil (Korona Günleri – Türkiye’de ve Dünyada Koronavirüs Salgını (COVID-19) 1 Ocak 2020 – 31 Ocak 2020 – “Virüs komploları, küçümseyenler, büyük resmi görenler”):

“Salt magazin düzeyinde olsa ne ala! Yangın televizyonların ciddi haber programlarında koronavirüs konuşulmaya başlandığında, …. böyle birçok örnek vardı. Malumatfuruş isimli Twitter hesabının bu çekilişkileri ve iddiaları, gerçek bilgilerle yaptığı paylaşımı gibi birçok hesap sosyal medyanın ilgi odağı oldu. Nitekim salgın başlar başlamaz, sosyal medyada mizah konusu olmaktan kurtulamadılar. Onlar da ‘maskelerini’ takmak zorunda kaldı.”

***

Emre Topçu ve Berk Çaycı (“Sosyal Medyada Dezenformasyon: COVID-19 Pandemisi Örneği“):

“Salgının  ortaya  çıktığı  ilk  dönemlerde  neredeyse  tüm  ülkeler  eve  kapanma  politikaları uygulamış ve bireyler bu süreçte dijital iletişim teknolojilerini daha yoğun kullanarak sosyal  medya aracılığıyla bilgi alışverişinde bulunmuşlardır. Ayrıca bu dönemde aşı çalışmalarının da hız kazanması aşılar hakkında sosyal medyada yoğun bir bilgi akışı ve dezenformasyona yol açmıştır. İnternette hem geleneksel medyada hem de yeni medyadayayılan bilgilerin doğruluğunu inceleyen çeşitli platformlar bulunmaktadır. Bu platformlara ülkemizden “teyit.org, dogrulukpayi.com ve malumatfuruş.org” gibi siteler  örnek  teşkil  etmektedir.”

***

Fatma Abdukaya (“Haber Üretim Sürecinde Gazetecilerin Bilgiye Erişmede Yaşadığı Zorluklar“):

“Dolayısıyla gazetecilerin yeni medya ortamında doğru bilgiye ulaşması oldukça zor olabilmektedir. Fakat doğrulukpayi.com, teyit.org, malumatfurus.org ve doğrula.org gibi doğrulama platformları üzerinden ulaştığı bilgilerin doğru olup olmadığını kontrol edebilmektedir. Ancak bu durum gazetecilerin tam olarak doğru bilgiye ulaşmasına kısmen yardımcı olmaktadır. Bu platformlar gerçek bilgiye ulaşmaya aracılık etmektedir ama yeterli bir düzeyde değildir. Çünkü doğrulama hizmeti sunan platformlara yönelik çekimser görüşler bulunmaktadır, özelliklede “güvenirlik” sorunun yaşanabilmesi nedeniyle yeterli bir etkinlik sağlayamayacağıdır”

***

Uğurcan Türedi (“Yeni Medya İçeriklerinde Doğruluk Kontrolü Uygulamalarına Genel Bir Bakış“)

“Köşe yazarlığı kalitesindeki genel düşüşü göz önünde bulundurarak doğruları kontrole yönelik bir girişim olarak çalışmalarına başlamıştır. Muhtesip, Türkiye’deki siyasi çalkantılar nedeniyle 2015 yılında faaliyetlerine son vermiş ve kurucusu, köşe yazarlarının iddialarını çürütmek olan ana hedefini sürdürmek için ‘Malumatfuruş’ adında yeni bir girişim başlatmıştır. Malumatfuruş, Türkiye’deki diğer doğrulama girişimlerinin aksine ana akım medyayı yanlış bilgi kaynağı olarak görmüş ve ana akım medya tarafından yapılan haberlerin sürekli olarak dış platformlar tarafından da izlenmesi gerektiğine inanmıştır.”

***

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BASIN AÇIKLAMASI (“TBMM, YALAN HABERLE MÜCADELEYİ ARAŞTIRDI“):

 “Türkiye’den “teyit.org”, “malumatfuruş”, “doğruluk payı” ve “fact-checking Turkey”in, bu platformlar arasında sayılabileceği, diğer ülkeler bağlamında ise bu alanda iş yapan PolitiFact (ABD), BBC Reality Check (İngiltere) ve Les Décodeurs’un (Fransa) örnek gösterilebileceği belirtildi. Bu merkezlerin oluşum nedenleri arasında gerek dezenformasyon fazlalığı gerekse içerik üreticilerinin sayısındaki belirgin artış nedeniyle haber kaynağının saptanmasının giderek güçleşmesinin bulunduğu kaydedildi.”

***

Nur Kardelen Ay (Geleceğe Dönüş – “Sosyal Medyada Hayatta Kalma Rehberi“)

“Tabii yine kolaycılığı tercih etmek isteyenler ya da bu adımları verimli bir şekilde gerçekleştirebileceğinden emin olmayanlar için çeşitli haber doğrulama platformları mevcut. Medya okuryazarlığı ve eleştirel düşünceyi yaymak adına faaliyet gösteren teyit.org, Malumatfuruş, Doğruluk Payı gibi platformlar tüm bu adımları irdeleyerek gerçek ve sahte arasındaki farkı takipçileriyle paylaşıyor. Haber teyit platformları medya okuryazarlığı oranı yüksek bir toplum olma idealimizde bize ilham verirken bilgi dezenformasyonunun da önüne geçmek için çalışıyor. Unutmamak gerek, ‘Tarih bize gösteriyor ki en demokratik toplumlar her zaman en doğru bilgiyi alma eğiliminde olan toplumlar olmuştur.’”

***

Süleyman İrvan (NewslabTurkey – “Yanlış bilgiyle doğru mücadele: Doğrulama platformları nasıl işlemeli?”):

“Platformun web sayfasında 2015 yılında kurulduğu bilgisi yer alıyor. Kurucusu ya da kurucuları hakkında bilgi yok. Kendileriyle Twitter üzerinden temas kurduğumda başlangıçtan beri anonim kalmayı seçtiklerini ifade ettiler. Sayfalarında analiz yapılmış 2 bin 600 civarında değerlendirme bulunuyor.” 

“Malumatfuruş, Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağı üyesi olmamakla birlikte, incelemelerinde bu ağın ilkelerini gözettiklerini ifade etmektedir.”

“Bu ilkeler çerçevesinde, IFCN üyesi olmuş platformlar en güvenilir doğrulama platformları olarak öne çıkıyor. Bu bağlamda, Teyit.org, Doğruluk Payı ve Doğrula platformlarını en güvenilir platformlar olarak değerlendiriyorum. Ardından, IFCN ilkelerini gözettiklerini ifade eden Malumatfuruş ile IFCN’e başvurmamakla birlikte düzgün bir web sayfası, ilkeleri, metodolojisi, kurumsal yapısı ve mali kaynakları konusunda oldukça saydam olan Doğruluğu Ne? platformunu saymak gerekiyor.”

***

Muharrem Ekşi (“Kamu Diplomasisinde Post-Truth: Bir Meydan Okuma Olarak Dezenformasyon“):

“Nitekim Ağustos 2022 itibarıyla dünyada yüzün üzerinde doğruluk kontrolü (fact-checking) kuruluşu bulunmaktadır. Türkiye’de ise 2009 yılında yalansavar.org adlı kuruluş ile başlayan doğruluk kontrolü oluşumları, muhtesip, doğruluk payı, gununyalanlari.com, malumatfuruş.org, teyit.org, doğrula.org, factcheck.tr gibi başlıca sekiz adet kuruluş öne çıkmaktadır.”

***

Sevim Ergün (“Dijital Dönüşüm Bağlamında Girişimci Gazetecilik ve Türkiye’deki Uygulamaları“):

“Özellikle bilgi ve haber paylaşımında içeriklerin teyit edilmeden kullanılması sorunlara sebep olmaktadır. Bu açıdan bakıldığında yeni medya uygulamalarında ve ortamlarında bilgi paylaşımının yapılmadan önce teyit edilmesi ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu yönde çeşitli çalışmalar bulunmakta özellikle sosyal medya uygulamalarının kendi teyit ve doğrulama mekanizmaları da bulunmaktadır. Ayrıca sosyal ağlarda ve ortamlarda yayılan ve paylaşılan içerikleri teyit edecek bağımsız girişimler de ortaya çıkmaktadır. Teyit.org doğrulukpayi.com, malumatfuruş.org gibi platformlar Türkiye’de bilgilerin ve içeriklerin gerçekliğini teyit eden uygulamalara örnek olarak verilebilir.”

***

Gazetestalk (“İnternet dünyasının ‘dezenformasyon avcıları’: Türkiye’de teyitçiliğin portresi“):

“Türkiye’de faaliyet gösteren bir diğer teyitçilik platformu ise Malumatfuruş. 2015 yılında yayına başlayan bu platform kendini “Köşe yazarları odaklı olmak üzere sosyal medyayı da kapsamına alarak faaliyet gösteren bir yanlışlama girişimi” olarak tanımlıyor. İletişim kurduğumuz Malumatfuruş yetkilisi, ‘kimliğini açıklamamak şartıyla’ organizasyonun amaçlarını, yöntemlerini ve hedeflerini anlattı.”

***

 Yusuf İris ve Yıldıray Keskin (“Nefret Söylemi ve Yanlış Bilgi: Suriyeli Sığınmacılar Hakkında Yapılan Paylaşımların Betimsel İçerik Analizi“):

“Türkiye’de, internetle beraber sosyal medya sitelerinin kullanımının artmasıyla yalan haberle sıklıkla karşılaşılmaktadır. Yalan Haber/Yanlış Bilgi toplumun habere olan güvenini düşürmekte, hızlı biçimde dolaşıma giren, şüpheli içeriklerin teyit edilmesi gerekliliği ortaya çıkmış ve çeşitli doğrulama platformları kurulmuştur. Ülkemizde faaliyet yürüten platformlar şunlardır: Dogrulukpayi.com, Dogrula.org, Malumatfurus.org, Teyit.org.”

***

Emrah Budak (“Sürdürülebilir Gazetecilik Mümkün mü?“):

“Dezenformasyonun önlenmesi adına ortaya çıkan doğrulama platformları önemli bir işlev görmektedir. Batı ülkeleri bu konuda başı çekerken hemen her ülkede bu tür uygulamaların olduğunubelirtmek mümkündür. Bu doğrultuda, PolitiFact,FactCheck.org, Washington Post Fact Checker,Snopes, Fact Check from Duke Reporters’ Lab,SciCheck, Fact Checker, FlackCheck, Media Bias/Fact Check, NPR FactCheck, Doğruluk Payı, Teyit.org, Malumatfuruş, Africa Check, Factly in, GoHoo,Captian Fact, AFP Fact Check, BBC Reality Check gibi birçok doğrulama platformunun aktif bir biçimde haberlerin doğruluğunu teyit etme çabası içerisinde olduğunu dile getirmek gerekmektedir.Ancak dijitalleşme ile birlikte çok hızlı bir biçimde yayılan binlerce enformasyonun tamamının doğrulama platformlarınca test edilmesi mümkün değildir. Bu noktada haber kuruluşlarının içerik üretiminde doğruluk sağlamak adına kendi özdenetim yetkisini kullanması, teyit edilmeyen bilgilerin yayımlanmaması politikası izlemesi gerekmektedir.”

***

Bard: 

“Malumatfuruş, Türkiye’de faaliyet gösteren bir fact-checking girişimidir. 2010 yılında Muhtesip adlı web sitesi olarak kurulmuş, 2015 yılında ise Malumatfuruş adıyla yeniden düzenlenmiştir.

Malumatfuruş, köşe yazılarında yer alan yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgileri tespit etmek ve kamuoyuyla paylaşmak amacıyla kurulmuştur. Bu amaçla, köşe yazarlarının yazılarını kapsamlı bir şekilde analiz eden Malumatfuruş ekibi, tespit ettiği hataları ve yanlışlıkları detaylı bir şekilde belgeleyerek kamuoyunu bilgilendirmektedir.

Malumatfuruş, çalışmalarını şeffaf bir şekilde yürütmektedir. Doğrulama sürecinde kullanılan tüm kaynaklar ve yöntemler, doğrulama raporlarında açıkça belirtilmektedir. Ayrıca, doğrulama raporları, köşe yazarlarının ve kamuoyunun görüş ve eleştirilerine açıktır.

Malumatfuruş, Türkiye’de yalan haberle mücadelede önemli bir rol oynamaktadır. Köşe yazarlarının yazılarında yer alan yalan ve yanlış bilgileri tespit ederek kamuoyunu bilgilendiren Malumatfuruş, doğru bilginin yayılmasına ve kamuoyunun bilinçlendirilmesine katkıda bulunmaktadır.

Malumatfuruş’un temel özellikleri şunlardır:

  • Köşe yazılarında yer alan yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgileri tespit etmek ve kamuoyuyla paylaşmak amacıyla kurulmuştur.
  • Çalışmalarını şeffaf bir şekilde yürütmektedir.
  • Doğrulama sürecinde kullanılan tüm kaynaklar ve yöntemler, doğrulama raporlarında açıkça belirtilmektedir.
  • Doğrulama raporları, köşe yazarlarının ve kamuoyunun görüş ve eleştirilerine açıktır.

Malumatfuruş’un çalışmaları, Türkiye’de yalan haberle mücadelede önemli bir örnek oluşturmaktadır.”

***

Dünya Sözlük’ten kırılmazcam:

“malûmatfüruşluk yapmak derdiyle yalan yanlış bilgileri sıhhatine bakmaksızın yayanlara atfen isimlendirilmiş yalan bilgileri yanlışlama sitesi.”

***

Ekşi Sözlük’ten Zhang:

“muhtesip’in devamı mahiyetinde, gazetecilerin köşe yazılarında yaptıkları bilgi hatalarını deşifre etmek maksadıyla tesis edilmiş internet sitesi”

***

Ekşi Sözlük’ten Aruzheceserbest:

“Bir süredir takip ettiğim doğrulama/yalanlama girişimi. kendilerini takip ettikten sonra sosyal medyada dolaşan haberlere, fotoğraflara, cümlelere şüpheyle yaklaşır oldum. iyi de oldu. sosyal medyanın nasıl çöp bir ortamı olduğunu sürekli kanıtlıyorlar.

en sevdiğim özellikleri ise kullandıkları haber dilindeki dikkat ve özen. aynı zamanda haberi yaparken yanlış bilgiyi yayanları da etiketleyerek söz hakkı tanıyorlar. günceli de şehir efsanesine dönüşmüş geçmiş yanlışları da haberleştiriyorlar.”

***

Ekşi Sözlük’ten Yilansi Fare:

“Köşe yazarlarını … etmek için programlanmış bir websitesi”

***

Ekşi Sözlük’ten Kifayetsizkelimeler:

“G20, antalya liderler zirvesi ve köşe yazarlarımız başlığı altında; “bilgi” sahibi, yazınca “yazar” olduklarını zanneden, kaptıkları köşelerden martaval okumayı marifet sayan “ustalara” ders vermişlerdir”

***

Ekşi Sözlük’ten kamu mali:

“Meydanı boş zanneden “kimi” yazarların bilerek veya değil yaptıkları hatalara, üzeri örtülen gerçeklere, manipülasyonlara, hasılı “satır aralarına” odaklanan ismiyle müsemma eşsiz bir site. ayrıca köşe yazarı zabıtası benzetmesi de cuk oturmuş. bilhassa şu devirde takip edilesi”

***

Ekşi Sözlük’ten savtekin:

“Teyit.org’un köşe yazılarını didikleyen hâli. nasıl ki teyit.org medyada yer alan, yer yer fısıltı gazetesinin dedikodularını kaynaklarıyla yalanlıyorsa, bu site de köşe yazılarında yer alan, yazarların yaptıkları, yanlışları kaynağını belirterek gösteriyor. internet çöplüğünde hata didikleme aracı (köşe yazıları için).”

***

Youread’ten amillians:

“Diğer adıyla ‘Köşe yazarı yanlışlama girişimi’, Türkiye’nin belki de ilk ‘fact-checking’ internet sitesi olarak faaliyet gösteren oluşum. Amaçlarını şöyle açıklamışlar: Maalesef köşe yazıları uzunca bir süredir, yanlış bilginin yayılmasında önemli bir aracı haline geldi. Bu nedenle, köşe yazarlarının yazılarındaki hataları, gafları, yanlışları, hurafeleri, şehir efsanelerini, atlanan gerçekleri, yanlış yönlendirmeleri ortaya koymayı; dolayısıyla dezenformasyon ile mücadeleyi amaçlıyoruz.”

***

Gelecekburdanet/İlham:

“Türkiye’de bu konuda iyi işler yapan teyit org, malumatfuruş, yalansavar gibi platformlar var, yine de bu uygulama yaygınlaşana kadar manipülasyondan kaçınmak için bu hesapları takibe almanızı öneririm.”

***

Luzumsuzadam:

“Malumatfuruş – Burası da Teyit.org ve Doğruluk Payı gibi ama onların köşe yazarı inceleyen versiyonu. Okuduğunuzda göklere çıkarılan nice ismin ne kadar kepaze olduğunu görebilirsiniz.”

***

Merhan Gezgör:

“En acısı da şu felaket günlerinde, konusunda uzman prof.ler adına açılmış, son derece sorumsuzlukla “bilgi” paylaşan sahte hesaplar ve tüm bunlarla mücadele etmeye çalışan @teyitorg @malumatfurusorg @DogruluguNe @dogrulukpayicom gibi gerçeğin peşinde koşan platformlar var.

***

Selma Kara (Kayseri Gündem Köşe Yazarı):

“Doğrulama” kavramı işte bu internet teknolojisi ile gazetecilik pratiklerinin birleşmesinden sonra zorunlu olarak hayatımıza giren kavramlardan biri. Doğrulama yapan kuruluşlar arasında Türkiye’de en çok bilineni teyit.org ki, son zamanlarda bir de malûmatfuruş var; doğruluk payı da bu mecraların önde gelenlerinden biri…”

***

Mustafa Nesim Sevinç (Gazete İstasyon Köşe Yazarı):

“Yeter sayıda olmamakla birlikte Türkiye’de de ciddi anlamda faaliyet gösteren doğruluk kontrol merkezleri bulunmaktadır. Doğruluk kontrolü yapan oluşumları şöyle sıralayabilmek mümkündür: Teyit.org, Doğruluk Payı, Malumatfuruş, Fact-checking Turkey. Bu oluşumlar birbirlerinden farklı doğrulama konuları üzerine eğilmişlerdir. Teyit.org özellikle sosyal medyada yaygınlaşan şüpheli haberler üzerine yoğunlaşmaktadır. Doğruluk Payı, siyasetçilerin konuşmalarını doğrulukları açısından analiz etmektedir. Malumatfuruş, köşe yazarlarının üretmiş oldukları içerikleri doğruluklarını araştırmaktadır.”

***

İrem Uludağ (Neverge):

“Malumatfuruş daha çok köşe yazarı yanlışlama üzerine kurulan bir girişim. Malumatfuruş; yanlışını fark etse dahi bunun doğrusunu paylaşmayan ve yanlış haber yapmaya devam eden, manipülasyon yöntemi ile halkı uyuşturmaktan utanmayan köşe yazarlarını, yanlış yönlendirmeleri, gafları vs ifşa etmeyi hedef alan gönüllü bir oluşum. Arkasında ise Teyit veya Doğruluk Payı gibi kalabalık bir ekip de yok üstelik. Genellikle gazete tirajlarını veya yazarın popülerliği kriterini göz önüne alarak inceleme yapıyorlar ve hedef alınan yazarı herhangi bir ön yargı altında olmadan değerlendiriyorlar. Teyit.org gibi Malumatfuruş’a da ihbarda bulunabiliyorsunuz.”

***

Mehmet Adbay (“Nedir bu Fact-Checking?”):

“İnternette önümüze düşen her olayda ona buna sallamayıp, her fotoğrafa inanmayıp, hakaret ve nefreti yaymayı bırakıp az sabrederek, doğruyu arayarak, sakin kalmaya çalışarak ve en önemlisi acele etmeyerek bu toz bulutunu dağıtabiliriz. Malumatfuruş’un da dediği gibi #yavaşsosyalmedya

Son olarak bu konuda emek veren yerli girişimlere yer vermek ve teşekkür etmek istiyorum. İyi ki varsınız. .

Malumatfuruş: https://twitter.com/malumatfurusorg …”

***

Erkan Ceylan (Webtekno):

“İçerikleri paylaşmadan önce doğruluğunu kontrol edin. (Teyit, Malumatfuruş, Doğruluk Payı, Yalansavar gibi doğrulama platformlarını takip edebilirsiniz.)”

***

Defne Sarıöz (“Yeni medya çağında yanılmamak mümkün mü?” – NewslabTurkey):

“Dijital mecralar ise, tehdit, hedef gösterme, sansür ve çeşitli baskılara maruz kalarak da olsa giderek büyümeye devam ediyor. Fakat, kullanıcıların bizzat haber kaynağına dönüştüğü ve teyit edilmemiş bilgilerin, kimi zaman aralarında ünlü isimlerin de olduğu hesaplarca paylaşılarak yayıldığı sosyal medyada, okurun/izleyicinin kendisini kaybolmuş gibi hissetmesi işten değil. Teyit, Doğruluk Payı ve Malumatfuruş gibi oluşumlar veya bireysel olarak yalan haberleri ifşa etmeye çalışanların çabalarına rağmen, yeterince dikkatli olmayan biri; Twitter’da sahte hesaplardan kendini öven siyasetçiler, güncel gibi sunulan geçmiş tarihli haberler, üzerinde oynanan görseller, yanlış çeviriler, hatta şaka haberler tarafından yanıltılabilir. Üstelik ideolojik eğilimler gördüğümüzü bile gölgeliyorsa, yanılmak daha kolay.”

***

Prof. Dr. Tayfun Özkaya:

“Bu komplo teorilerini kim hazırlıyor ve yayıyor bilmiyoruz. Ancak bu tür aykırı ve heyecan yaratan mesajları yaymaya başlamadan önce herkese biraz soğukkanlı olarak küçük bir araştırma yapmalarını öneriyoruz. Bu konuda çalışmalar yapan kuruluşlar ve web sayfaları da var. Örneğin teyit.org, yalansavar.org veya malumatfuruş.org adlı web sayfaları oldukça başarılı. Buralarda bu sahte haberler oldukça hızlı bir şeklide inceleniyor. “Yanlış”, “doğru” veya “kısmen doğru” şeklinde sınıflandırılıyor.”

***

Esra Yıldırım (Post-Truth (Hakikat Sonrası) Dönemde Halkla İlişkiler: Sosyal Medya Kullanıcılarının Hakikat Algıları Üzerine Bir Araştırma – Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi):

“Köşe yazarı yanlışlama girişimi olarak kendini adlandıran Malumatfuruş, nesnel hatalara, gaflara, atlanılan gerçeklere, yanlış yönlendirmelere odaklanmaktadır. Metodoloji ve tercih gereği, sadece açık kaynaklar vasıtasıyla yanlış olduğu tespit edilen iddiaları yayınlamaktadır. … Köşe yazarı yanlışlama girişimi olarak kendini adlandıran Malumatfuruş, nesnel hatalara, gaflara, atlanılan gerçeklere, yanlış yönlendirmelere odaklanmaktadır. Metodoloji ve tercih gereği, sadece açık kaynaklar vasıtasıyla yanlış olduğu tespit edilen iddiaları yayınlamaktadır (malumatfuruş.org).”

***

Mehmet Burak Ünal (“Yalan Haber (Fake News) Kavramı: Seçili Ülkelerde Parlamento Çalışmaları ve Yasal Düzenlemeler” – Armer Bülten):

“İkinci aktör olan alternatif platformlar ele alındığında, yalan haberle mücadele açısından öne çıkan en önemli unsur doğruluk kontrolü (factchecking) mecralarıdır. Belirli bir haber içeriğinin olgusal olarak doğru-yanlış olduğunu tespit eden bir teyit merci hüviyetinde faaliyet gösteren doğruluk kontrolü platformları sayesinde yalan haberin olası etkileri azaltılmaya çalışılmakta, internet kullanıcılarına doğru bilgi sunulmasına gayret edilmektedir. Türkiye’den “Teyit.org”, “Malumatfuruş”, “Doğruluk Payı” ve “Fact-checking Turkey” bu platformlar arasında sayılabilir.”

Mehmet Burak Ünal (“Post-Truth Siyasetin Popülizm, Kamusallık ve Güven Ekseninde İncelenmesi” – Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi):

“Yukarıda tasvir edilen duruma bir çözüm bulma iddiasıyla yola çıkarak olgusal hakikati önemli gören ve her ne kadar kökleri daha geriye götürülebilecek olsa da yakın dönemin kendine has bir fenomeni denilebilecek doğruluk kontrolü (fact-checking) kuruluşları/platformları (ör. Türkiye’de “Teyit.org”, “malumatfuruş” ve “Doğruluk Payı”91, ABD’de PolitiFact, Fransa’da Les Décodeurs, İngiltere’de ise BBC Reality Check vb.) doğruluğu ihtilaflı görülen bir içeriği doğruluk-yanlışlık testine tabi tutarak mezkûr içeriğin olgulara tekabül edip etmediğini (yani yalan olup olmadığını) inceler. Lakin yalanları ifşa ederek kitlelere yalnızca olgusal verileri sunmanın, amaçlanan hassasiyeti ve kamusal değişimi gerçekleştirebileceğini savunmak güçtür. Çünkü olgusal hakikat açısından daha önemli olan nokta bilinmek değil (being known), tanınmaktır (being acknowledged) (Zerilli, 2020a, s. 3).”

***

Enhancing Key Civic Competences for the Post-truth Era: News Literacy and Critical Thinking” (Part 2 Media and News Literacy in Partner Countries – Turkey):

“As in most countries there are some fact-checking platforms such as Doğruluk Payi, Teyit.org, Malumatfuruş, Yalansavar, Evrim Ağaci, working for news verification in Turkey, as well.”

***

Emre Güngör (“Doğrulama kuruluşları: Gerçekten etkililer mi?“):

“Türkiye’de ise 2021 Ağustos itibarıyla karşımıza 7 adet doğrulama kuruluşu çıkıyor: Yalansavar, Malumatfuruş, Evrim Ağacı, Doğruluk Payı, Teyit, Doğruluğu Ne?.”

***

İsmail Parlak & Yağız Alp Tangün (“Bir Bilme Hali Olarak Komplo Teorilerinin Serencamı” – Cogito YKY Güz 2021):

“Türkiye’de medya üzerinde böylesi bir çabaya girişen sivil girişimlerden biri de de .. Bunun gibi bir diğer sivil oluşum da köşe yazarlarının yazılarındaki bilgileri yanlışlamayı ödev olarak gören malumatfurus.org araştırmacılarıdır. Sitelerinde kullandıkları doğrulama teknikleri hakkında rehber açık erişimdedir.

***

Gazetesosyal:

“Sosyal mecralar doğası gereği kullanıcı tarafından üretilen içeriklerden oluşur. Her kullanıcı doğruluğu teyitlenmeyen enformasyonu yayabilmekte ve başkalarının kullanımına açabilmektedir. İşte bu serbestinin doğurduğu dezenformasyon zamanla dijital doğrulama ekosisteminin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Dijital doğrulama ekosistemi, dijital mecralarda dolaşıma giren sahte haberleri doğrulamayı amaç edinmiş kar amacı gütmeyen girişimlerdir. Çoğu ya kendi kendini finanse ederek ayakta durmakta ya da kitle fonlamasına başvurmaktadır. Türkiye’den Teyit.org, DoğrulukPayı, Evrim Ağacı, Malumatfuruş, Yalansavar gibi platformlar örnek verilebilir. “

***

Plumemag:

“İnternet; herkese açık, özgür bir platform. Herkes paylaşım yapabiliyor. Dolayısıyla bir bilgi yayıldığında, yayılan bilginin doğruluğundan emin olmak mümkün olmuyor. Yazının başında bahsettiğim yayılım hızı, büyük bir dezenformasyona yol açıyor. Geleneksel medyaya bile güvenin sorgulandığı şu günlerde sosyal medyada, kaynağının ne olduğunu dahi bilmediğimiz iddialara temkinli yaklaşmak gerekiyor. Bu durumda teyit.org, Doğruluk Payı, Malumatfuruş gibi fact-checking kuruluşları devreye giriyor. Doğruluğundan şüphe ettiğimiz bilgileri yaymadan önce bu gibi sitelerden doğruluk kontrolü yapmak artık bir sorumluluk haline geldi. Aksi durumda gerçeğin değil de inanılmak istenenin kabul gördüğü post-truth olgusuna hizmet etmeye devam edeceğiz.”

***

Twitter’dan okn_krdmn:

“Köşe yazarlarının zırvalıklarını yayınlayan bu site takip edilesi.”

***

Twitter’dan Yasin Perçin:

Bu insanların verdiği emeği ve bakış açısını taktir etmedikçe, ülkeden beklentim sıfır”

***

Twitter’dan Ersin Gözcü:

“Böyle siteleri ve yazıları çok severim. Doğrusunu öğrenin Doğruyu yayın.

***

Twitter’dan FaKaT:

“Herhangi bir gazetecinin herhangi bir yazısını okumadan yada okuduktan sonra @malumat_furus adresini kontrol etmekte fayda vardır. Emeğe teşekkür.”

***

Kulzos’tan garipbiradam:

Genel olarak köşe yazılarının doğruluğunu yanlışlığını inceleyen, ve incelerken de gülümseten site. siteye şu  bağlantıdan ulaşabilirsiniz. sitenin en üstünde bulunan şehir efsaneleri  kısmına bakmadan geçmeyin. bir de şu  yazı var. 2019’un trollerini toplamışlar. geri kalanını siz kendiniz keşfedin.”

***

2 Yorumlar

  1. Özgür Malık Reply

    kendisini doğru sanan ve tam da adının anlamı gibi boş yere bilgiçlik taslayan hatta cahiliyeti arttıran angutları savuşturan bir internet sitesidir. eğer bir konuda yeterli ve doğru bilgiye sahip değilseniz bu siteyi takip etmeniz önerilir..

Yorumunuzu yazınız...