Poinsettia Çiçeğine Atatürk Çiçeği İsminin Verildiği İddiası Doğru Değil

Poinsettia bitkisinin ismini Atatürk’ten aldığı ve tüm dünyada bu şekilde bilindiği iddiası gerçeği yansıtmıyor. Bahse konu çiçek sadece ülkemizde Atatürk Çiçeği ismi ile biliniyor ve iddia edildiği gibi geliştirilip tüm dünyada kabul edilecek şekilde “Atatürk Çiçeği” olarak adlandırılmamıştır.

 

Öncelikle “Atatürk Çiçeği” hakkında ortaya atılan efsaneyi okuyalım:

Atatürk Çiçeği ismi nereden gelir?
1933 yılında Wenderbit Üniversitesi Profesörlerinden Kirk Landin uzun uğraşları sonucunda yetiştirdiği kımızı yapraklı bitkiye isim ararken, Atatürk ile tanışmış olan bir başka Profesör Atatürk’ün doğaya olan ilgisine ve bilgisine hayranlığından dolayı bu bitkiye “Atatürk Çiçeği” isminin verilmesini teklif etmiştir. Gerekli yerlere yapılan önerilerden sonra çiçeğin ismi Atatürk Çiçeği olarak kabul edilmiştir. Dünyada birçok ülkede özellikle yılbaşlarında ve özel günlerde insanların hediye olarak aldığı sıkça tercih edilen bir bitkidir.

 

Poinsettia’ya dair efsanenin farklı anlatımlar da şu şekilde:

Bu çiçeği bulan ve adını koyan Wanderbit Üniversitesinden Prof. Dr. Kirk Landin’miş.
Resmi kaynaklar öyle diyor.
Yıl: 1933
Kirk Landin, akademik çalışmaları esnasında, laboratuvarda kırmızı renkli bir çiçek elde eder.
“Tarsus Kolejinde Gazi Atatürk ile tanışmış olan bir akademisyen  de bu çiçeğe “Atatürk Çiçeği” olsun der.”
Kirk Landin kabul eder.
Resmi onayı alınır.
 Ve tüm dünyada bu çiçek artık “Atatürk Çiçeği” dir.
O günden beri de böyle bilinmektedir…

 

Bilgi Seli (@ononbilgimiz): Dünya’da adı bir çiçeğe verilen başka lider yok… Atatürk çiçeğinin adı nerden geliyor biliyor musunuz? 28 Temmuz 1933 gününün Cumhuriyet gazetesinde bir haber okudum. İnanılmaz bir haberdi. Hami bir çiçek alıyoruz, kırmızı renkte hediye götürüyoruz ve adına da “Atatürk çiçeği” diyoruz. O Atatürk çiçeğinin adını biz koyduk zannediyorduk ama bakın gazeteyi aynen okuyorum. Gazete haberi şu: “Chicago özel, geçenlerde Vanderbit Üniversitesi profesörlerinden doktor Kirk Landın laboratuvarlarında muhtelif ameliyeler neticesinde kırmızı renkte yeni bir çiçek elde edilmiştir. Profesör bu yeni çiçeğe isim ararken yanında duran ama Tarsus Kolejinde Atatürk’le tanışmış, ondaki tabiat bilgi ve ilgisine hayran olan bir diğer profesör bu çiçeğe Atatürk isminin verilmesini önermiştir. Ve bu öneri dünya nebatat dairesine iletilmiş ve Atatürk’ün yaptığı çalışmaların anlatıldığı toplantıda oy birliğiyle kabul edilmiştir.” Yani dünyadaki her ülkede bu çiçek Gazi Atatürk adıyla üretiliyor ve satılıyor. Bir çiçeğe adı verilen başka ska bir lider var mıdır diye araştırdım, baska hiçbir lider yok. Çünkü tabiatıyla bu kadar bütünleşebilen bir lideri dünya tarihi yazmamıştır.

 

Poinsettia’nın adının Atatürk Çiçeği olduğu iddiasının kökeni ise 8 Temmuz 1935 tarihinde yayımlanan gazetelerdeki -Türkiye ile ABD arasındaki ilişkilerin iyileştiği yönündeki haberlerdeki- aktarımlara dayanıyor.

 

Cumhuriyet:

“Atatürk çiçeği

Amerikada yeni sarı bir çiçeğe Büyük Önderimizin adı verildi

Şikago (Özel) – Geçenlerde Vanderbild Üniversitesi profesörlerinden doktor Kırklend laboratuarında muhtelif ameliyatlar neticesinde sarışın renkte yeni bir çiçek elde etmeğe muvaffak oldu.

Profesör bu yeni çiçeğe isim ararken Kayseride Amerikan Kolejini ziyareti esnasında Atatürkü gören diğer bir profesör yeni elde edilen çiçeğe “Gazi Atatürk” adının verilmesini teklif etti.

Bu teklif memnuniyetle kabul edildi ve tescil edilmek üzere bu isim nebatat dairesine gönderildi.

Burada, üniversitelerde Türk olduğu anlaşılan talebelere evvala “memleketinizde kaç karınız var?” suali soruluyor. “Bekârım” cevabı da alınınca herkes bir hayret nidası fırlatıyor. Bunun üzerine talebe memleketteki inkılâbları birer birer anlatıyor ve herkesi merakla dinletiyor.

Amerika Türk dostluğu gün geçtikçe ilerilemektedir.”

 

atatürk çiçeği
Cumhuriyet – 8 Temmuz 1935

 

 

Yeni Asır:

“Amerikada Türk Dostluğu

Sarışın “Atatürk çiçeği bunun bir nümunesidir

İstanbul, 8 (Ö.T) – Amerikan gazeteleri görünüşte küçük fakat ifade ettiği mana itibarile kayda değer bir haber veriyorlar.

Amerikada Van Der Bilt Üniversitesi Profesörlerinden Dr. Kirlend çiçekler üzerindeki laboratuvar araştırmalarile tanınmıştır. Bu profesör, laboratuvar tevrübelerile, sarışın renkte yeni bir çiçek elde etmiştir. Bu çiçeğe en yaraşan adı düşünen Dr. Kirlend ona “Atatürk” adını vermiştir. Bu güzel çiçek çoğalıp en kibar bahçelere dağıldığından bu adın tescili için Atatürk çiçeği nebatat dairesine gönderilmiştir.

Bu hâdise Amerikada en yüksek çevrelerden gittikçe yayılmakta olan Türk dostluğunun bir nümunesi sayılmaktadır.”

 

atatürk çiçeği
Yeni Asır – 8 Temmuz 1935

 

 

Akşam:

“Atatürk çiçeği

Şikagodan bildirildiğine göre Vanderbilt üniversitesi profesörlerinden doktor Kirlend laboratuvarında yeni bir çiçek elde etmiştir. Profesör bu çiçeğe Atatürk ismini vermiştir.”

 

atatürk çiçeği
Akşam – 8 Temmuz 1935

 

Bu gazete haberlerinde Poinsettia’nın adının geçmediği, Doktor Kırklend’in yeni bir çiçek bulduğunun ve çiçeğin ismini Atatürk olarak belirlediğinin aktarıldığı görülebiliyor.

 

Ülkemizde Atatürk Çiçeği Olarak Bilinen Poinsettia Bitkisinin İsmi Verilirken Atatürk’ten Esinlenildiği İddiası Doğru Değil

Tespitleri sıralayalım:

  • Çiçeğin oluşumu ve isimlendirilmesine dair bahsedilen “resmî” kaynaklara rastlanamıyor.
  • Poinsettia çiçeğinin ilke kez Kirk Landin’in geliştirdiği iddiası asılsız. Çünkü, Meksika kökenli bu bitkinin Aztekler tarafından kullanıldığı bilinmektedir. Yüzlerce yıl önce kullanılan bu bitki, Kirk Landin isimli biri tarafından geliştirilmemiştir.
  • Çiçeği Kirk Landin tarafından geliştirilmemiş olduğu gibi, çiçeğin adının verilişi iddia edildiği gibi olmamıştır. Çünkü, çiçeğin zaten başka adları (Poinsettia, euphorbia pulcherrima, yılbaşı çiçeği ve noel yıldızı) mevcuttur. İddia edildiği gibi ilk kez keşfedilmeyen bu çiçeğe daha önce verilen isimlerin arka planı şu şekildedir:
    • Latince adı olan Euphorbia pulcherrima Ludwig Willdenow tarafından verilmiştir.
    • Poinsettia adını, 1825 yılında bu çiçeği Meksika’dan ABD’ye götüren ve yaygınlaştıran ABD’li devlet adamı, psikiyatrist ve bitkibilimci Joel Roberts Poinsett’den alır.
    • Koyu kırmızı ve yeşil yapraklarından dolayı yaygın şekilde Noel süslemelerinde kullanılan ve bu nedenden ötürü yılbaşı çiçeği ya da noel yıldızı olarak da bilinir.
  • Çiçeğin tüm dünyada “Atatürk Çiçeği” ismiyle üretilip satıldığı iddiası asılsızdır. Bu çiçek yurt dışında Atatürk Çiçeği adıyla satılmamaktadır. Hatta yabancı sitelerde bu çiçeğin Türkiye’de Atatürk Çiçeği olarak bilindiğine dair notlar yer almaktadır.
  • Atatürk Çiçeği olarak ülkemizde tanınmasının sebebi ise tahmin edilebileceği üzere, bir süs bitkisi olarak Türkiye’de yetiştirilmesi ve tanınmasına sebep olan Mustafa Kemal Atatürk’ten gelir. Ayrıca bu çiçeğin, Atatürk’ün en sevdiği çiçek olduğu düşünülmektedir. Türkiye’de yetiştirilmesini sağlayan kişiler sayesinde belki de bu nedenlerden ötürü ülkemize özgü bir isimlendirme yapılmıştır.
  • Kirk Landin’in Atatürk Çiçeği isimlendirmesi iddiasına dair İngilizce kaynaklarda arama yaptığımızda ise sadece Türklerin İngilizceye yaptığı çevirilere rastlıyoruz (Yani, Türkiye kaynaklı şehir efsanesi Türkiye’ye yabancı dilde pazarlanıyor).
  • 2003 yılı öncesine değin Kirk Landin hakkında internet araması yaptığımızda ise hiçbir anlamlı sonuçla karşılaşamıyoruz. “Wanderbit” isimli bir üniversiteye rastlanılmıyor arşiv aramalarında. Üniversitenin adına en yakın seçenek Tennessee eyaletindeki Vanderbilt Üniversitesi. 1935 yılında yayımlanan gazetelerde Kirk Landin isminin doktor ya da profesör unvanlı Kırklend şeklinde aktarıldığı ve Vanderbild Üniversitesi’nde görev yaptığının aktarıldığı görülebiliyor. Bahse konu haberlerin yayımlandığı dönemde Vanderbilt Üniversitesi’nin en üst düzey yöneticisi (chancellor of university) edebiyat alanında akademik çalışmaları bulunan (çiçek geliştirdiğine dair bir emareye rastlanamayan) James Hampton Kirkland (1859-1939) idi. 1930’lu yıllarda Vanderbild Üniversitesi’nde görev yapan Dr. Kirkland adlı bir akademisyenin yeni bir çiçek türü keşfettiği ve bu çiçek türüne Atatürk ismini verdiğine dair bir bulguya erişilemiyor.

 

Özetle, poinsettia çiçeği sadece ülkemizde Atatürk Çiçeği ismi ile biliniyor olup, iddia edildiği gibi geliştirilip tüm dünyada kabul edilecek şekilde “Atatürk Çiçeği” olarak adlandırılmamıştır.

Yine “miş”li, “mış”lı, kaynaksız, kurgusal elementler içeren bir şehir efsanesi…

 

Atatürk Çiçeği hakkında ilave bilgi için Ersan Mahmut Karakoca’nın “Atatürk Çiçeği Çeliklerinin Köklenmesi Üzerine İndol Bütirik Asit ve Fosforun Etkisi” başlıklı yüksek lisans tezi incelenebilir.

 

Ataturk Cicegi Poinsettia euphorbia

 

Atatürk Çiçeği İsminin Kökenine Dair Efsaneye Kanan Köşe Yazarları

Bu şehir efsanesine köşesinde yer veren yazarlar şu şekilde:

Yazının başında alıntılanılan metinler sırası ile Habergazetesi‘nden Ersin Erge’nin “Gazi Atatürk Çiçeği” başlıklı 17 Şubat 2018 tarihli yazısından ve Hürses Gazetesi‘ndeki Mustafa Çiftçi’nin “Atatürk Çiçeği” başlıklı 29 Temmuz 2016 tarihli yazısındandır.

Mevlüt Uluğtekin Yılmaz’ın Yeniçağ Gazetesi‘ndeki 23 Şubat 2017 tarihli “Siz kimsiniz; Atatürk kim?” başlıklı yazısında bu hatalı bilgiye yer vermiştir:

"Atatürk Çiçeği'nin adını; çiçeği bulan Wanderbit Üniversitesi Profesörlerinden Dr. Kirk Landın'ın koyduğunu ve bu çiçeğin tüm dünyada bu isimle üretilip satıldığını"

 

Şu hurafelerden arınıp Engin Ardıç gibilere malzeme verilmese keşke.

 

atatürk çiçeği

Yorumunuzu yazınız...